نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم دفاعی راهبردی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی نظامی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران.

چکیده

سینمای دفاع مقدس از پرمخاطب‌ترین ژانرهای سینمایی است که به سبب اهمیتی که داشته و دارد، توجهات جامعه دانشگاهی را نیز به خود جلب نموده و مقالات علمی در دو سطح پژوهشی و ترویجی در این زمینه نگارش شده است. هدف این مقاله مرور نظام‌مند آثار علمی موجود در رابطه با سینمای دفاع مقدس است و سؤال اصلی مقاله ازاین‌قرار است؛ تحقیقات علمی چه دستاوردهایی در زمینه انعکاس کارکردهای سینمای دفاع مقدس داشته‌اند؟ برای پاسخ به این سؤال از روش مرور نظام‌مند بر ادبیات )منطبق بر بازبینه پریزما( استفاده و ضرورت، سیر تطور، چالش‌ها و موانع، انعکاس عملکرد آثار سینمایی دفاع مقدس در مقالات علمی بررسی‌شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، روش جمع‌آوری داده‌ها در مقاله‌های انتخابی اسنادی است. اگرچه این روش تا حدودی جوابگوی نیازهای پژوهشی است، اما، حوزه‌ی سینمای دفاع مقدس نیازمند ابزار مصاحبه، نیز هست. همچنین، بیشتر مقالات ازنظر هدف پژوهش، توصیفی بود که ساده‌ترین و سطحی‌ترین روش پژوهش به شمار می‌آید. در خصوص راهبردهای تحقیق، مطالعۀ موردی و تاریخی زیاد استفاده‌شده است و از راهبرد همبستگی کمتر. عمدۀ پژوهش‌ها از نوع پیمایشی است. همچنین ازنظر محیط پژوهش، بیشتر مقالات به‌صورت کتابخانه‌ای ارائه‌شده است؛ ازاین‌رو، عمدۀ مقالات فاقد یافته‌های مبتنی بر آمار هستند. بنابراین «انعکاس عملکرد سینمای دفاع مقدس در ادبیات علمی » موضوعی است که نیاز به بررسی علمی بیشتری دارد. درحالی‌که سرعت تولید منابع علمی درباره دفاع مقدس علی‌رغم ظرفیتی که دارد در حد مطلوبی نیست و ادبیات کمی درباره عملکرد سینمای دفاع مقدس در ادبیات علمی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

امام خامنه‌ای، سید علی (1379). بیانات در دیدار جمعی از مدیران و فعالان فرهنگی دفاع مقدس‌، قابل‌دستیابی در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content
احمدی، سید باقر؛ مظفری، افسانه و مهدی‌زاده، سید محمد(1396). بازنمایی مفاهیم ایثار و شهادت در سینمای دفاع مقدس: (تحلیل مقایسه ­ای فیلم پرواز در شب و عقاب­ها)، مطالعات ملی، 18(70)، 45-62.
آزادیان، علی و قاسمی، حمید(1393). بررسی تحول بازنمایی جنگ در آثار سینمایی دفاع مقدس (با تأکید بر آثار رسول ملاقلی‌پور)، مدیریت فرهنگی، 8(25)، 21-33.
بشیر، حسن و تلوری، علیرضا(1395). بازنمایی انگیزه حضور جوانان در دفاع مقدس: تحلیل گفتمان فیلم سینمایی اخراجی‌ها، جهانی رسانه، 11(2)، 112-131.
پورالخالص، شکرالله؛ یحیایی، سبحان و یحیایی، محمد(1397). بازنمایی اسطوره قهرمان مظلوم در روایت­های داستانی سینمای دفاع مقدس: مطالعه موردی چهار فیلم­نامه از چهار دهه سینمای ایران، رسانه و فرهنگ، 8(16)، 55-71.
تقی‌زاده، ساجده و کافی، غلامرضا(1393). بررسی جریان اعتراض در شعر و سینمای دفاع مقدس با تکیه‌بر آثار «علی‌رضا قزوه» و «علی حاتمی کیا»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 11(30)، 1-10.
حکت‌یار، عرفان و سنگری، محمدرضا(1397). پیوند ادبیات گفتار متن با تصویر در مستند روایت فتح (با نگاهی به فیلم شب عاشورایی)، مطالعات دفاع مقدس، 4(13)، 61-88.
دهقان‌پور، حمید و شهبازی، محمد(1397). انسان در فیلم­های مستند دفاع مقدس، مطالعات دفاع مقدس، 4(16)، 83-94.
رحیمی جعفری، مجید(1400). تحلیل امنیت و ناامنی نشانه­ای در سینمای دفاع مقدس با تکیه‌بر فیلم باشو، غریبه کوچک، ساخته بهرام بیضایی، روایت‌شناسی، 5(10)، 273-301.
رسولی‌پور، سمیه و ذکاوت، سحر(1399). مطالعه تحلیلی بازتاب نظام معارف قرآنی در فیلم سینمایی تنگه ابو قریب، مطالعات دفاع مقدس، 6(22)، 9-27.
عاشوری، ذبیح‌الله و یوسفی آهنگران، مهدی(1399). شاخص­های سینمای تراز جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، پدافند غیرعامل و امنیت، 8(30)، 79-102.
فرخی، میثم و قلخان، رؤیا(1397). بازنمایی نقش مادران شهدای مفقودالاثر در سینمای دفاع مقدس (موردمطالعه: فیلم‌های شیار 146 و بوسیدن روی ماه)، جامعه­شناسی هنر و ادبیات، 10(19)، 127-152.
گلدار، زهره؛ مسعودی، امیدعلی و اسکندری نسب، محمد(1399). دفاع مقدس در سینمای محمدعلی باشه آهنگر؛ مطالعه فیلم­های «فرزند خاک»، «ملکه» و «سرو زیر آب»، مطالعات دولت پژوهی در جمهوری اسلامی ایران، 6(2)، 95-120.
محمدی فاتح، اصغر(1397). فرا تحلیل پژوهش­های دفاع مقدس در دهه گذشته (ارزیابی روش­شناختی صد مقاله پژوهشی)، مطالعات دفاع مقدس، 4(16)، 9-22.
مرتضوی قهی، فاطمه و منادی، مرتضی(1390). دفاع مقدس در گذر از سینمای ایران، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 7(25)، 127-148.
مسعودی، امیدعلی؛ نقیب‌السادات، سید رضا و گنج کریمی، فاطمه(1399). الگوی پارادایمیک مضامین اخلاقی در سینمای دفاع مقدس، پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 10(21)، 29-1.
مطهری، سید میثم و همکاران(1393). بررسی تطبیقی تولیدات سینمای دفاع مقدس حوزه هنری در دهه 60 با نظریه‌های سید مرتضی آوینی (جستاری در سینمای ایران)، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 16(62)، 161-184.
میثم، فرخی(1397). بازنمایی ویژگی­های رهبری فرماندهان جنگ تحمیلی در سینمای دفاع مقدس موردمطالعه: فیلم‌های به کبودی یاس، شور شیرین و ایستاده در غبار، مطالعات راهبردی بسیج، 21(80)، 59-84.
نقیبی اصفهانی، مریم­سادات؛ فهیمی­فر، علی‌اصغر و اسفندیاری، شهاب (1397). تبیین ساختارگرایانه سینمای دفاع مقدس: مطالعه­ موردی مهاجر و لیلی با من است، رسانه و فرهنگ، 8(15)، 215-236.
یوسفی، رسول؛ زین‌الدین، محسن و حداد، فاطمه(1398). رتبه ­بندی عوامل مؤثر بر تقاضای سینمای دفاع مقدس در جوانان، شاهد اندیشه، 1(1)، 39-64.