نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان.

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

3 کارشناسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان.

چکیده

:  ادبیات دفاع مقدس، یکی از شاخه‌های اصلی ادبیات انقلاب اسلامی بوده که شایسته و نیازمند مطالعة جدی، از‌جانب نسل جوانِ اهل پژوهش است؛ زیرا به آنان یاری می‌دهد تا ابعاد مبهم و پیچیدة اندیشه‌های نو ملی و مذهبی، اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی را مورد پژوهش قرار دهند. ادیبان و شاعران متعهد این سرزمین، تمام هنر و استعداد خود را در آفرینش حماسه‌های این دوره به‌کارگرفتند و به عرصة تماشا گذاشتند و با تلاش آنان، ادبیاتی ایجاد شد که به ادبیات دفاع مقدس معروف است که به ادبیات فارسی، پویایی، سمت‌و‌سو و معنویتی دو‌چندان بخشید و در تغییر ذهنیت و جهان‌بینی شاعران و ادیبان اثرگذار بود. شاعران در این دوره، از قالب‌های متنوعی برای بیان احساسات خویش در قالب شعر، در غزل، قصیده، مثنوی و غیره به طبع‌آزمایی پرداختند. مقالة حاضر بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن نگرشی بر مبانی این نوع ادبیات، به تبیین قالب‌های به‌کار‌گرفته‌شده در شعر دفاع مقدس، با بیان نمونه‌هایی از هریک، پرداخته و خواننده را در درک درست موضوع یاری رساند. نتایج پژوهش، نشانگر آن است که زبان این ادبیات، به‌دلیل کاربرد لغات و اصطلاحات کهنه و نو دارای تنوع است. رعایت درست قواعد صرف‌و‌نحو کلمه و کلام و دور‌بودن از ضعف تألیف و غرابت استعمال واژگانی و همچنین پرهیز از اطناب‌های بی‌مورد و حذف‌های بی‌جهت، از خصوصیات سبکی ادبیات دفاع مقدس است.

کلیدواژه‌ها

کتابنامه
امیری، وحید (1373). مصاحبة روزنامة اطلاعات، 26 مهر.
امیری خراسانی، احمد و قدرت آخشن (1391). اسوه‌های مذهبی در شعر دفاع مقدس، نشریة ادبیات پایداری، سال چهارم، شمارة 7، صص 29- 58.
انوشه، حسن (1376). فرهنگ‌نامة ادب فارسی (دانش‌نامة ادب فارسی). تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
ایران‌زاده، نعمت‌الله (1397). نگاهی به سبک غزل امروز، پرتال امام خمینیرحمتاللهعلیه. http://www.imam-khomeini.ir/fa/c
باقری، ساعد (1372). شعر امروز، به‌همراهی محمدرضا محمدی نیکو، تهران: الهدی.
براتی، محمود و مریم نافلی (1388). حماسه در بزم غزل (بحثی پیرامون غزل حماسه در ادب انقلاب و دفاع مقدس). دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، نشریة ادب پایداری، سال اول، شمارة 1، صص 27- 50.
پورنامداریان، تقی (1381). خانه‌ام ابری است، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
ترابی، ضیاءالدین (1384). نقد و بررسی شعر دفاع مقدس (شکوه شقایق). قم: سماء قلم.
حسینی، سید حسن (1363). همصدا با حلق اسماعیل، تهران: حوزة هنری.
حکمت، نصرالله (1389). متافیزیک حیرت، تهران: علم.
رحمدل شرفشاهی، غلامرضا (1384). تصویر آب در غزل، نامة پایداری، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
روزبه، محمدرضا (1386). ادبیات معاصر ایران (شعر). چاپ سوم، تهران: روزگار.
سنگری، محمدرضا (1389). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس، تهران: پالیزان.
شریف‌پور، عنایت‌الله و علی‌حسن ترابی (1394). وطن‌گرایی در شعر دفاع مقدس، نشریة ادبیات پایداری، سال هفتم، شماره 13، صص 159- 183.
شریفی‌نسب، مریم (1393). بازتاب مفهوم وطن در شعر دفاع مقدس (با تأکید‌بر چهل دفتر شعر). نشریة ادبیات پایداری، سال ششم، شمارة 11، صص 188- 210.
شوالیه، ژان وآلن گربران (1382). فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق: سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
صفارزاده، طاهره (1370). مصاحبة روزنامة اطلاعات، 2 مهر.
صنعتی، محمدحسین (1389). آشنایی با ادبیات دفاع مقدس، تهران: صریر.
علی‌پور، محمدکاظم (1375). تصنیف کوچه‌های خسته، تهران: حوزة هنری.
فتوحی، محمود (1381). بلاغت تصویر، تهران: نشر گلرنگ یکتا.
فروغی جهرمی، محمدقاسم (1389). مقاله‌ها و مقوله‌ها: بررسی ادبیات دفاع مقدس، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.
قاسم‌زاده، سیدعلی، آسیه ذبیح‌نیا و فرخنده جمالزهی (1393). بینامتنیت تلمیح در شعر شاعران دفاع مقدس، نشریة ادبیات پایداری، سال ششم، شمارة 11، صص 333- 356.
قاسمی، حسن (1384). صور خیال در شعر مقاومت، تهران: انتشارات فرهنگ‌گستر.
قزوه، علیرضا (1384). قطار اندیمشک، تهران: انتشارات لوح زرین.
کافی، غلامرضا (1390). شناخت ادبیات انقلاب اسلامی، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
کاکایی، عبدالجبار (1376). آوازهای نسل سرخ (نگاهی به شعر معاصر ایران از 1357 تا 1367)، تهران: حوزة هنری.
موسوی، سیدکاظم و حمزه محمدی ده‌چشمه (1394). بازتاب اسطوره‌های ملی و حماسی در شعر شاعران دفاع مقدس، نشریة ادبیات پایداری، سال هفتم، شمارة 12، صص 323- 352.
میرجعفری، سیداکبر (1376). حرفی از جنس زمان (تأملی در شعر انقلاب). تهران: قو.
هیلیس میلر، جی (1384). دربارة ادبیات، مترجم: علی تقی‌زاده، کرمانشاه: دانشگاه رازی.