نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

سرمایه اجتماعی با مؤلفه ­هایی مانند اعتماد، مشارکت، انسجام و ارزش­ها شناخته می­ شود و امنیت ­ملی توانایی یک دولت در جلوگیری از تهدید نسبت به سه مؤلفه تمامیت ارضی، جامعه و رژیم است که مهم­ترین عناصر بقای دولت محسوب می شوند. امنیت­ ملی از پنج بخش امنیت­ نظامی، امنیت­ سیاسی، امنیت ­اقتصادی، امنیت ­اجتماعی و امنیت ­زیست ­محیطی تشکیل شده است. هدف از نگارش مقاله حاضر، پاسخ به این سؤال بود که سرمایه اجتماعی چه تأثیری بر امنیت ­ملی در هشت­سال دفاع مقدس داشته است؟ براین اساس، فرضیه پژوهش بر پایه مؤلفه­های بنیادین سرمایه ­اجتماعی، در تناظری مستقیم با مصادیق هشت سال دفاع مقدس، با روش تاریخی و با استفاده از ابزار اسنادی و منابع کتابخانه­ای مورد ارزیابی قرار گرفت. جمهوری اسلامی ایران درطی هشت سال جنگ تحمیلی توانست با سرودن حدیث پایداری، رشادت و دلاوری، امنیت، بقاء و عزّت را برای ملّت ایران به ارمغان آورد. یافته­ های به ­دست آمده از این مطالعه بیانگر وجود رابطه ­ای مستقیم و معنادار میان سرمایه اجتماعی و امنیت ملی بخصوص در بعد داخلی، در مطالعه موردی دفاع مقدس است. با توجه به عمق و شعاع این ارتباط به نظر می­رسد با تمرکز بر سرمایه اجتماعی بیش از سایر سرمایه ­ها به ­خوبی می­توان بر مشکلات و مصائب اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کنونی کشور نیز فائق آمد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقابخشی، علی و افشاری­راد، مینو (1379)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار.
بخشی، عبدالله (1395)، اطلاعات و امنیت در کتاب و سنت، تهران: دانشکده اطلاعات.
بوزان، باری (1379)، مردم، دولت‌ها و هراس، ترجمۀ مجتبی عطارزاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پاتنام، رابرت (1380)، دموکراسی و سنت­های مدنی (تجربه ایتالیا و درس­هایی برای کشورهای در حال گذار)،  ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: روزنامه سلام.
پاتنام، رابرت (1389)، سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمۀ کیان تاجبخش، تهران: پژوهش شیرازه.
تائب، سعید (1387)، «مهاجرت نخبگان: شکست روند توسعه»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 23، شمارۀ 1.
ترابی، طاهره (1385)، «مقاومت­گرایی ایدئولوژیک در دوران دفاع مقدس»، زمانه، شمارۀ 53 و 54.
جهانگیری، سعید و همکاران (1399)، «واکاوی تأثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران در عرصه جهانی به‌ویژه دفاع مقدس»، فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس،  6(1)، 9-30.
حسین­پور پویان، رضا (1389)، «بسیج و کاربرد قدرت نرم در دوران هشت­سال دفاع مقدس»، در قدرت نرم، فرهنگ و امنیت، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
راد، فیروز و علی فتحی (1393)، «تحلیل جامعه­شناختی رابطه سرمایه اجتماعی با توسعه سیاسی در ایران از سال 1384-1357»، مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال 11، شمارۀ 43، صص: 67-43.
رحمتی، محمدحسین و مصطفی ملایی (1389)، «نگاهی به سرمایه اجتماعی با رویکرد دینی و بررسی تأثیر آن بر افزایش خلاقیت، نوآوری و شکوفایی جامعه»، در قدرت نرم، فرهنگ و امنیت، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
ردادی، محسن (1389)، منابع قدرت نرم: سرمایه اجتماعی در اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
ساداتی نژاد، سید محمدی؛ جعفری فر، احسان و ساداتی نزاد، سید علی (1398). «نگاه فقهی امام خمینى (ره) به روابط بین الملل»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 8،بهار، صص 63-23.
شاپوری، مهدی، مسعود موسوی­شفایی و احمد سلطانی­نژاد (1396)، «نسبت امنیت و توسعه؛ الزامات سیاست خارجی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 20، شمارۀ 81.
شعبانی­سارویی، رمضان (1384)، استراتژی دفاع مردمی و تأثیر هویتی آن، فصلنامۀ مطالعات ملی، سال 6، شمارۀ3.
شهرام­نیا، امیرمسعود و فرزانه­السادات خدامی (1388)، «بررسی نقش سرمایه اجتماعی در پیروزی­ عملیات­های جنگ تحمیلی»، در نخستین همایش بین­المللی تحولات جدید ایران و جهان.
شیرودی، مرتضی (1385)، مسائل نظامی و استراتژیک معاصر، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، زمزم هدایت.
صالح‌نیا، علی و حسین بختیاری (1397)، اولویت‌بندی تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دورۀ 8، شمارۀ 27، صص: 277- 255.
غرایاق زندی، داود (1390)، درآمدی بر سیاستگذاری امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فوکویاما، فرانسیس (1379)، پایان نظم: سرمایه اجتماعی و حفظ آن، ترجمۀ غلامعلی توسلی، تهران: حکایت قلم نوین.
کاظمی، افسانه و همکاران (1395)، بررسی مؤلفه­های جمعی فرهنگ ایثار و شهادت در خاطرات آزادگان دفاع مقدس به مثابه سرمایه اجتماعی، دوفصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، سال 6، شمارۀ 14، صص 147-139.
کلمن، جیمز (1377)، بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نی.
لرنی، منوچهر (1384)، جامعه­شناسی امنیت، تهران: رامین.
مجموعه نویسندگان (1387)، فرهنگ عمومی، اعتماد به نفس ملی و انقلاب اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مرادیان، محسن (1388)، تهدید و امنیت(تعاریف و مفاهیم)، تهران: مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی.
منظور، داوود. یادی‌پور، مهدی (1387)، «سرمایه اجتماعی عامل توسعه اجتماعی و اقتصادی»، راهبرد یاس، پاییز، ش15، 162-140.
مولایی­آرانی، مهدی. باقری­کنی، مصباح­الهدی (1393)، «بررسی عوامل جهت­دهنده سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس»، فصلنامه مدیریت اسلامی، ش2، صص 103-77.
میری­آشتیانی، الهام (1383)، «بحران امنیت اجتماعی در ایران»، ماهنامه برداشت اول، سال 3، شمارۀ 22.
نش، کیت و اسکات، آلن (1380)، جامعه­شناسی سیاسی معاصر، ترجمه دلفروز، تهران: کویر.
نصوحیان، محمدمهدی (1389)، اعتماد اجتماعی و احساس امنیت در روند تحولات اقتصادی. در فرهنگ عمومی، اعتماد به نفس ملی و انقلاب اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
الهامی­نیا، علی­اصغر (1387)، اخلاق نظامی، تهران: زمزم هدایت.
یزدان‌فام، محمود (1395)، سالنمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
Bourdieu, Pierre, and Loïc Wacquant (1992), An Invitation to Reflexive Sociology. Chicago: University of Chicago Press.
Bourdieu, Pierre (2021), Forms of Capital: General Sociology, Volume 3 Lectures at the Collège de France 1983-1984 Cambridge: Polity Press. ISBN 9781509526703.
Jerónimo Molina Cano, Bouthoul, Gaston, in Nigel Young (Ed.) (2010), The International Encyclopedia of Peace, vol. I. Oxford University Press.
Putnam, Robert D (2002), Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society, Oxford University Press.