نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

شهادت و مرگ پایـان حیات انـسان نیست، انتقال از حیاتی به‌ حیات‌ دیگر و ورود به عـالم‌ جـدیدی‌ است که عالی‌تر و گسترده‌تر از عالم مادی به نام عالم برزخ‌ می باشد؛ حیات برزخی‌ یا‌ جهان پس از مرگ و مراحل مختلف آن از مـهمترین آمـوزه‌های دینی است. عدم اطلاعات یکسان از کیفیت حیات برزخى، منشأ اختلاف بین اندیشمندان اسلام شده است. آنچه واضح است این است که بدون راهنمایی وحی مسائل آن برای انسان غیرقابل دسترسی است و بهترین منبع برای شناسایی و کـشف ابعـاد و زوایـای آن قرآن و روایات است.
این پژوهش از نوع کاربردی، و با بهره‌گیری از فرایند تحقیق کتابخانه‌ای از منابع اسلامی داده‌ها را گردآوری و با روش کیفی توصیفی – تحلیلی به تجزیه و تحلیل پرداخته است.
هدف این پژوهش « تبیین حیات شهداء در عالم برزخ در آیات و روایات » است. اینکه مراد از حیات در عالم برزخ چیست؟ حیات شهداء در این عالم چگونه است؟ آیا منظور از حیات برزخى شهداء، ارواح در عالم پس از مرگ است ویا حیات جسمانى و مادى؟ آنچه قطعیت دارد این است که مراد زنده بودن جسمی شهداء نیست، جسم آنها مانند جسم دیگران متلاشی و از بین می‌رود. با بررسی آیات و روایات این نتیجه به دست آمد که منظور از حیات شهید، حیات برزخى است که ارواح در عالم برزخ نزد خدا زنده‌اند و روحشان از نعمت هایی که خداوند روزی آنان کرده بهره مند می‌شوند، و آرامش و سروری به آنان دست می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم: اسوه.
نهج البلاغه (1380). (ترجمۀ محمد دشتی)، چ دوم، مشهد: نشر سنبله.
ابن فارس، احمد (۱404ه). معجم مقاییس اللغة، مصحح: عبدالسلام محمد هارون؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق:1994م). لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
ابن‌عاشور، محمدطاهر (1420‌ ق). التحریر‌ و التنویر، بـیروت: مـوسسة التـاریخ العربی.
اطیب، سـید عبدالحسین ( 1378). اطیب البیان فی تفسیر القـرآن‌، تـهران:، اسلام‌، دوم.
انور حاجی شمسایی (1391). حیات شهید با تاکید بر قرآن و سنت، پایان نامه ارشد، حوزه علمیه خراسان، واحد: مدرسه علمیه نرجس(س)  سبزوار.
بغوى، ابومحمد (1420ق). تفسیر بغوى (معالم التنزیل) به کوشش عبدالرزاق، بیروت: دار احیاءالتراث العربى.
جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم، ج 16، قم: انتشارات اسراء، دوم.
جوهری، اسماعیل بن حمّاد (1426ق.). معجم الصِّحاح. بیروت: نشر دارالمعرفة.
حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین (1363). تفسیر اثنى عشرى، تهران: میقات.
حسینی همدانی، سید محمد حسین (1404ق:1994م). انوار درخشان، تهران: کتاب فروشی لطفی، اول،
حسینی طهرانی، محمد‌حسین ( 1423 ق). معادشناسی، مشهد، علامه طباطبایی.
حویزى، عروسى عبد على بن جمعة (1415ق). تفسیر نور الثقلین محقق / مصحح: سید هاشم رسولى محلاتى، قم: اسماعیلیان، چهارم.‌
داورپناه، ابوالفضل (1366). انوارالعرفان فی تفسیر القرآن، تهران: نشر صدر.
رازی، فخرالدین مـحمد‌ بن عمر (1411ق). التفسیر الکبیر: مفاتیح الغیب، بیروت: دار الکتب العلمیه.
راغب­ اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق:1992م). مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالعلم الدار الثقافیه، اول،
رشیدرضا، محمد (بی تا). المنار فـی‌ تفسیر‌ القرآن. بیروت: دارالمعرفۀ.
زمخشری، محمود بن عمرو (1998). اساس البلاغة، تحقیق: محمد باسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
شریف لاهیجی، محمد بن علی (1373). تفسیر شریف لاهیجی، تهران: نشر داد، چاپ اول.
طاووسی، حسن و عین الکمالی، فاطمه (1395). «شهید و شهادت از منظر قرآن»، اولین کنفرانس ملی از ایثار تا شهادت.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیرالقرآن، تهرات: انتشـارات ناصرخسـرو، چاپ سوم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مـجمع البـیان فی تفسیر القـرآن، تهران: انـتشارات ناصرخسرو.
طبری‌، ابـوجـعفر محمد بن جریر (1412ق). جامع‌ البیان‌ فی تفسیر‌ القرآن‌، بیروت‌: دار المعرفه، چاپ اول‌.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ( 1409ق). التبیان فی تفسیر القرآن، به کوشش احمد حبیب قصیر العاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فضل‌‌الله، سید محمدحسین (1419 ق). تـفسیر‌ مـن وحی القرآن، بیروت:، دار‌ الملاک، چاپ دوم.
فیض کاشانى، محمد بن مرتضى ‌(1417ق). المحجة البیضاء ناشر: جماعة المدرسین بقم، قم: موسسه النشر الاسلامی، چاپ چهارم.‌
فیومی، احمد بن محمد (1414 ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دار الهجرة.
سید قطب، بن قطب بن ابراهیم شاذلی ( ۱۴۱۲ ق). فی ظلال القرآن؛ بیروت و قاهره: دارالشروق، چاپ هفدهم.
قرائتی، محسن (1383 ش). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ یازدهم.
کلینی، ابوجعفر‌ محمد‌ بن یعقوب (1407 ق). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
مجلـسی، محمـدباقر (1403 هـ ق – 1983 م) بحارالانوار، بیـروت: موسسه الوفاء داراحیاء التراث العربی، سوم،
مدرسی، سید محمدتقی (1419 ق)، من هدی‌ القرآن‌، تهران: دارمحب‌الحسین.
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مطهری، مرتضی (1374). قیام و انقلاب مهدی علیه السلام از دیدگاه فلسفه تاریخ، تهران: صدرا.
مظفری، مونس (1379). سیمای شهید در قرآن و حدیث، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران.
معرفت، محمد هادى ( 1387ش). التفسیر الاثرى الجامع، قم: التمهید.
مکارم شیرازی، ناصر ( 1374ش). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامی.
موسایی سی‌سخت، میثم (1372). شهید و شهادت در قرآن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
نبها، خضرمـحمد (2009 م). موسوعه تفاسیر المعتزله، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نسفی، ابوحفص عمر بن محمد (1362). تفسیر نسفی، به کوشش عزیزالله جوینی، تهران: بنیاد قرآن، دوم،.
نیشابوری، نظام‌ الدین‌ حسن بن محمد (1416ق). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار‌الکتب العلمیة.