نوع مقاله : ترویجی

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان.

چکیده

حضور بانوان در دوران هشت سالۀ دفاع مقدّس، بسیار درخشان است. خدمات بانوان در زمینه‌های گوناگون فرهنگی، درمانی، اقتصادی، اجتماعی، هنری، سیاسی و حتّی نظامی را نمی‌توان نادیده گرفت. آن‌ها گاه در نبرد رویارو با دشمن اشغالگر و البته بیشتر در پشت جبهه و در زمینه‌های گوناگون، منشأ خدمات گران‌بهایی بودند. خدمات زنان ایثارگرانه بود و به نیکی یاد خواهد شد. مقالۀ حاضر، به دنبال تبیین جایگاه و نقش زنان در دفاع مقدس است. کتاب خاطره‌نوشتِ «یکشنبۀآخر»، نوشتۀ معصومه رامهرمزی، مبنای این تبیین و تحلیل است. شیوۀ پژوهش، توصیفی- تحلیلی و به طرح مباحثی در مورد جنگ تحمیلی عراق علیۀ ایران و به‌ویژه نقش زنان در دفاع مقدّس می‌پردازد. نتایج تحلیل متن کتاب خاطره‌نوشتِ یکشنبۀآخر نشان می‌دهد، زن در جنگ ایران و عراق فعّالیّت جدّی داشته است. نویسنده با اقداماتی چون امدادگری، کار در آشپزخانۀ بیمارستان، پخش غذا در بین رزمندگان خرمشهر و...، انواعی از فعالیت زنان در جبهه را نشان می‌دهد. با بررسی این خاطره‌نوشت نقش قهرمانانۀ زنان در دفاع مقدّس، مسئولیت‌پذیری و میهن‌پرستی آنان بیشتر آشکار می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اخگری، محمدعلی (1381). ده مقاله و نکته‌ها و لطایف در مقام زن، تهران: سنبله.
امیری‌خراسانی، احمد (۱۳۸۹). نامۀ پایداری: مجموعه مقالات اوّلین کنگرۀ ادبیّات پایداری، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
ایروانی، محمدرضا (1390). بر سمند خاطره (نگاهی تازه به خاطره‌نویسی و بررسی و نقد خاطرات آزادگان جنگ تحمیلی و خاطره‌نگاشتۀ دا، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
برت، فراگنر (1377). خاطرات‌نویسی ایرانیان، ترجمۀ محمد جلیلوند رضایی، تهران: علمی و فرهنگی.
پناه، زینب (1389). زن در آیینۀ شعر دفاع مقدّس. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
تقی‌زادۀاکبری، علی و حسین شیدائیان (1387). عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدّس، دو جلد، قم: زمزم هدایت.
حکمت یار، عرفان و سنگری، محمدرضا (1397). پیوند ادبیت گفتارمتن با تصویر در مستند روایت فتح (با نگاهی به فیلم شب عاشورایی)، فصلنامه مطالعات دفاع قدس، دوره 4، شماره 1، بهار، صص 88-61.
دهقان، احمد (1386). آزادی خرمشهر، تهران: سورۀ مهر.
رامهرمزی، معصومه (1396). یکشنبۀ آخر، تهران: سورۀ مهر.
زارع برمی، مرتضی (1397). انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در نظام آموزشی کشور (تعلیم‌و‌تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی در تراز انقلاب اسلامی و دفاع مقدس)، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 4، شماره 2، تابستان، صص 86-53.
سلیمانی، بلقیس (1381). تفنگ و ترازو (نقد و تحلیل رمان‌های جنگ)، تهران: روزگار.
شعاعی گمچی، یونس؛ شوهانی، علیرضا و ذبیحی، رحمان (1397). «بررسی میزان تأثیر انقلاب اسلامی بر رویکرد‌های دینی نویسندگان رمان‌‌های دفاع مقدّس»، فصلنامه پزوهش های انقلاب اسلامی، دوره 7، شماره 27، زمستان، صص 123-97.
شیرودی، مرتضی (1386). نقش سیاسی– اجتماعی زنان در تاریخ معاصر ایران، قم: زمزم هدایت.
صادقی، معصومعه (1397). سبک‌شناسی لایۀ واژگانی سروده‌های پایداری سیدحسن حسینی، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 4، شماره 2، تابستان، صص 112-87.
صالحی، زینب (1397). بازنمایی فرهنگی در خاطره‌نگارهای «یکشنبۀ آخر و دختر شینا». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج‌فارس.
ضرابی‌زاده، بهناز (1390). دختر شینا (خاطرات قدم‌خیر محمدی کنعان همسر شهید ستار ابراهیمی)، تهران: سورۀ مهر.
فاطمی، داود و اسلامی فارسانی، عباس (1397). ارزیابی نظام ارزش‌های جامعه در دوران دفاع مقدس و دوران کنونی، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 4، شماره 2، تابستان، صص 150-113.
فروغی‌جهرمی، محمدقاسم (1389). مقاله‌ها و مقوله‌ها: بررسی ادبیّات دفاع مقدّس، مجموعۀ مقالات و نشست‌هایی در موضوعات خاطره، شعر، داستان، زندگی‌نامه، دو جلد، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
کاکایی، عبدالجبار (1380). بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان، تهران: پالیزان.
کمری، علیرضا (1381). یادمانا: پنج مقاله دربارۀ خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌های جنگ و جبهه، تهران: سورۀ مهر.
کوثری، مسعود (1379). تأملاتی در جامعه‌شناسی ادبیّات، تهران: باز.
مافی، فرزانه (1376). آشنایان یا ناآشنا، تهران: دبیرخانۀ دائمی کنگرۀ بررسی نقش زنان در دفاع و امنیت.
مرتوس، جولی (1384). زن، جنگ و بحران، ترجمۀ نجله خندق، تهران: قصه.
مطهری، مرتضی (1373). کتاب جهاد، تهران: صدرا.
مؤمن‌آبادی، مرجان (1393). بررسی ساختار روایی در خاطره‌نوشته‌های زنان از جنگ، با تأکید بر «یکشنبۀ آخر» معصومه رامهرمزی و «زیتون سرخ» ناهید یوسفیان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان.
ندری‌ابیانه، فرشته و حسینعلی ترکمانی (1393). وارثان شاهد و شمع، همدان: رواق.