نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

مقاله حاضر با اتکاء به این مفروض که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دروان پسا دفاع مقدس صرفا با رهیافت­های مادی­گرایانه و عینیت­محورانه قابل تفسیر، تبیین و مطالعه نمی­باشد، درصدد تحلیل و واکاوی نقش مفهومِ بین­الاذهانی «هویت ملی» در تکوین و شکل­گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران- در بازه زمانی مورد بررسی- می­باشد. بدین منظور هویت ملی ایران در چهاچوب مولفه­های سه­گانه آن یعنی اسلامیت، ایرانیت و تجدد مورد ژرف­اندیشی قرار گرفته و تاثیر آن بر سیاست خارجی ایران بین سال­های 1376-1368 در قالبِ نظریۀ برسازه­گرایی به مداقه گذاشته شده است. لذا سوال اصلی پژوهش این است که هویت ملی چه نقشی بر تکوین و شکل گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(1376-1392) داشته است؟ فرضیه کار نیز بدین صورت تدوین شده است که به نظر می رسد مولفه های هویت ملی اساسِ تکوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره­ی مورد بررسی را شامل می شود. در این راستا تحقیق حاضر می کوشد تا نشان دهد انگاره های بین الاذهانی در بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران صرفا در مولفه های خاص هویت یافت نمی شود، بلکه در درون هویت ملی، دگر های هویتی شکل گرفته ی متضاد و پارادوکس نیز در تکوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نقش به سزایی دارند. همچنین تحقیق فراروی مبتنی روش توصیفی و تحلیلی می باشد و در جمع آوری اطّلاعات از روش کتابخانه‌ای و اسنادی و بهره­گیری از  سایت‌ها و مجلات چاپی و الکترونیکی و در مورد ابزار مورد استفاده نیز از فیش­برداری استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقایی، داوود (1386). «جایگاه اتحادیۀ اروپایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دورۀ سازندگی»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ 37، شمارۀ 3.
ازغندی، علیرضا و علی‌جان مرادی‌جو (1396). «نقش گفتمان آرمان‌گرایی واقع‌بین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (مطالعۀ موردی دولت سازندگی)»، فصلنامۀ پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، سال 8، شمارۀ 33.
باقری‌دولت‌آبادی، علی و حسین ابراهیمی (1395). «توسعه‌محوری در دولت سازندگی و الزامات آن برای سیاست خارجی ایران»، فصلنامۀ دولت‌پژوهی، سال 2، شمارۀ 6.
باقری‌دولت‌آبادی، علی و محسن شفیعی‌سیف‌آبادی (1395). از هاشمی تا روحانی؛ بررسی سیاست خارجی ایران، تهران: تیسا.
تاجیک، محمدرضا (1383). سیاست خارجی: عرصه فقدان تصمیم و تدبیر، تهران: فرهنگ گفتمان.
دهقان، حوریه و علیرضا سمیعی‌اصفهانی (1396). «رویکرد دولت سازندگی به جهانی شدن اقتصاد و تأثیر آن بر رابطۀ دولت-بازار در دهۀ دوم انقلاب»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، سال 8، شمارۀ 3 (49 پیاپی).
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال (1388). «گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، معرفت سیاسی، سال 1، شمارۀ 1.
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال و فیروزه رادفر (1388). «الگوی صدورانقلاب درسیاست‌خارجی دولت نهم»، دانش‌سیاسی، سال 5، شمارۀ1.
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال (1389). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال و وحید نوری (1391). سیاست خارجی ج.ا.ایران در دوران اصول‌گرایی، تهران: دانشگاه امام‌صادق(ع).
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال و علیرضا فیروزی (1391). «دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصولگرایی». فصلنامۀ روابط خارجی، سال 47، شمارۀ 2.
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال (1393). «گفتمان اعتدال‌گرایی در سیاست خارجی ج.ا.ایران»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال 28، شمارۀ 1.
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال و پیمان وهاب‌پور (1394). امنیت هستی شناختی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
دهقانی‌فیروزآبادی، سید جلال و محمد یوسفی‌جویباری (1394). «تبیین تطبیقی الگوی روابط خارجی ایران در دو دولت بازرگان و هاشمی‌رفسنجانی»، سیاست جهانی، دورۀ 4، شمارۀ 3.
رفیع‌پور، فرامرز (1394). توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسایل اجتماعی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رمضانی، روح‌الله (1392). چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: نی.
شیخ الاسلامی، محمدحسن؛ رحیمی، مختار و قاسمی فرد، علی (1396). «فضای گفتمانی، آرمان ایرانی و حاکمیت آن بر گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 1، شماره 1، تابستان.
صادقی، سیدشمس‌الدین (1393). «انقلاب اسلامی و هویت سیاست خارجی ج.ا.ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 11، شمارۀ 38.
صدری، هومن (1381). «جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ایران (1997-1975)»، ترجمۀ حسین علی‌پور، مطالعات راهبردی، سال 5، شمارۀ 2.
صدیق، میرابراهیم؛ جمشیدی، محسن و پورعظیم، معصومه (1398). «نقش و جایگاه استراتژی دفاعی در راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 11، زمستان.
عطار، سعید و آذر علی‌محمدی (1395). «راهبرد تنش‌زدایی در سیاست خارجی ایران (1384-1368)؛ درس‌هایی برای آینده»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال 30، شمارۀ 3.
فوزی، یحیی (1387). تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران (1357-1380)، تهران: اوج.
موسوی، سیدرضا (1387). «اولویت سیاست خارجی ایران در دورۀ سازندگی»، راهبرد، شمارۀ 47.
میلانی، محسن (1388). شکل‌گیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمۀ مجتبی عطارزاده، تهران: گام نو.