نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه خوارزمی.

2 دانشجوی دکترای دانشگاه خوارزمی

چکیده

جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، جا‌به‌جایی‌های جمعیتی و مهاجرت‌های اجباری گسترده‌ای را به‌دنبال داشت. گروهی از این مهاجرین، دانش‌آموزان بودند که بههمراه خانواده‌های خود به تهران مهاجرت کردند و به‌دلیل ناسازگاری فرهنگی و اجتماعی و شرایط نامناسب اقتصادی خانواده‌ها، با مشکلات عدیده‌ای در محل تحصیل خود رو‌به‌رو گردیدند. بررسی‌ها، نشان می‌دهد که بسیاری از این دانش‌آموزان مهاجر، به‌دلیل شرایط بد اقتصادی و مسکن نامناسب مجبور به ترک‌تحصیل شدند و یا به مشاغل کاذب و حتی اعتیاد و فساد روی آوردند. بنابراین، پژوهش حاضر بهدنبال بررسی این موضوع است که مهاجرت‌های اجباری جنگ تحمیلی، چه تأثیری برروی کیفیت تحصیلی دانشآموزان مهاجر داشته و عوامل مؤثر بر آن کدام است. روش مورد‌استفاده در این پژوهش، روش کتابخانه‌ای است و جهت ارائة برخی شاخص‌های جمعیتی نیز، از گزارشات بنیاد امور مهاجرین در سال 1369 و از اسناد مطالعاتی هم برای پیبردن به وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان مهاجر در اقامتگاه‌ها و محلات جدید تحصیل آنان استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

کتابنامه
الف) منابع فارسی
ادیبی‌سده، مهدی (1387). جامعه‌شناسی جنگ و نیروهای نظامی، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
امین‌صارمی، نوذر (1377). جنگ، مهاجرت تحمیلی و سامان فرهنگی، فصلنامة تحقیقات فرهنگی ویژة دفاع مقدس، سال سوم، شمارة نهم، صص 208-230.
بلادی‌موسوی، صدرالدین (1375). تأثیر جنگ بر شاخص‌های جمعیتی استان خوزستان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد جمعیت‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدة علوم اجتماعی.
بنیاد امور مهاجرین (1369). عملکرد بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی کل کشور (گزارش دولتی)، تهران: بنیاد امور مهاجرین.
بوتول، گاستون (1368). جامعه‌شناسی جنگ، ترجمة هوشنگ فرخجسته، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
بیرو‌، آلن (1366). فرهنگ علوم اجتماعى، ترجمة باقر ساروخانى، تهران: انتشارات کیهان.
توسلی، غلامعباس (1375). جامعه‌شناسی کار و شغل، تهران: سازمان مطالعه‌ و تدوین‌ کتب‌ علوم‌ انسانی (سمت).
جمشیدی، فخری (1380). «بیکاری و طبعات آن در میان مهاجرین جنگ تحمیلی»، مجلة کار و جامعه، شمارة 1، صص 52-56.
حسینی، سید‌حسن (1365). بررسی کار، فراغت و آسیب‌های اجتماعی مهاجرین جنگ تحمیلی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
خاطرات جنگ (1363). تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
خداوردی‌داریان، احمد (1364). بررسی مسائل و مشکلات تحقیقی دانش‌آموزان مهاجر جنگ تحمیلی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدة علوم اجتماعی.
خزایی، زهرا و زیویار، پروانه (1395). «بررسی و ارزیابی ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی و کالبدی سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعة موردی کوی سیاحی کلان‌شهر اهواز)»، فصلنامة جغرافیایی سرزمین، سال نهم، شمارة 33، صص 90-105.
ربانی خوراسگانی، رسول (1370). پدیدة جنگ و پیامدهای آن با تأکید‌بر ابعاد جمعیتی جنگ ایران و عراق، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشته جامعه‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدة علوم اجتماعی.
رجب‌نیا، پرتو (1361). مطالعة جنبه‌های فرهنگی- اجتماعی گروهی از مهاجرین جنگ ایران و عراق در تهران، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جامعه‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدة علوم اجتماعی.
رحیمی، زهرا (1388). «بررسی آثار و تبعات جنگ شهرها در ایران»، فصلنامة نگین ایران، سال هشتم، شمارة 31، صص 53-70.
رستم‌علیزاده، ولی‌الله؛ قاسمی‌اردهایی، علی (1391). آثار و پیامدهای جمعیتی اجتماعی مهاجرت‌های جنگ تحمیلی در جامعه ایران، پژوهش‌نامة دفاع مقدس، سال اول، شمارة 2، صص 29-57.
زارع، بیژن (1381). جنگ و مهاجرت: نقش عوامل اقتصادی و اجتماعی در سازگاری مهاجران جنگی خوزستانی مقیم استان فارس، مجلة ‌نامة پژوهش فرهنگی، شمارة 1 و 2، صص 79-104.
زاهد، سعید (1385). نگاهی کلان به مهاجرت و توزیع جمعیت در ایران از سال 1355 تا 1375، مجلة ‌نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شمارة 1، صص 168-198.
زنجانی، حبیب‌الله (1380). مهاجرت، تهران: انتشارات سمت.
شرزه‌ای، علی؛ قطمیری، محمدعلی (1382). تحلیل برخی از اثرات جنگ بر اقتصاد ایران و نتایج آن بر امر بازسازی»، مجموعه‌مقالات دومین گردهمایی نقش پژوهش در بازسازی، شیراز: دانشگاه شیراز.
شیخی، محمدتقی (1368). مقدمه‌ای بر‌ جمعیت‌شناسی، تهران: نشر آرام.
هاشمی، ضیاء و همکاران (1376). بررسی مسائل و مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مهاجران جنگ تحمیلی در دوران مهاجرت، اسکان و بازگشت (1375-1359)، طرح جهاد دانشگاهی تهران.
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
موحد، علی و همکاران (1391). «تأثیر جنگ تحمیلی بر شکل‌گیری و گسترش مناطق حاشیه‌نشین، مطالعة موردی: منطقة ملاشیه اهواز، فصلنامة آمایش محیط، شمارة 24، صص 1-26.
هفده‌تن، حسن (1377). تاوان‌های ناشی از پدیده‌ بیکاری، فصلنامة کار و جامعه، شمارة 42، صص 24-30.
ودیعه، ساسان (1381). تحلیل جامعه‌شناختی جنگ ایران و عراق در‌قالب نظریة پارسونز»، فصلنامة علوم اجتماعی، شمارة 17، صص 133-154.
ب) منابع لاتین
Green, Sarah (1978). Comparative Studies of Migrant Adjustment in Asian Cities, IMR, Vol. 12, No. 1.
 
Lee, Everetts (1966). A Theory of Migration, Demogrphy, vol. 3, No. 1.
 
Modell, John; Haggerty, Timothy (1991). The Social Impact of War, Annual Review of Sociology, Vol. 17, pp. 205-224.
 
Miguel, Edward; Roland, Gerard. (1985). The Long Run Impact of Bombing Vietnam, BREAD Working Paper, No. 111, Bureau for Research and Economic Analysis of Development.
 
McGee. T. B. (1971). The Urbanization Process in the Third World, London: G.Bell and Sons.
 
Portes, A. (1968). Dilemas of the Golden Exile: Integration of Cuban Refugee Families in Milwaukee. American Sociological Review, Vol. 34.
 
Zimmer, Zachary; Knodel, John; Kim, Kiry Sovan; Puch, Sina. (2006). The Impact of past Conflicts and Social Disruption on the Elderly in Cambodia, Population and Development Review, Vol. 32, No. 2, pp. 333-360.