نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران
چکیده
دیپلماسی دفاعی به عنوان شیوه نوینی از ارائه توان نظامی، به مثابه سازوکاری است که دولتها میکوشند، به‌واسطۀ آن از امتیازات و تواناییهای خود در حوزۀ دفاعی برای وابسته کردن دیگر کشورها به خود، افزایش وابستگی متقابل امنیتی، جلب اعتماد، جلوگیری از بروز منازعه، حل منازعه‌ها، ایجاد چارچوبهای امنیتی منطقه‌ای و مانند این‌ها استفاده کنند و هدف آن را می‌توان ایجاد شرایط سیاسی و ملی و بین‌المللی مطلوب برای حفظ و گسترش ارزش‌های ملی و حیاتی کشور در برابر دشمنان بالفعل و بالقوه دانست. نوشتار توصیفی- تحلیلی حاضر با هدف تبیین نقش دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در گام دوم انقلاب اسلامی تلاش دارد به این سوال اصلی پاسخ دهد که دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در گام دوم انقلاب اسلامی و در راستای ارتقای امنیتی و عمق‌بخشی به این انقلاب باید دارای چه اهداف، راهبرد و الزاماتی باشد. نتایج و یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران بواسطه اهداف و راهبردهای هچون مدیریت حوزه‌های امنیتی، فراهم کردن زمینه تأمین فناوری تجهیزات یا تسلیحات دفاعی، نقش‌آفرینی در بازدارندگی، خلع سلاح و کنترل تسلیحاتی، کسب منافع اقتصادی، اعتمادسازی در حوزه های نظامی، مبارزه با تروریسم، گسترش همکاری های دفاعی- نظامی با کشورها، توسعه تعاملات با نهادهای منطقه ای و بین المللی گامی مؤثر در تولید و زایش بیش از پیش قدرت ملی، نیل به ثبات و امنیت پایدار در فرایند گام دوم انقلاب اسلامی در مسیر تمدن سازی نوین بشمار می آید.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
ام. الیوت، جفری و رجینالد، رابرت (1378). فرهنگ اصطلاحات سیاسی و استراتژیک، ترجمه میرحسین رییس زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
امیری، سروش و کیانی، جواد (1398). «گفتمان مقاومت شهید قاسم سلیمانی در دیپلماسی و روابط بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(2)، صص 9-30.
انعامی علمداری، سهراب (1385). «دیپلماسی دفاعی اروپا»، راهبرد دفاعی، شماره 14، زمستان، صص162-129.
پوستین‌چی، زهره و متقی، ابراهیم (1395). رهیافت و فرآیندهای دیپلماسی دفاعی در راهبرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
پوستین چی، زهره؛ متقی، ابراهیم؛ مآبی، طیبه و فقیه، مهدی (1391). «نشانه ها و کارکردهای دیپلماسی دفاعی پویا»، راهبرد دفاعی، شماره40، زمستان، صص72-32.
پیر محمدی، سعید (1395). «شاخص های قدرت نرم دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، سیاست دفاعی، شماره 95، تابستان، صص34-9.
جعفری، سید اصغر (1398). «نقش دیپلماسی دفاعی در امنیت پایدار مبتنی بر دیدگاه امام خامنه ای»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال هفدهم، شماره 78، زمستان، صص88-63.
جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). ««راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، 3(8)، صص 65-89.
چهرآزاد، سعید (1398). «وانموده های سیاستگذارانۀ پسا دفاع مقدس در حیطه روابط خارجی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(4)، صص 127-144.
چهرآزاد، سعید (1399). ««بررسی فرآیند سیاستگذاری حقوق بشری ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه». فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 9(2)، صص 35-50.
حاتمی، امیر و احدی، محمد (1395). دیپلماسی دفاعی نوین: مفاهیم،اهداف، کارکردها، تهران: ستاد فرماندهی کل قوا، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
خامنه ای(مدظله العالی)، آیت الله العظمی سید علی (1387). بیانات در دیدار عمومى مردم لار، 19 اردیبهشت ماه.
خامنه ای(مدظله العالی)، آیت الله العظمی سید علی (1389). پیام به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه، 28 فروردین ماه.
خامنه ای(مدظله العالی)، آیت الله العظمی سید علی (1391). بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 9 شهریور ماه.
خامنه ای(مدظله العالی)، آیت الله العظمی سید علی (1391). بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، 28 بهمن ماه.
خامنه ای(مدظله العالی)، آیت الله العظمی سید علی (1396). بیانات در مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران، 12مرداد.
خامنه ای(مدظله العالی)، آیت الله العظمی سید علی (1397). بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران، 22 بهمن ماه.
خبرگزاری ایسنا (1399). «مشتری برای سلاح‌های ایرانی هست؟»، خبرگزاری ایسنا، کدخبر: 99072921523، 29 مهرماه، مندرج در https://www.isna.ir/news/99072921523
دهقانی فیروزآبادی سیدجلال (1387)، «ضرورت ها و کارکرد دیپلماسی در سیاست خارجی توسعه گرا»، مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه گرا، تهران: مرکز تحقیقات استراتژی مجمع تشخیص مصلحت نظام، صص380-362.
ذوالفقاری، مهدی و خسروی، ایمان (1395). «تحرک بخشی به دیپلماسی دفاعی در پرتو فرصت ها و تهدیدات برنامه اقدام سازمان ملل و تاثیر آن بر امنیت نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش های روابط بین الملل، شماره 22، زمستان، صص127-101.
ساعد، نادر (1389). «دیپلماسی خلع سلاح در پرتو الزام های دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال هشتم، شماره 30، پاییز، صص131-101.
صدیق، میرابراهیم؛ جمشیدی، محسن و پورعظیم، معصومه (1398). ««نقش و جایگاه استراتژی دفاعی در راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد سیاسی، 3(11)، صص 63-98.
عباسی خوشکار، امیر (1399). تقویت بازدارندگی منطقه‌ای و انتقال ارز صادرات تسلیحات جمهوری اسلامی ایران؛ فرصت‌ها و ظرفیت‌ها، 31 شهریور، کد خبر:۱۰۶۳، تهران: پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
عسگری، محمود و مینایی حسین (1392). دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی.
عیوضی، محمدرحیم و حاجی حسن، ملیحه (1398). «تبیین مؤلفه های اندیشۀ سیاسی امام‌خمینی (ره) در هشت سال دفاع مقدس»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(1)، صص 95-113.
غلامی، سعید (1398). «دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران (باتأکیدبر فناوری موشکی)»، سیاست دفاعی، شماره 107، تابستان، صص160-125.
فدوی، حبیب‌اله و کنعانی، مهدی (1397). جایگاه دیپلماسی دفاعی در تحقق بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر گنجیران.
قهرمانپور، رحمن (1385). «اهداف و سطوح دیپلماسی دفاعی؛ مطالعه موردی ترکیه و مصـر»، راهبرد دفاعی، سال چهارم، شماره 14، زمستان.
کتابی، امیرعلی (1398). «نقش راهبردی امام‌خمینی(ره) در مدیریت جنگ در دوران دفاع مقدس»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(3)، صص 49-65.
کوتی، اندرو و فورسـتر، آنتونی (1385). «دیپلماسـی دفـاعی در اروپـای شـرقی و مرکـزی»، ترجمـه سیدفتح االله پورموسوی، راهبرد دفاعی، شمار 14، زمستان.
کالینز، جان ام (1370). استرا تژی بزرگ( اصول ورویه ها)، ترجمه کورش بایندر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه.
متقی، ابراهیم (1385). «فرایندهای تحول در ساختار و کارکرد دیپلماسمی دفاعی آمریکا»، راهبرد دفاعی، دوره چهارم، شماره 14، زمستان.
مرادیان، بهزاد و تاج آبادی، حسین (1393). «دیپلماسی دفاعی امنیتی جمهوری اسلامی ایران در برابر دیپلماسی اجبار ایالات متحده آمریکا»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، ،سال چهارم، شماره یازدهم، پاییز و زمستان، صص7-49.
ملکی عزین‌آبادی، روح اله؛ موسوی، سید محمدرضا و جلالی‌راد، محمدصادق (1398). «بررسی رویکرد ایالات‌متحدۀ آمریکا علیۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تمرکز بر اقدام دونالد ترامپ در قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(4)، صص 129-159.
موسوی، سید صدرالدین (1399). ««قدرت هوشمند در اندیشه سیاسی امام خمینی: کاربست نظریه جوزف نای». فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 10(1)، صص 275-305.
میرزائی، سیداحمد؛ غریب آبادی، کاظم و رضاییان پور، محمد هادی (1393). «دیپلماسی دفاعی نوین انگلستان و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره21، زمستان، صص29-1.
مینائی، حسین و هادی نژاد، فرهاد (1397). «پیش‌ران‌‌های اصلی و کلیدی دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران و عربستان در منطقۀ غرب آسیا»، سیاست دفاعی، شماره 104، پاییز، صص24-9.
مینائی، حسین؛ حاجیانی، ابراهیم؛ دهقان، حسین و جعفرزاده پور، فروزنده (1396). «ارزیابی راهبرد دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در وضعیت موجود»، راهبرد، شماره 83، تابستان، صص130-109.
وحیدی، احمد (1389). «دیپلماسی دفاعی در گفت وگوی اختصاصی با سردار احمد وحیدی»، فصلنامه دیپلماسی دفاعی، سال اول، شماره اول، تابستان.
یوسفوند، یعقوب؛ طاهری، ابوالقاسم؛ ابطحی، سیدمصطفی و کاظمی‌زند، علی‌اصغر (1398). «طراحی الگویی از کاربست قدرت نرم دیپلماسی دفاعی در اجرای سیاست‌های دفاعی ج.ا.ایران»، راهبرد دفاعی، شماره 68، صص124-93.
Corcoran, Andrew J (2003), Assessing the Effectiveness of Defence Diplomacy, United Kingdom, Defence Science and Technology Laboratory.
Cottey, Andrew and Anthony Forster (2004), Reshaping Defence Diplomacy: New Roles for Military Cooperation and Assistance, Oxford, Oxford University Press for the International Institute for Strategic Studies.
Shea, Timothy,C.(2005), "Transforming, Military Diplomacy", JFQ: Joint Forces Quarterly, Issue 38, pp49-52.
UK, (1998), Defense Diplomacy, Ministry of Defense Policy Paper, available at: http:/ttps://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20121026065214/http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/BB03F0E7-1F85-4E7B-B7EB4F0418152932/0/polpaper1_def_dip.pdf
)