نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به دلیل ماهیت دینی، استقلال طلبانه و ضد استکباری نظام اسلامی، توطئه‌های مختلفی از سوی قدرت‌های بزرگ بر علیه ملت و کشور ایران طراحی و اجرا شد. حمله و تجاوز نظامی رژیم بعث عراق به خاک ایران در شهریور سال 1359 به نیابت از قدرت های بزرگ و همراهی کشورهای منطقه از جمله این توطئه ها و بزرگترین آن  محسوب می‌شود. جنگ هشت ساله عراق علیه ایران، با وجود هزینه‌های فراوان مادی و تقدیم هزاران شهید و جانباز برای بقاء نظام اسلامی، دربردارنده تجربیات و تلاش‌های ارزنده‌ای بود که در تداوم بقاء و تقویت روزافزون نظام اسلامی نقش موثری داشت. از این منظر دوره دفاع مقدس به مثابه گنجینه ارزشمندی از تجربیات، سیاست ها، طرح‌ها، تدابیر و راهبردهایی است که می‌تواند به عنوان چراغ راه آینده نظام اسلامی در مقابله با تهدیدات آتی قرار گیرد. حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) به عنوان یک فقیه و مجتهد مسلم دینی و رهبر سیاسی آگاه در مدیریت حکیمانه دفاع مقدس نقش بی‌بدیلی داشتند و مجموعه مولفه‌ها و اصول دینی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی را در مدیریت دفاع مقدس در نظر داشتند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و تحلیل راهبردهای دفاعی مد نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) در دوران دفاع مقدس پرداخته است. روش پژوهش، روش تحلیل محتوای کیفی و کمّی است و با دو رویکرد قیاس و استقراء، متن صحیفه امام خمینی(رحمه الله علیه) در دوران دفاع مقدس مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. برای شناخت و تبیین مفاهیم و راهبردهای دفاعی مد نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه)، مولفه های هفت گانه دفاعی شامل(فلسفه و ماهیت دفاع مقدس، فرهنگ و رفتار سازمانی نیروهای مسلح، عملیات روانی، اخلاق اسلامی در جنگ، نیروی نظامی تراز انقلاب اسلامی، نقش قدرت های جهانی در جنگ و نقش و کارکرد بسیج مردمی) ملاک قرار گرفته است. در قالب یافته های پژوهش و بر بنیاد این هفت مولفه؛ 54 مفهوم دفاعی بر اساس متن صحیفه امام خمینی(رحمه الله علیه) استخراج شده است. در ادامه با مبنای قرار دادن 54 مفهوم و با روش تحلیل محتوی کیفی و فرایند«مقوله سازی»، هفده راهبرد دفاعی مد نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) در مولفه های هفت گانه احصاء شده است.         

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آزادمرزآبادی، اسفندیار؛ مقتدایی، کمال و آریاپوران، سعید (1392). «اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر علائم روانشناختی جانبازان با اختلال استرس پس از سانحه»، مجله علوم رفتاری، 7(1)، صص 74-67.
افروز، غلامعلی و ویسمه، علی اکبر (1380). «بررسی رابطه‌ی میزان افسردگی فرزندان پسر جانبازان و نحوه‌ی ارتباط با پدرانشان»، مجله‌ی روانشناسی و علوم تربیتی، س 31.
بیاتانی، محمد (1390). اثر بخشی آموزش خودکارآمدی و خودگردانی تحصیلی دانش آموزان. پایان نامه کارشناسی ارشد، منتشر نشده، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
خوراسگانی، ربانی (1386). جامعه شناسی جنگ، تهران: انتشارات فیروز.
شایان، فاطمه (1386). نگاه واقع گرایانه به مشکلات جانبازان، روزنامه‌ی رسالت، ش 6280.
شولتز، دوان (1990). نظریه های شخصیت، ترجمه یوسف کریمی، فرهاد جمهری، سیامک نقش بندی، بهزاد گودرزی، هادی بحیرایی و محمدرضا نیکخو (1395). تهران: انتشارات ارسباران.
کتابی، امیرعلی (1398). «نقش راهبردی امام‌خمینی(ره) در مدیریت جنگ در دوران دفاع مقدس»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(3)، صص 49-65.
عنبری، موسی (1379). بررسی وضعیت آسیب دیدگان جنگ تحمیلی، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.
عیوضی، محمدرحیم و حاجی حسن، ملیحه (1398). «تبیین مؤلفه های اندیشۀ سیاسی امام‌خمینی (ره) در هشت سال دفاع مقدس»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(1)، صص 95-113.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W.H. Freeman.
Blomquist, T., Dehghanpour Farashah, A., & Thomas J. (2016). Project management self-efficacy as a predictor of project performance: Constructing and validating a domain-specific scale. International Journal of Project Management, 34(8), 1417-1432.
Carr, A. (2011). Positive psychology: Routledge.
Halstead, E., Ekas, N., Hastings, R. P., & Griffith, G. M. (2018). Associations between resilience and the well- being of mothers of children with autism spectrum disorder and other developmental disabilities. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(4), 1108-1121.
Mesurado, B., Malonda Vidal, E., & Mestre, A. L. (2018). Negative emotions and behavior: The role of regulatory emotional self_ efficacy. Journal of ADOLESCENCE, 64, 62-71.
Milioni, M., Alessandri, G., Eisenberg, N., Castellani, V., Zuffianò, A., Vecchione, M., & Caprara, G. (2014). Reciprocal Relations between Emotional Self-Efficacy Beliefs and Ego-Resiliency across Time.  Journal of Personality, 83(5), 552-563.
Schutte, N.S., Malouff, J.M., Simunek, M.,  McKenley.,  J. &  Hollander,  S. (2002). Characteristic emotional intelligence and emotional well-being.  Cognition and Emotion, 16, 769-785.
Seon Ahn, H., Bong, M., & Kim, S. (2017). Social models in the cognitive appraisal of self-efficacy information. Contemporary Educational Psychology, 48. 149–166.
Sohail, N. (2013). Stress and academic performance among medical students. J Coll Physicians Surg Pak, 23(1), 67-71.
Strobel, M., Tumasjan, A., & Sporrle, M. (2011). Be yourself, believe in yourself, and be happy: self-efficacy as a mediator between personality factors and subjective well-being.  Scand Journal Psychol, 2(1), 43-48.
Tella, A. (2011). An assessment of mathematics self-efficacy of secondary school students in osun state, Nigeria. IFE Psycholog, 19 (1), 430-440.
Zhu, B., Chen, C., Shi, Z., Liang, H, & Liu, B. (2016). Mediating effect of self-efficacy in relationship between emotional intelligence and clinical communication competency of nurses.  International Journal of Nursing Sciences, 3(2), 162-168.
Zimmerman, B.J, Bandura, A. & Martinez-Pons, M (2008). Self-Motivation for academic attainment: The role of self-efficacy beliefs and personal goal-setting. Review of Educational research, 29(3), 663-676.