نوع مقاله : ترویجی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
2 دکترای مردم‌شناسی،عضو هیئت علمی دانشگاه هنر، تهران، ایران
چکیده
نشانه‌شناسی تصویر، رویکردی انتقادی است که با بررسی و تحلیل محتوای تصاویر می‌کوشد به لایه‌های پنهان مفهومی در آنها دست پیدا کند، بی‌آنکه ارزش زیبایی‌شناختی تصاویر را مورد قضاوت قرار دهد. نشانه‌شناسی تصویر به طور عمده از دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی در مکتب نشانه‌شناسی پاریس مورد توجه قرار گرفت؛ اما مفهوم نشانه‌شناسی اجتماعی را اولین‌بار مایکل هالیدی، زبان‌شناس انگلیسی مطرح کرد. این ایده بعدها توسط شاگردان و همکاران او دنبال شد و توسعه یافت. پس از آن، گونتر کرس و تئو ون‌لیوون تلاش کردند تا نشانه‌شناسی اجتماعی را به حیطه‌های دیگری به‌جز کلام نیز گسترش دهند. نتیجه تلاش آنها الگویی شد برای تحلیل تصویر که آن را نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر نامیدند. این پژوهش با استفاده از الگوی کرس و ون‌لیوون برای نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر، تصاویر کتاب‌های درسی دوره راهنمایی را با محوریت موضوع بازنمایی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بررسی کرده است. بازنمایی جنگ به‌دلیل اهمیت و تأثیرگذاری زیاد آن در جامعه به‌عنوان یک پدیده اجتماعی معاصر مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که در بازنمایی جنگ، گفتمان غالب عدم تقارن «ما/آنها» است. دشمن یا در تصاویر بازنمایی نمی‌شود یا شیطان‌صفت، احمق و بی‌عرضه و حتی زشت تصویر می‌شود؛ در حالی که نیروهای خودی، باهوش، پاک و باایمان، با لیاقت و پیروز و زیبا تصویر می‌شوند.
کلیدواژه‌ها
- چندلر، د. (۱۳۸۷)؛ مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه م. پارسا، تهران، پژوهشگاه فرهنگ‌و‌هنر اسلامی.
2. ساسانی، ف. (۱۳۹۰)؛ «بررسی سازوکار معناپردازی در متن‌های کلامی و غیر‌کلامی جنگ»، ع. کمری، نام‌آورد (۲)، تهران، سوره مهر: ۴۱-۵۷.
- سجودی، ف. (۱۳۸۸)؛ «ارتباطات بین فرهنگی: رویکردی نشانه‌شناختی»، در ف. سجودی، نشانه‌شناسی: نظریه و عمل (ص ۱۲۸-۱۴۲). تهران، علم.
- کوثری، م. (۱۳۹۰)؛ «بازنمایی جنگ در روایت فتح»، در: ع. کمری، نام‌آورد (۲) (ص 351-۳۲۳)، تهران، سوره مهر.
- محرابی، ه. (۱۳۹۰)؛ «تحلیل نشانه‌شناختی از عکس‌های جنگ سعید صادقی»، در: ع. کمری، نام‌آورد (۲) (ص ۹۷-۱۲۳)، تهران، سوره مهر.
- Barthes, R. (1991[1957]). Mythologies, (A. Laver, Trans), New York, Noonday.
- Halliday, M. (1978). Language as Social Semiotic, London: Edward Arnold.
- Hodge, B. (1988). Social Semiotics, New York, Cornell University Press.
- Kress, G. & T. Van Leeuwen (2006 (1996)). Reading Images: The Grammar of Visual Design (2nd ed.), New York, Routledge.
10. Lakoff, G. (1991). "Metaphor and War: The Metaphor System Used to Justify War in the Gulf", November, Retrieved from Viet Nam Generation Journal & Newsletter:
http://www2.iath.virginia.edu/sixties/HTML_docs/Texts/Scholarly/Lakoff_Gulf_Metaphor1.html.
11. Lister, M. & L. Wells (2001). "Seeing Beyond Belief: Cultural Studies as an Approach to Analysing the Visual", In: T. Van Leeuwen & C. Jewitt, Handbook of Visual Analysis (P.61-91), Los Angeles, Sage.
12. Pauw, L.G. (2000). Battle Cries and Lullabies: Women in War from Prehistory to Present, Boston, University of Oklahoma.
13. Science Applications International Corporation (2007). "Iranian Textbooks Content and Context", December 31, Retrieved from:
http://www.fas.org/irp/dni/osc/irantext.pdf.
14. Bezemer, J. & G. Kress (2010,). "Changing Text: A Social Semiotics Analysis of Textbooks". Designs for Learning, 3(1-2) December, P.10-29.
15. Institute for Monitoring Peace and Cultural Tolerance in School Education (2012). Retrieved from wikipedia, May 6:
http://en.wikipedia.org/wiki/Institute_for_Monitoring_Peace_and_Cultural_Tolerance_in_School_Education
)