نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. آیت‌الله خامنه‌‌ای از نخستین ساعات شروع جنگ تحمیلی تا پایان آن، در سطوح گوناگون سیاستگذاری، راهبردی و تاکتیکی، نقش‌های مهمی را در آن ایفا کردند. نقش آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس را می‌توان به دو مقطع «سال اول جنگ» و «دوران ریاست‌جمهوری» تقسیم کرد. در سال اول جنگ، ایشان به عنوان نماینده امام در شورای عالی دفاع در جبهه‌ها حضور یافتند. در دوره دوم که مقارن با دوران ریاست‌جمهوری ایشان است، به دلیل منع امام خمینی(ره)، امکان حضور ایشان در جبهه‌ها وجود نداشت؛ اما به‌عنوان دومین مقام رسمی کشور، در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با دفاع مقدس نقش داشتند. سوال مقاله این است که نقش‌های عمده آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس در دوران ریاست‌جمهوری چه بوده است؟ فرضیه این است که نقش‌های عمده ایشان، شامل اداره امور کشور به عنوان رئیس‌جمهور، ریاست شورای عالی دفاع، ریاست شورای عالی پشتیبانی جنگ، تمشیت امور ارتش و سپاه و هدایت سیاست خارجی بوده است. تحقیق بر مبنای نتایج، از نوع کاربردی است و اسناد و اطلاعات از منابع معتبر به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش توصیفی تاریخی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آرشیو روزنامه اطلاعات، 1367-1360، تهران: مؤسسه اطلاعات.
آرشیو روزنامه جمهوری اسلامی، 1367-1360، تهران: روزنامه جمهوری اسلامی.
اسفندیاری، هادی(1399). مناسبات امام خمینی و مردم عراق در دوران جنگ تحمیلی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 26/08/1399.
امام خمینی(رحمت‌الله‌علیه)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
بی‌نا(1399). نقش راهبردی رهبر معظم انقلاب در هشت سال دفاع مقدس، باشگاه خبرنگاران جوان، 1/7/1399
پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی(1393). نگاهی گذرا به زندگینامه حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، 1/1/1393.
پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی(1394). بازخوانی تجربه تاریخی آمریکا از ناامن کردن خلیج‌فارس در دهه 1360/ سرانجام ناامنی خلیج‌فارس در دهه ۶۰ چه بود؟ پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، 31/2/1394.
پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی(1395). بازخوانی یک سفر تاریخی و الگو برای نمایندگان جمهوری اسلامی در مجامع بین‌المللی، سفیر انقلاب در نیویورک، گزارش نشریه خط حزب‌الله، شماره پنجاه، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، 27/06/1395.
پایگاه پرسمان(1393). نقش ولایت‌فقیه در جنگ تحمیلی، پایگاه پرسمان، 4/2/1393.
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی(1397). بازخوانی استقبال تاریخی مردم پاکستان از آیت‌الله خامنه‌ای در سال 1364، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 24/10/1397.
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی(1397). جنگ شهرها، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 17/11/1397
جبرائیلی، سید یاسر(1398). روایت رهبری، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
جعفری، مجتبی(1386). اطلس نبردهای ماندگار، تهران، نزاجا، سازمان ایثارگران، مرکز پژوهش­های دفاع مقدس
جهانگیری، سعید؛ گروسی، ناصر و خالقی نژاد، مریم(1399). واکاوی تأثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران در عرصه جهانی به‌ویژه دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 6(1)، 9-30.
خرازی، صادق (1392). حماسه دفاع مقدس؛ تاریخ یک تحلیل، روزنامه اطلاعات، 6/7/1392، تهران: مؤسسه اطلاعات.
ربیعی، حسین و محمدپور، علی(1396). تحلیل روند ویژگی‌های جنگ تحمیلی با تأکید بر بنیان‌های جغرافیای نظامی، مطالعات دفاع مقدس، 3(4)، 47-74.
سایت تاریخ ایرانی(1399). آیت‌الله خامنه‌ای به ریاست‌ جمهوری انتخاب شد، سایت تاریخ ایرانی، 13/7/1399.
سجادی‌پور، هادی(1388). از جوشن تا جماران؛ نگاهی به دو حضور رهبر انقلاب در خلیج‌فارس، مؤسسه­ی پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، 30/11/1388.
شیرمحمدی، جواد(1392). اطلس‏حضور‏ ماندگار فرماندهی معظم کل قوا در دانشگاه افسری امام علی (علیه‌السلام)، تهران: انتشارات دانشگاه افسری امام علی (علیه‌السلام).
غیبی، پروانه؛ محمدی مقدم، یوسف؛ علی پور، زهرا و قیومی، عباسعلی(1400). شناسایی و جاری سازی ارزش‌های فرماندهان دفاع مقدس (ارائه یک نظریه داده بنیاد). مطالعات دفاع مقدس، 7(2)، 145-174.
قهرمانی، شهاب و یوسف نژاد، فاطمه(1397). تأثیر تنگه هرمز بر استراتژی‌های دفاع مقدس، تهران: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.
کبیری، ابوالحسن(781). سیاست خارجی برگرفته از منظومۀ فکری امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) و تأثیر آن بر امنیت ملی ج.ا.ایران. مطالعات دفاع مقدس، 6(4)، 55-75.
کشیشیان سیرکی، گارینه(1400). تأثیر سرمایه اجتماعی بر امنیت ملی در دوران دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 7(1)، 29-54.
مؤسسه ایمان جهادی صهبا(1393). از حراره تا تهران، تهران: مؤسسه ایمان جهادی صهبا.
نرمانی، حسن؛ زارعی، غفار و روان بد، امین(1400). نقد تمدن نوین غرب از منظر گفتمان انقلاب اسلامی با تأکید بر آراء حضرت آیت الله خامنه ای(مدظله العالی). مطالعات دفاع مقدس، 7(1)، 9-28.
هاشمی، علیرضا(1390). کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی سال 1367: پایان دفاع، آغاز بازسازی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب اسلامی.