نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی، تهران، ایران

چکیده

امروزه با توجه به روند شتابان تغییرات محیطی با ویژگی‌های چون ابهام، پیچیدگی، عدم قطعیت و پویایی، بدیهی است تصمیمات در امور دفاعی کشور باید با دقت و در قالب یک فرایند عقلانی و به صورتی هم‌افزا و هماهنگ با یکدیگر اتخاذ شوند. که این امر اهمیت آینده‌پژوهی‌ در حوزه دفاعی را روزافزون می‌نماید تا در محیط‌های مختلف امنیت ملی اعم از همکاری ، رقابت و منازعه و تخاصم ، به بهترین شکل و موثرترین راه از اهداف و آرمان ملی پشتیبانی نماید. در این پژوهش از روش‌های کمی و کیفی(آمیخته ) جهت تحقق اهداف پژوهش، بهره جسته‌ایم. در بخش کیفی، بر اساس مطالعه دقیق تمامی اسناد خارجی و داخلی و مرور نظام‌مند منابع عوامل موثر بر آینده‌پژوهی دفاعی و همچنین انجام مصاحبه‌های عمیق با 12نفر از صاحب‌نظران و خبرگان، تمامی عوامل موثر بر آینده‌پژوهی دفاعی، استخراج شده‌اند. در فاز بعد، به اعتباریابی عوامل موثر بر آینده‌پژوهی دفاعی و تعیین اهمیت آنها به کمک میانگین رتبه‌ی با آزمون فریدمن و با اخذ نظرات 31 نفر از خبرگان مجرب پرداخته شده است. میزان آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی تحقیق به ترتیب معادل 776/. و 787/. می‌باشد. در یافته‌های تحقیق، به رتبه‌بندی عوامل از دیدگاه خبرگان در عامل شناخت محیط بین‌الملل، محیط ملی، حوزه دفاعی و حوزه تخصصی آینده‌پژوهی دفاعی پرداخته شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابراهیمی لویه، عادل(1394). آینده‌پژوهی‌ انتظامی با تأکید بر مسائل انتظامی و امنیتی استان قزوین، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان قزوین.
ازگلی، محمد و پورجباری، پژمان(1395). درآمدی بر روش‌شناسی مناسب آینده­پژوهی با رویکرد دفاعی، مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، 15(81)، 111-134.
آقایی پور، مهتاب؛ احمدی، محمد؛ تقوی گل‌سفیدی، حسین؛ جدا، نرگس؛ خزایلی، مسعود؛ روحانی، محمد؛ کاشیپور، میثم؛ موحدی، صادق و نیل فروشان، هادی(1387). بررسی تطبیقی و ترازیابی در نظام‌های آینده­پژوهی شش کشور، تهران: مؤسسه بنیان دانش‌پژوهان / مرکز آینده‌پژوهی‌ علوم و فناوری دفاعی- مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
پدرام، عبدالرحیم و احمدیان، مهدی(1394). آموزه­ها و آزموده­های آینده‌پژوهی‌، تهران: انتشارات موسسه افق آینده‌پژوهی‌ راهبردی.
پدرام، عبدالرحیم(1393). آینده‌پژوهی‌ در یک نگاه، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا.
جائوتسی، ماریا و ساپیو، بارتولومئو(1394). آخرین پیشرفت‌ها در روش‌شناسی‌های آینده‌نگاری، ترجمه سینا و محمدامین فقیه و فرهاد نظری‌زاده، ناشر: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
جمالی، علی‌اصغر(1393). ارائه الگوی دیده­بانی هوشمند باتوجه‌به تهدیدات آینده، تهران: قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) معاونت طرح و برنامه‌وبودجه و امور مجلس آجا- دبیرخانه شورای عالی تحقیقات نظری آجا.
چرماک، جی توماس(1393). برنامه‌ریزی بر پایه سناریو، ترجمه سعید خزایی، مریک وکیل زاده و علی راه نشین، تهران: انتشارات علم آفرین، چاپ اول.
حافظ ­نیا، محمدرضا(1396). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: چاپ پاپلی.
حسین هاشمی، غلامرضا؛ اکبری، دکترحسنعلی؛ بازرگانی، محمد و نادری خورشیدی، علیرضا(1389). طراحی الگوی آینده‌پژوهی‌ در توسعه­ی منابع انسانی (مورد: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)، پژوهش­های مدیریت منابع انسانی، 2(6)، 47-70.
خاکی، غلامرضا (1392). روش تحقیق در مدیریت، تهران: نشر فوژان.
خزایی، سعید(1388). روش­های آینده‌نگری، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
خزایی، سعید و الهی، ایرج(1391،. عوامل موفقیت در آینده‌نگاری ملی، آینده‌پژوهی‌، 1(2)، 5-28.
خزایی، سعید و پدرام، عبدالرحیم(1388). راهنمای گام‌به‌گام آینده‌پژوهی‌ راهبردی، رویکردی بر رویکردها و روش‌ها، تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
خزایی، سعید و محمود زاده، امیر(1392). آینده‌پژوهی‌، اصفهان: نشر علم آفرین.
خزایی، سعید؛ حیدری، امیرهوشنگ و کشاورزترک، عین اله(1394). طراحی الگوی آینده­پژوهانه اسناد سیاست‌گذاری فناوری انقلاب اسلامی، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 5، (14)، 1-25.
خلیلی شورینی، سیاوش (1392). روش‌های تحقیق در علوم انسانی، تهران: موسسه انتشارات یادواره کتاب. چاپ هشتم
رونی، کورتیس(1391). نقاط اشتراک برنامه­ریزی استراتژیک و مطالعه آینده­پژوهی، ترجمه محمد شهرکی و فرهاد آریایی­جو، مطالعات آینده­پژوهی، 1(3)، 79-106.
ضمیری، محمود(1394). بررسی و تدوین مدل آینده­پژوهی در نزاجا- معاونت طرح و برنامه‌وبودجه و امور مجلس- دبیرخانه شورای عالی تحقیقات نظری آجا
عرفانی‌راد، بهرام(1394). تحقیق دکتری تبیین رویکرد تأمین اجتماعی در دولت اسلامی و نقش آن در خنثی‌سازی تهدیدات نرم اقتصادی، دانشکده مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، استاد راهنما: دکتر الیاس نادران.
علی احمدی، علیرضا و غفاریان، وفا(1385). بررسی علل شکست برنامه­ریزی استراتژیک و ارائه دو نظریه جدید، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
غفاریان، وفا و کیانی، غلامرضا(1390). استراتژی اثربخش، چاپ ششم، تهران: انتشارات سازمان فرهنگی فرا.
قربانی، سعید(1393). آینده‌پژوهی‌ و پلیس، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا.
کرامت زاده، عبدالمجید؛ آقایی­پور، مهتاب؛ احمدی، محمد؛ تقوی گل‌سفیدی، حسین؛ جدا، نرگس؛ خزایلی، مسعود؛ روحانی، محمد؛ کاشی‌پور، میثم؛ موحدی، صادق و نیلفروشان، هادی(1387). بررسی تطبیقی و ترازیابی در نظام­های آینده­پژوهی شش کشور، پیشنهاد نظام مناسب برای آینده‌نگاری در ایران، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
لیندگران، ماتس و باندهولد، هانس(1390). طراحی سناریو- پیوند بین آینده و راهبرد. ترجمه عبدالعزیز تاتار، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
مبینی دهکردی، علی و حیدری، حامد(1393). مبانی دانش محیط‌شناسی راهبردی، تهران: انتشارات صفار.
ملایری، فرهاد(1393). بررسی و تدوین مدل مناسب آینده‌پژوهی‌ در نداجا، تهران: معاونت طرح و برنامه‌وبودجه و امور مجلس- دبیرخانه شورای عالی تحقیقات نظری.
ملکی فر، عقیل(1386). بررسی و تبیین شاخص­های طراحی در مدیریت آینده­نگر، پروژه تحقیقاتی، تهران: وزارت دفاع.
مینتزبرگ، هنری و همکاران(1384). جنگل استراتژی، ترجمه محمود احمدپور داریانی، تهران: انتشارات پردیس.
یوسفی، رضا(1394). بررسی و تدوین مدل مناسب آینده­پژوهی در نهاجا، تهران: معاونت طرح و برنامه‌وبودجه و امور مجلس آجا- دبیرخانه شورای عالی تحقیقات نظری آجا.
Godet, Michel, Durance, Ph (2011). Strategic foresight for Corporate and Rrgional Development, DUNOD.
Inayatullah, Sohail (2007). Questioning the Future (Methods and Tools for Organizational and Societal Transformation), TamkangUniversity, 3th Ed.
Maj R.D. Dove, STRATEGIC FORESIGHT IN CANADIAN FORCES, Canadian Forces Colleg, JCSP 38, Master of Defence Studies, 2012
Malaska, Pentti (2003). Futures and Penetration to the Futures, ActaFuturaFennica, Helsinki.
NATO UNCLASSIFIED, GENERAL DENIS MERCIER, STRATEGIC FORESIGHT ANALYSIS, 2017 REPORT
NATO, Future Force Concept, Development, Concepts and Doctrine Centre, Joint Concept Note (JCN) 1/17, dated July 2017,
Rohrbeck،Réne،Corporate ForesightTowards a Maturity Model for the Future Orientation of a Firm، Publisher, 2011: Physica-Verlag.
Slaughter RA, Futures for the Third Millennium: Enabling the Forward View, Prospect Media, Sydney, 1999
STRATEGIC FORESIGHT IN THE GERMAN ARMED FORCES, Bundeswehr Office for Defence Planning, 2017, www.planungsamt.bundeswehr.de