نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم دفاعی راهبردی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

جایگاه آسیای مرکزی در عمق تمدنی ایران برجسته و میزان تأثیرگذاری آن بر منافع و امنیت ملی ایران چشمگیر است. با فروپاشی شوروی، محیط امنیتی پیرامون ایران در آسیای مرکزی دست‌خوش دگرگونی عمیقی شد. هم‌زمان با رفع تهدیدهای سنتی، پویش‌های تهدیدزا و فرصت‌آفرین جدیدی از سوی آسیای مرکزی متوجه ایران شد. نظر به تنوع و تکثر این تهدیدها، شناسایی و اولویت‌بندی مهم‌ترین تهدیدات امنیتی، مسئلۀ محوری این پژوهش است. پژوهش از منظر هدف کاربردی و از نظر روش، پیمایشی همراه با پرسشنامه است. یافته‌ها نشان داد، در آسیای مرکزی تهدیدهای اقتصادی و سیاسی اولویت دارند. راهکارهایی که می‌تواند فرصت ایجاد کند عبارت‌اند از اولویت دادن به پروژه‌های زیرساختی فرامرزی برای مقابله با تخلیه ژئوپلیتیکی، برپایی دفتر بررسی نیازهای فنی مهندسی کشورهای منطقه، استفاده از توان فنی و مهندسی داخلی برای رفع نیازهای فنی مهندسی کشورها و سرانجام توجه به دیپلماسی دفاعی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اخوان‌کاظمی، مسعود و دیگران (1397). «تحلیل زمینه‌‌های سیاسی و اجتماعی حضور داعش در آسیای مرکزی (از تهدید نفوذ تا واقعیت حضور)»، فصلنامۀ مطالعات اوراسیای مرکزی، دورۀ 11، شمارۀ 1، صص 21- 1.
امام‌خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، مجموعه بیانات، دسترسی: http://farsi.khamenei.ir
ایراس (1396). «کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز در سیاست خارجی ایران، میراث گذشته و چشم‌انداز پیش رو»، دسترسی:  http://www.iras.ir/fa/doc/note/
بوزان، باری و الی ویور (1388). مناطق و قدرت‌ها، ترجمۀ مهدی قهرمان‌پور، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
بوزان، باری (1389). مردم، دولت‌ها و هراس، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
بوزان، باری. دوویلد، پاپ و ویور، اولی (1392). مناطق و قدرت‌ها و چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
حافظ‌نیا، محمدرضا، محمود شمس دولت‌آبادی و محمدحسن افشردی (1386). «علایق ژئوپلیتیکی ایران در آسیای مرکزی و فرصت‌های پیش رو»، فصلنامۀ ژئوپلیتیک، دورۀ 3، شمارۀ 3، صص 119- 78.
حسینی‌تقی‌آباد، مهدی و علی کالی‌راد (1394). «سلفی‌گری افراطی در قفقاز شمالی؛ با تأکید بر مؤلفه‌های تاریخی، فرهنگی و سیاسی»، فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، شمارۀ 91، صص 133- 93.
زرگری، هادی و حبیب رضازاده (1391). «نقش حضور آمریکا در قفقاز بر روابط ایران و آذربایجان»، دو فصلنامۀ ایراس، سال 6، شمارۀ 7، صص 40-23.
عسگرخانی، ابومحمد؛ مکرمی پور، محمدباقر و محمدی، سبحان (1398). «امکان سنجی همکاری چین و ایران در آسیای مرکزی بر پایه آراء نوواقع گرایی»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 8، بهار، صص 161-187.
عسگریان، عباسقلی؛ تاجیک، علی و نوروزی، رحیم (1396). «بررسی دیپلماسی ‌عمومی فدراسیون روسیه در آسیای مرکزی(2016-2000)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 1، شماره 2، پاییز، صص 83-108.
فاطمی‌نژاد، سیداحمد و محمدرضا هاشمی (1395). «روسیه و آسیای مرکزی: زمینه‌سازی برای جامعۀ بین‌الملل منطقه‌ای»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دورۀ 9 شمارۀ 2، صص 340- 325.
کالجی، ولی (1390). «تأملی نظری بر پویش قومی‌گرایی در آسیای مرکزی و قفقاز»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 17، شمارۀ 75، صص 91- 69.
کالجی، ولی (1398). «جای خالی ایران در آسیای مرکزی»، دسترسی:
http://www.iras.ir/fa/doc/article/
کرمی، جهانگیر و حمیدرضا عزیزی (1392). «روابط امنیتی چین با آسیای مرکزی: از پیوندهای امنیتی تا مجموعۀ امنیتی منطقه‌ای»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دورۀ 6، شمارۀ 1، صص 154- 135.
کولایی، الهه (1379). «پیوندهای امنیتی افغانستان و تاجیکستان»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 1، شمارۀ 32، صص 108- 83..
کولایی، الهه (1384). بازی بزرگ جدید در آسیای مرکزی: زمینه‌ها و چشم‌اندازها، تهران: وزارت امور خارجه.
کولایی، الهه، محسن اسلامی و قاسم اصولی (1395). «کنشگری امنیتی روسیه در قفقاز جنوبی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 22، شمارۀ 95، صص 136- 97.
محمدپور، علی و محمدامین عطار (1396). «توزیع فضایی پایگاه‌های نظامی آمریکا در آسیای مرکزی و خاورمیانه»، فصلنامۀ مطالعات اوراسیای مرکزی، دورۀ 10، شمارۀ 2، صص 394- 377.
مک‌کین لای، آردی و آر لیتل (1380). امنیت جهانی؛ رویکرد‌ها و نظریه‌ها، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
میرترابی حسینی، سید سعید و خزایی، امید (1398). «نقش دیپلماسی و راهبرد امنیت انرژی روسیه در سیاست خارجی روسیه (2015-2000)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 8، بهار، صص 107-132.  
Buzan, B. (2003). Regional security complex theory in the post-Cold War world, In Theories of new regionalism, Palgrave Macmillan, London, pp. 140-159.
Lain, S. (2016). Strategies for Countering Terrorism and Extremism in Central Asia, Asian Affairs, Vol. 47, No. 3, pp.386-405.
Maddocks, Andrew, Betsy Otto and Tianyi Luo (2016). How Changing Water Supplies can contribute to Food Insecurity, In: Jägerskog, A., Lexén, K., Clausen, T.J., Engstrand-Neacsu, V. (Eds.). The Water Report 2016. Report no 37. SIWI, Stockholm.
Wæver, Ole (2004). Aberystwyth, Paris, Copenhagen. New Schools in Security Theory and their Origins between Core and Periphery, Paper Presented at the Annual Meeting of the International Studies Association, Montreal and pp 17- 20.
UNESCO (2017). The United Nations World Water Development Report 2016: Facts and Figures, Available at: http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002475/247553e.pdf (Accessed on: 2017/11/05).