نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشگاه رازی

2 دانش اموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه رازی

چکیده

سیاست خارجی عربستان سعودی به شدت متأثر از ایدئولوژی وهابیت است. عربستان نگران افزایش نفوذ ایران و به دنبال حذف یا کاستن از نقش آن در منطقه است. این پژوهش می‌کوشد تا با دید هویتی رویکرد غالب سیاست خارجی عربستان نسبت به بحرین و تأثیر آن بر جبهۀ مقاومت را بررسی کند. بحرین اهمیت بسیاری برای عربستان و کشورهای عرب دارد. شناسایی مؤلفه­های تشکیل‌دهندۀ مبانی هویتی یک کشور کمک بسیاری در فهم چرایی کنش آن به دست می­د­هد. بنابراین با رویکرد سازه­انگاری سطح واحدِ کاتزنشتاین و با توجه به هویت­های دو کشور و با بهره­گیری از روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال پاسخ به مسئلۀ مقاله هستیم. یافته‌ها نشان داد، رویکرد غالب در سیاست خارجی عربستان نسبت به بحرین، رویکرد هویت‌محور است. سعودی‌ها با اهدافی چون محدودسازی ایران، سست کردن حلقه­های محور مقاومت در منطقه، جلوگیری از سرریز شدن تحولات به مرزهای خود و تضعیف شیعیان می‌کوشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آدمی، علی (1391). «بحران بحرین و امنیت منطقه­ای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ راهبرد، سال 21، شمارۀ 62.
ابراهیمی، شهروز و دیگران (1391). «بررسی واکنش­های آمریکا و عربستان به خیزش مردمی در بحرین»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بین­المللی، شمارۀ 10.
ابوالحسنی، سید­رحیم (1387). «مؤلفه­های هویت ملی با رویکرد پژوهشی»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ 38، شمارۀ 4.
احمدیان، حسن و محمد زارع (1390). «استراتژی عربستان سعودی در برابر خیزش­های جهان عرب»، فصلنامۀ رهنامۀ سیاست‌گذاری، سال 2، شمارۀ 2.
ازغندی، علیرضا (1383). «سازه‌انگاری: چارچوبی تئوریک برای فهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، دانشنامۀ حقوق و سیاست، سال 1، شمارۀ 1.
اسدی، علی­اکبر ومحمدزارع (1390). «بحران بحرین: تعارض رویکردهای منطقه­ای»، فصلنامۀ رهنامۀ سیاست‌گذاری، سال 2، شمارۀ 2.
افضلی، رسول و مهدی میرزاده کوهشاهی (1395). «تبیین ژئوپلیتیکی عدم استقرار دموکراسی در بحرین»، فصلنامۀ شیعه‌شناسی، سال 12، شمارۀ 48.
بحرانی، مرتضی و شهرام رجب‌زاده (1381). جنبش­های سیاسی- اجتماعی بحرین، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
بخشی، احمد (1393). «ایران و آفریقای جنوبی: سیر تحول روابط دوجانبه و ظرفیت­سنجی آینده»، فصلنامۀ روابط خارجی، سال 6، شمارۀ 2.
برچیل، اسکات و اندرو لینکلیتر (1392). نظریه‌های روابط بین‌الملل، ترجمۀ سجاد حیدری‌فرد، تهران: جهاد دانشگاهی.
برزگر، کیهان (1380). «عوامل تأثیرگذار بر سیاست­های جدید بحرین»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال 15، شمارۀ 3.
بلاغ‌نیوز (1394). اهداف سیاست خارجی عربستان در غرب آسیا/ آل­سعود در منطقه به دنبال چیست؟، دسترسی: http://www.bloghnews.com
پورحسن، ناصر و عبدالحمید سیفی (1392). «عربستان و رویارویی هژمونیک با بیداری اسلامی در حوزۀ خلیج­فارس (بررسی موردی بحرین)»، فصلنامۀ علوم سیاسی، شمارۀ 62.
جنتی، علی (1391). «انقلاب بحرین؛ تأثیرات و واکنش­ها در عربستان سعودی»، همشهری دیپلماتیک، شمارۀ 68.
حسینی، دیاکو (1394). «انحطاط ژئوپلیتیک عربستان سعودی در سوریه»، دسترسی: http://www.irdiplomacy.irndh
رضایی‌پناه، علی (1393). «ریشه‌ها و بسترهای تحولات بحرین»، دسترسی: http://www.rasanews.ir/detail/News/201074/41
رفعت­جاه، مریم و علی شکوری (1387). «اینترنت و هویت اجتماعی»، نشریۀ رسانه جهانی، شمارۀ 5.
سلطانی­نژاد، احمد (1385). «عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر شکل­گیری سیاست خارجی سوریه در بحران لبنان: 1975-1990»، فصلنامۀ ژئوپلیتیک، سال 2، شمارۀ 2.
شفیعی، نوذر و روح­الله زمانیان (1390). «مفهوم سیاست خارجی از دیدگاه نظریه‌ها (واقع­گرایی، لیبرالیسم و سازه‌انگاری)»، مجلۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 285.
شیرازی، مهدی (1391). جهان اسلام و تحولات ژئوپلیتیکی شیعه در دوران معاصر، پایان­نامۀ کارشناسی‌ارشد جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ علوم‌انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
صدیق، میرابراهیم؛ جمشیدی، محسن و پورعظیم، معصومه (1398). «نقش و جایگاه استراتژی دفاعی در راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 11، زمستان.
عبدالله­خانی، علی (1383). نظریه‌های امنیت: مقدمه­ای بر طرح­ریزی دکترین امنیت ملی، تهران: ابرار معاصر.
کورت، پل و جفری لگرو (1390). هنجارها، هویت و حدود آن‌ها: یک تکرار نظری در فرهنگ امنیت ملی، نوشتۀ پیتر. جی کاتزنشتاین، ترجمۀ محمدهادی سمتی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
کوشکی، محمدصادق و مریم ناظم‌پور (1389). «بررسی چالش­ها و موانع درونی دموکراسی در خاورمیانه با تأکید بر کشور بحرین»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شمارۀ 30.
کوهن، سائول برنارد (1387). ژئوپلیتیک نظام جهانی، ترجمۀ عباس کاردان، تهران: ابرار معاصر.
مجتهدزاده، پیروز (1375). «جنبش­های سیاسی بحرین و ابعاد منطقه­ای آن»، مجلۀ سیاست خارجی، سال 10.
مدنی، مهدی و حسین هواسی (1393). «رفتارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال مصر و بحرین بعد از انقلاب‌های عربی»، فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، سال 11، شمارۀ 39.
وثوقی، محمدباقر و علی کالیراد (1388). «مسئلۀ بحرین در منازعات قدرت‌های منطقه‌ای خلیج‌فارس در قرن دهم هجری/ شانزدهم میلادی»، فصلنامۀ تاریخ اسلام و ایران، شمارۀ 4.
هاشمی نسب، سیدسعید (1389). «بحران بحرین»، مجلۀ پژوهش­های منطقه­ای، شمارۀ 5.
هوپف، تد (1386). نوید مکتب برسازی برای نظریۀ روابط بین­الملل، در کتاب: نوواقع‌گرایی، نظریۀ انتقادی و مکتب برسازی، ویراستۀ اندرو لینکیتر، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
یاقوتی، محمدمهدی (1390). «تحلیل سیاست خارجی و هویت خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال 25، شمارۀ 1.
Bahrajn. Informacja o stosunkach gospodarczych z Polską, Ministry of Development https://www.mr.gov.pl/ media/22829/BAHRAIN_18_07_2016.pdf (accessed: 16.02.2017).
Bahrain Free Trade Agreement, Office of the United States Trade Representative Https://ustr.gov/trade‑agreements/ free‑trade‑agreements/ bahrain‑fta (accessed: 27.01.2017).
Barzegar, Kayhan (2012). The Arab Spring and the Balance of Power in the Middle East, Belfer Center for Science and International Affairs, October 30.
Blanchard, C.M. (2012). Saudi Arabia: Background and U.S. Relations, Congressional Research Service.
Business Friendly Bahrain, http://www.bahrain.com/en/bi/Pages (accessed: 2017/12/2).
Czornik, Katarzyna (2017). Bahrain as the area of Saudi‑Iranian rivalry in the second decade of the 21st century. Studia Politicae Universitatis Silesiensis 2017, T. 19, s. 177—203.
katzman, Kenneth (2005). Bahrain: key issues for U.S policy. Congressional research service, at: http://fpc.state.gov/documents/organiation/46433.pdf.
Swift, Christopher. (2012). the Crisis in Yemen: Al-Qaida, Saleh, and Govermental Instability, the Foreign Policy Research Institute, 23 March.