نوع مقاله : ترویجی
نویسندگان
دانشگاه قم
چکیده
اصولاً هر دولتی تنها مسئول اعمال متخلفانه خویش می‌باشد، با این حال در حقوق بین‌الملل نیز مانند حقوق داخلی، معاونت و همکاری در عمل متخلفانه دولت دیگر می‌تواند موجبات مسئولیت یک دولت را به همراه داشته باشد. ازجمله مهم‌ترین تعهدات دولت‌ها در قبال مخاصمات مسلحانه، لزوم حفظ بی‌طرفی است. باید اذعان داشت در طول جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تعدادی از کشورها در این عمل متخلفانه به رژیم بعث عراق یاری رساندند. این همکاری‌ها شامل سربازگیری و اعزام نیرو، آموزش نیروها با اهداف نظامی، اعطای جنگ‌افزارهای نظامی مختلف، بازگذاشتن مرزها، واگذاری بخشی از خاک برای احداث پایگاه‌های نظامی، اعطای کمک‌های مالی نقدی و غیرنقدی، همکاری‌های فنی و تکنولوژیکی و همچنین مساعدت اطلاعاتی از جمله جمع‌آوری اخبار و اطلاعات به نفع رژیم متخاصم عراق و به ضرر کشور جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. واکاوی و تأمل در سه رکن قانونی، مادی و معنوی به‌عنوان ارکان ایجاد مسئولیت اشتقاقی کشورهای حامی رژیم بعث عراق، حاکی از آن است که کشورهای مزبور از منظر قواعد و مقررات بین‌الملل مسئول شناخته شده و قابل تعقیب خواهند بود.
کلیدواژه‌ها
منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی
- ابراهیم‌گل، علیرضا (1394). مسئولیت بین‌المللی دولت، متن و شرح مواد کمیسیون حقوق بین‌الملل، چاپ هفتم، تهران: نشر شهر دانش.
- احمدزاده، داوود (1382). «نقش مصر در جنگ ایران و عراق»، مجله مطالعات دفاعی و امنیتی، شماره 35، صص 49-60.
- اخوی (1381). «بی‌طرفی در جنگ بین دو یا چند کشور»، مجله مجموعه حقوقی، شماره 124، صص 996-995.
- بهرامی‌احمدی، حمید (1388). حقوق مدنی 4، مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
- تیمرمن، کنت آر (1395). سوداگری مرگ، غرب چگونه عراق را مسلح ساخت؟ ترجمه احمد تدین، چاپ چهارم، تهران: نشر موئسسه خدمات فرهنگی رسا.
- دفتر سیاسی سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی (1367). گذار از بحران 67، چاپ اول، تهران: انتشارات دفتر سیاسی سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی
- راجرز، مالرب؛ آنتونی، پل (1382). قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلحانه، ترجمه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه، چاپ اول، تهران: نشر امیرکبیر.
- راعی، مسعود (1387). «جمهوری اسلامی ایران و تعهدات بین‌المللی؛ چالش ها و راهکارها»، مجله حکومت اسلامی، شماره 49، صص 216-193.
- ربیعی، زهرا (1388). «بررسی مواضع فرانسه در قبال جنگ تحمیلی»، مجله نگین ایران، دوره 8، شماره 31، صص 94-71.
- روسو، شارل (1369). حقوق مخاصمات مسلحانه، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی.
- رئیسی، علی‌اکبر (1387). بهانه‌های صدام در حمله به ایران، تهران: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.
- زرگوش، مشتاق (1389). مسئولیت مدنی دولت، قواعد عمومی، ساختار و ارکان، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
- زکوی، فرض‌علی (1385). مواضع اروپا در قبال جنگ ایران و عراق، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- زمانی، سیدقاسم (1380). تأملی بر رعایت حقوق بی‌طرفی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، چاپ اول، تهران: نشر موئسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
- ستایش‌پور، محمد؛ عابدینی، عبدالله (1395). «استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران در جنگ تحمیلی، مسئولیت اشتقاقی ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هفدهم، شماره 50، صص 168-143.
- سردارآبادی، خلیل‌الله (1381). «بررسی تطبیقی مواضع آمریکا و شوروی در قبال جنگ ایران و عراق»، مجله مطالعات دفاعی و امنیتی، شماره 31، صص 66-35.
- صالحی، حمید (1391). نقش قدرت‌های بزرگ در جنگ عراق علیه ایران، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
- عزیزی، ستار؛ کریمی، سیامک (1395). «مسئولیت بین‌المللی اشتقاقی ناشی از کمک یا مساعدت با تأکید بر قضیه کاربرد مهمات خوشه‌ای در یمن»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هجدهم، شماره 51، صص 134-109.
- عمید، حسن (1374). فرهنگ عمید، چاپ سوم، تهران: نشر چاپخانه سپهر.
- قربانی، قدرت‌الله (1380). «کمک‌های قدرت‌های بزرگ به عراق در جنگ هشت ساله، زمینه‌ساز حمله عراق به کویت»، مجله نگاه، سال دوم، شماره‌های 16-15.
- لاسجردی، حسن (1380). «بررسی نقش و مواضع ترکیه در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران»، مجله مطالعات خاورمیانه، شماره 26، صص 268-227.
- مستقیمی، بهرام؛ طارم‌سری، مسعود (1377). مسئولیت بین‌المللی دولت با توجه به تجاوز عراق به ایران، چاپ اول، تهران: نشر انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- مصباحی، محی‌الدین (1375). «اتحاد جماهیر شوروی و جنگ ایران و عراق، چارچوب‌ها و اهداف»، مجله سیاست دفاعی، شماره 15 و 16، صص 184-146.
- معین، محمد (1375). فرهنگ فارسی متوسط، جلد سوم، چاپ نهم، تهران: نشر چاپخانه سپهر.
- ملکی‌زاده، امیرحسین (1394). مسئولیت بین‌المللی دولت، چاپ اول، تهران: نشر مجد.
- ممتاز، جمیشید (1373). «حقوق جنگ دریایی و عملکرد جمهوری اسلامی ایران در طول جنگ ایران و عراق»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 32، صص 26-1.
- ولایتی، علی‌اکبر (1376). تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- ولی‌پور زرومی، سیدحسین (1380). «تحلیل سطح توانمندی نظامی ایران و عراق در جنگ تحمیلی»، مجله سیاست دفاعی، شماره 34، صص 90-73.
ب) منابع انگلیسی
- Aust, Helmut Philipp (2011). Complicity and the Law of Stat Responsibility, Cambridge, Cambridge University Press.
- Brownlie, Ian (1956). »Volunteers and the law of war and neutrality«, International and Comparative Quarterly volume 5, Issue 04, pp 570 -580.
- Crawford, James (2002). The International Law Commissions’ Articles on State Responsibility, First Published, London, Cambridge University Press.
- Crawford, James (2013). State Responsibility, The General Part, First Published, London, Cambridge University Press.
- Gal or, Noemi and Ryngaert, Gedric and Noortmann, Math (2013). Responsibilities of the Non State Actor in Armed Conflict and the Market Place, Brill Nijhoff, Leiden Boston.
- Jackson, Miles (2015). Complicity In International Law, First Published, London, Oxford University Press.
- Lanovoy, Vladyslav (2014). Complicity in an Internationally Wrongful Act, In Nollkaemper, Andre, Plakokefalos, Ilias, Principle of Shared responsibility in International Law, an Appraisal of the State of the Art, Cambridge.
- Nollkaemper and Plakokefalos, Andrew and Ilias (2014). Principles of Shared Responsibility in International Law, First Published, Cambridge University Press.
- Orakhelashvili, Alexander (2010). Division of Reparation between Responsible Entities, in; Crawford, James and Pellet, Alain and Olleson, Simon, the Law of International Responsibility, Oxford, Oxford University Press.
- Reed, Lucy (2011). »Assessing civil liability for harms to women during armed conflict: the ruling of the Eritrea _ Ethiopia claims commissions, Wis. Int'l LJ, 11, 589-605.
- Shiner, Phil, and Andrew Williams (2008). The Iraq War and international law, North America (US and Canada), Hart publishing.
)