نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار علوم دفاعی دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

چکیده

در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی را با رشادت، پایمردی، نوآوری و خلاقیت با پیروزی به پایان رساندند. پس از جنگ و در سال‌های بعد از آن، استراتژی قدرت‌های بزرگ دگرگون شده و در نتیجه تهدیدات گسترده‌ای فراروی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در این سال‌ها، جهت‌گیری دفاعی ایران در حوزه تسلیحات و دستاوردهای نظامی، مبتنی بر ضرورت‌های امنیتی بوده است. ازاین‌رو، رشد و توسعه صنعتی در بخش‌های مختلف در زمینه تولید محصولات نظامی، ازجمله تسلیحات و تجهیزات زرهی، دریایی، موشکی، هوایی و... رونق تازه‌ای یافته است و ضرورت توجه به سیاست‌گذاری با بهره‌گیری از درس آموخته‌های دفاع مقدس را دوچندان می‌نماید. هدف از انجام این تحقیق تدوین درس آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با استفاده از ابزار فیش‌برداری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی تحت تأثیر عوامل چشم‌انداز نیروهای مسلح، مأموریت و رسالت، محیط (داخلی و خارجی)، سیاست‌های دفاعی، راهبرد دفاعی، دکترین و اصول جنگ می‌باشد که می‌تواند پیامدهای راهبردی در ساختار سازمانی، سرمایه انسانی، آموزش، پژوهش، فناوری و تجهیزات و تسلیحات دفاعی را به همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اشرفی، شهاب(1393). سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی.
اعرابی، محمد؛ و سعید، موسوی(1388). الگوی استراتژیک مدیریت دانش برای ارتقاء عملکرد پژوهشگاه‌ها. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 15(51)، 26-1.
آلموند، گابریل و دیگران(1381). چارچوبی نظری برای بررسی سیاست تطبیقی. ترجمۀ علی‌رضا طیب، چاپ سوم، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
بختیاری، حسین و صالحی­نیا، علی(1397). اولویت‌بندی تهدیدات امنیّت ملی ج.ا.ایران. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 8(27)، 255-277.
پوستین‌چی، زهره(1401). تأثیر متقابل عوامل فرهنگی اجتماعی و دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 8(29)، 111-136.
پیری، هادی­مراد و شربتی، مجتبی(1401). آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدّس. تهران: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدّس.
دادوند، حسین. (1401). تحلیلی بر نقش، ابتکارات و نوآوری‌های توپخانه در دفاع مقدّس، همایش علم و فناوری در دفاع مقدّس.
دهقان، حسین؛ شعبانی­فر، محمد؛ مهدی­نژاد نوری، محمد و پورصادق، ناصر.(1397). تعیین ابعاد مؤثر در طراحی الگوی راهبردی سیاست‌گذاری در حوزۀ فناوری و نوآوری دفاعی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات دفاعی استراتژیک، 16(74)، 29-52.
زارع، سید فردین و سلطانی، ولی(1400). بررسی علمی عملیات دفاع مقدّس از منظر اصول جنگ (مطالعۀ موردی: عملیات طریق‌القدس، بیت‌المقدّس و رمضان). همایش علم و فناوری دفاع مقدّس.
زرقانی، سید هادی(1400). بررسی و تبیین راهبردهای دفاعی حضرت امام خمینی (رحمه‌الله علیه) در دفاع مقدّس. مطالعات دفاع مقدّس، 7(3)، 33-68.
سیف، اله­مراد(1400). مقاوم‌سازی اقتصادی و اقتصاد مقاومتی. تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
شاهقلیان قهفرخی، رضا(1399). تبیین اندیشه دفاعی امام خمینی(ره) در دوران دفاع مقدّس. مطالعات دفاع مقدّس و نبردهای معاصر، 2(2)، 151-186.
شفیعی، مصیب و نوری، محسن(1400). مدیریت آماد و پشتیبانی در دوران دفاع مقدّس. همایش علم و فناوری دفاع مقدّس.
شکوهی، حسین و اسفندیاری، روح‌الله(1400). تبیین شکل‌گیری تفکر راهبردی بهره‌برداری از فناوری پهپاد در دفاع مقدّس و تأثیر درس‌آموخته‌های آن بر پیشرفت‌های پهپادی. همایش علم و فناوری دفاع مقدّس.
علایی، حسین(1400). بررسی و ارزیابی راهبردهای دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی. مطالعات دفاع مقدّس، 7(26)، 49-73.
فرهنگ، سجاد(1401). بررسی نقش علمی و فناورانه یگان مهندسی رزمی در دوران دفاع مقدّس. همایش علم و فناوری دفاع مقدّس.
قربانی، سعید(1390). علم و فناوری دفاعی از دیدگاه امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی). دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
قلی­پور، رحمت­الله(1393). سیاست‌گذاری و تحلیل سیاست‌های عمومی. تهران: نشر مهکامه.
یزدانی زازرانی، محمدرضا(1396). شناخت فرایند سیاست‌گذاری عمومی، مفاهیم، نظریه‌ها و مدل‌ها. سیاست‌گذاری، 3(4)، 189-202.
گروه مطالعات امنیّت، نظریه امنیّت در جمهوری اسلامی ایران(1387). تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
ملک­محمدی، حمیدرضا(1394). مبانی و اصول سیاست‌گذاری عمومی. تهران: سمت.
مهرابی توانا، علی و عامری، احمد(1398). بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها در شرایط جنگ تحمیلی. درس‌نامه آموزشی «آشنایی با فرهنگ و معارف دفاع مقدّس». حوزۀ معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
میر قاسمی، سید سعید و جعفری، علیرضا(1400). تبیین نقش علم و فناوری در توسعه و بومی‌سازی محصولات دفاعی حوزه توپخانه در دوران دفاع مقدّس. همایش علم و فناوری دفاع مقدّس.
الوانی، سید مهدی(1387). تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولتی. چاپ سیزدهم، تهران: سمت.
ولی‌پور زورمی، سید حسین(1380). تحلیل سطح توانمندی‌های نظامی ایران و عراق در طول جنگ تحمیلی. سیاست دفاعی، 10(34)، 73-90.