نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم سیاسی گرایش اندیشه سیاسی در اسلام دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دکتری مدیریت راهبردی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

مهم‌ترین مؤلفه قدرت در تأمین امنیت و حفاظت از منافع ملی، به دلیل نقش آن در بازدارندگی و مقابله با تهدیدات، توان دفاعی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) به‌عنوان ولی‌فقیه و فرمانده کل قوا نقش اصلی در تدوین و تبیین اصول و راهبردهای دفاعی کشور به عهده‌دارند. ازاین‌رو معرفت به اندیشه‌ها و راهبردهای دفاعی حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در خصوص دفاع ما را، در درک مبانی دفاعی جمهوری اسلامی ایران هدایت می‌کند. از این رو، مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که مبانی فکریِ اندیشه دفاعی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) چیست؟ در تبیین راهبرد دفاعی حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) یافته این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و با مراجعه به بیانات ایشان گردآوری شده است نشان میدهد که راهبردهای ایشان در سه حوزه راهبردی دشمن‌شناسی، آمادگی رزمی و تهدید در برابر تهدید است که این مبانی از آیات قرآن، سیره معصومین (ع) و راه اندیشه امام خمینی (ره) استخراج شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم، مترجم مهدی الهی قمشه‌ای(1375). تهران: چاپ‌خانه بزرگ قرآن کریم.
نهج البلاغه، ترجمه سید رضی، محمد دشتی(1382). تهران: انتشارات کمال الملک.
امام خمینی، روح الله(1376). صحیفه نور، تهران: موسسه نشر آثار امام (ره)، جلد شانزدهم.
آرشیو سخنان مقام معظم رهبری(مد ظله‌العالی) در تارنمای رسمی دفتر معظم له به آدرس: www.Leader.ir
خامنه‌ای، سید علی(1384). مجموعه بیانات، جلد 25، تهران: موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای.
افتخاری، اصغر(1385). کالبد شکافی تهدید، تهران: دوره عالی جنگ دانشگاه امام حسین (ع).
آلبرات، دیوید(1395). جنگ شبکه محور، در حال چاپ، تهران: نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
اندیشکده شریف(1388). پارادایم‌های حاکم برجنگ آینده، چاپ اول، تهران: مرکزآینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
اندیشکده شریف(1388). گزارش انقلاب در امور نظامی (گام اول)، تهران: مرکزآینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
اندیشکده شریف(1388). گزارش انقلاب در امور نظامی در کشور چین (گام دوم)، تهران: مرکزآینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
تخشید، محمدرضا(1390). عملیات تأثیر محور استراتژی ایالات متحده در افغانستان، سیاست، 41(4)، 21-38.
حبیبی، نیک بخش(1393). ماهیت جنگ‌های آینده در افق 1404، تهران: مرکز مطالعات راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
حسنلو، خسرو(1388). مروری بر مفاهیم جنگ، تهران: انتشارات آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
حسینی پناه، رمضان؛ جوان آراسته، حسین و ابراهیمیان، حجت الله(1400). آمادگی دفاعی با رویکرد اصل ۱۵۱ قانون اساسی با تاکید بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران. جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، 2(3)، 173-196.
حسینی جیردهی، حسین(1373). سیاست دفاعی: چارچوبی برای تحلیل، سیاست دفاعی، 1(1)، 1-52.
درویششانی، حسن(1393). دفاع هوشمند و قدرت معنوی در اندیشه‌های حضرت امام خامنه‌ای، چاپ اول، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
دفتر مقام معظم رهبری(1376). حدیث ولایت، جلد 6، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
رشیدزاده، فتح الله(1393). تبیین فرازهایی از اندیشه‌های نظامی-دفاعی فرماندهی معظم کل قوا، جلدهای اول و دوم، چاپ اول، تهران: دانشگاه افسری امام علی (ع).
رکابیان، رشید(1400). آسیب‌شناسی‌ ارتجاعِ انقلاب‌ اسلامی در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری(مدظله العالی). جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، 2(4)، 7-27.
روحی، مهدی؛ فیروزکوهی، مهدی و حسینی، حسین(1400). الگوی کاربست قدرت نرم در نفوذ فکری- فرهنگی غرب بر جریان روشنفکری دینی و نسبت آن با امنیت نرم ج.ا.ا، مطالعات قدرت نرم، 11(4).
روشندل، جلیل(1374). امنیت ملی و نظام بین المللی، تهران: سمت.
زرقانی، سید هادی(1400). بررسی و تبیین راهبردهای دفاعی حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) در دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 7(3)، 33-68.
سبحانی فر، علی(1400). ارائه الگو دفاع نرم سیاسی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر گفتمان امام خامنه ای(مدظله العالی). مطالعات دفاع مقدس، 7(3)، 69-89.
السیوطی(2003). الدرّ ‌المنثورفی‌التفسیر بالمأثو، عبدالله ‌بن‌ عبدالمحسن‌ التریکی، قاهره: مرکز هجر الجوث‌ و ادراسات العربیة‌ و الاسلامیة.
شیخ حرعاملی، محمدبن‌حسن(1384). وسایل الشیعه، ملأ علی‌محمد خوانساری، تهران: نشر مرکز سازمان تبلیغات اسلامی.
صادقی موحد، مهران(1395). آیین نامه مرجع نهاجا، تهران: انتشارات راهبردی نهاجا.
ضابط پور کاری، غلامرضا(1400). باز شناسی اصل «نه شرقی و نه غربی» با تاکید بر دیدگاه امام خمینی (ره). جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، 2(3)، 127-146.
عباس تبار، رحمت و اختری، عباداله(1400). عقلانیت انقلابی در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای. مطالعات قدرت نرم، 11(3)، 77-94.
عسگری، محمود(1393). خاستگاه نظری دفاع هوشمند در اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای، چاپ اول، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
عطایی، محمدحسن(1393). دفاع هوشمند در اندیشه‌های دفاعی حضرت آیت ا... خامنه‌ای(مدظله العالی)، چاپ اول، تهران: اداره عقیدتی سیاسی دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
علایی، حسین(1400). بررسی و ارزیابی راهبردهای دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی. مطالعات دفاع مقدس، 7(2)، 49-73.
کالینز، جان ام(1380). استراتژی بزرگ، مترجم کوروش بایندر، تهران: وزارت امور خارجه.
کرامت زاده، عبدالمجید(1388). عملیات تسهیل محور-نظریه و کاربرد، چاپ اول، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم فناوری دفاعی.
لطفی‌مرزناکی، رحمان(1394). دفاع هوشمند در اندیشه حضرت آیت ا... خامنه‌ای، چاپ اول، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
لیدل هارت، بی.اچ، آن سوی تپه(1370). محمد رضا فتاحی، چاپ اول، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مجلسی، محمد باقر(1394). بحار الانور، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجیدی، ابوالفضل(1393). تبیین دفاع هوشمند در اندیشه‌های مقام معظم رهبری دفاع غیرعامل، چاپ اول، تهران: اداره عقیدتی سیاسی دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
محمدی نجم، سید حسین(1388). در آمدی بر عملیات تأثیر محور، چاپ اول، تهران: مرکزآینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
مرادیان، محسن(1388). مظاهر و ابعاد تهدیدات، چاپ اول، تهران: پژوهشکده شهید صیاد شیرازی.
مرندی، محمدرضا(1399). جمهوری اسلامی در اندیشه معماران انقلاب اسلامی، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 9(1)، 220-239.
معین، محمد(1380). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
منزوی، مسعود(1388). عملیات‌های تأثیر محور رویکردها و ابعاد، چاپ اول، تهران: مرکز آینده پژوهی علوم فناوری دفاعی.
منصوری لاریجانی، اسماعیل(1377). سیری در اندیشه دفاعی حضرت امام خمینی (ره)، چاپ اول، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.
موسوی نیا، سید مهدی و جمال زاده، ناصر(1399). گفتمان انقلابی گری در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه‌ای، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 9(1)، 177-199.
موسوی، سید سعید؛ نباتیان، محمداسماعیل؛ کلانتری، ابراهیم و حق گو، جواد(1399). مرجع امنیت ملی در اندیشه‌ی فقهی آیت‌الله خامنه‌ای، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 9(2)، 131-153.
نای، جوزف(1389). قدرت نرم، ترجمه سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
نرمانی، حسن؛ زارعی، غفار و روان بد، امین(1400). نقد تمدن نوین غرب از منظر گفتمان انقلاب اسلامی با تأکید بر آراء حضرت آیت الله خامنه ای(مدظله العالی). مطالعات دفاع مقدس، 7(1)، 9-28.
نوروزی، محمد تقی(1385). فرهنگ دفاعی امنیتی، تهران: انتشارات سنا.
Diaz-Wong, Francisco (2013), Smart Power and U.S. National Strategy, by Joint Special Operations University, Aug 1, 2013
Nossel, Suzanne (2004),Foreignaffair (2004) Smart Power, march/april 2004, available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2004-03-01/smart-power