نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مطالعات آمریکا دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانش آموخته دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مقاله حاضر در پی یافتن نقش دولت کارتر در شروع جنگ تحمیلی است. یکی از ابهامات تاریخی در رابطه با تجاوز صدام به خاک ایران، مسئله مسئولیت دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است. پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد تازه منتشر شده دفتر تاریخ نگاری وزارت خارجه آمریکا در سال 2020 تلاش دارد تا این ابهام را برطرف سازد. در دیدگاه نظری، عملکرد دولت کارتر در قبال جمهوری اسلامی را می‌توان بخشی از چارچوب کلان سیاست خارجی آمریکا دانست که مستلزم حفظ امپراتوری کشورهای پیرو و مدیریت دشمنان (یعنی کشورهایی که به صورت نظام مند مستقل از آمریکا عمل می‌کنند) از طریق ابزارهای خصمانه با هدف سرنگونی آنان است. جمهوری اسلامی با خروج از رابطه حامی-پیرو و با اتخاذ رویه استقلال نظام مند نسبت به آمریکا، هدف اقدامات خصمانه دولت کارتر از جمله تجاوز نظامی قرار گرفت. طبق اسناد مورد بررسی، دولت کارتر نه تنها برای حمله به ایران به صدام چراغ سبز نشان داد، بلکه فعالانه به دنبال تحریک صدام برای انجام چنین تجاوزی بود. بر اساس ین اسناد، موضوع عملیات نظامی علیه ایران توسط برژینسکی حداقل نه ماه قبل از حمله رژیم بعث عراق به ایران مطرح شد. همچنین اسناد تازه منتشر شده وزارت خارجه آمریکا نشان‌گر خطای محاسباتی دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است چرا که این اسناد نمایان‌گر آن است که کارتر و دولت وی نظام نو پای جمهوری اسلامی را ضعیف‌تر از آن می‌دانستند که توان مقاومت در جنگی تمام عیار داشته باشد. محاسبات آمریکا و دیگر حامیان صدام بر این امر دایر گشته بود که جمهوری اسلامی ایران نمی­تواند بیش از چند ماه در مقابل فشار همه‌جانبه نظامی دوام آورد و جنگ با فروپاشی جمهوری اسلامی پایان خواهد یافت. واقعیت اما بسی متفاوت بود، امری که تنها با نظریه دفاع مقدس قابل فهم می­باشد.

کلیدواژه‌ها

امام خمینی(رحمه الله علیه)، پیام به مناسبت سالگرد کشتار خونین مکه و قبول قطعنامه 598 (29/4/1367). صحیفه امام، ج 21.
امام خمینی(رحمه الله علیه)، پیام رادیو – تلویزیونی به ملت ایران در آغاز سال تحصیلی (حمله صدام به ایران) (1359)، صحیفه امام، جلد 13.
امام خامنه­ای(مدظله العالی)، بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله) در دیدار جمعی از دانش­آموختگان دانشگاه امام حسین علیه السلام (3/3/1389).
امام خامنه­ای(مدظله العالی)، بیانات در خطبه­های نماز جمعه (5/7/1370).
امام خامنه­ای(مدظله العالی)، سخنرانی تلویزیونی مقام معظم رهبری(حفظه الله) به مناسبت سی‌ودومین سالگرد رحلت امام خمینی(رحمه الله علیه) (14/3/1400).
سلیمانی، شهید سپهبد پاسدار قاسم (1399). وصیت­نامه سیاسی-الهی.
Aburish, S. (2000). Saddam Hussein: The Politics of Revenge. New York: Bloombury.
Alert Memorandum. Memorandum for: National Security Council. Subject: Iran-Iraq. (1980, September 17). The Director for Central Intelligence. Released 2004/01/22. Retrieved from National Security Archive https://nsarchive2.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB394/docs/80-09-17%20CIA%20Alert%20Memo%20Iran-Iraq.pdf
Bacevich, A. J. (2016). America's War for the Greater Middle East: A Military History.‏ New York: Random House.
Brands, H. (2011). Why Did Saddam Invade Iran? New Evidence on Motives, Complexity, and Israel Factor. Journal of Military History, 861-885.
Brands, H. (2012). Saddam Hussein, the United States, and the Invasion of Iran: Was there a Green Light? Cold War History, 12(2), 319-343.
Bucknam, M., & Esquivel, F. (2001). Saddam Hussein and the Iran-Iraq War. National Defense University, National War College.
Carter, J. (1980). State of the union address (No. 132). Department of State, Bureau of Public Affairs.
Crist, D. B. (1998). Operation Earnest Will. Retrieved December 11, 2020, from PhD Dissertations, The Florida State University.
Emery, C. (2013). US Foreign Policy and the Iranian Revolution: The Cold War Dynamics of Engagement and Strategic Alliance. New York: Palgrame Macmillan.
Entessar, N. (1984). External Involvement in the Persian Gulf. Conflict Quarterly, 41-56.
Falk, R. (1980). America’s Pro-Iraqi Neutrality. The Nation, vol. 231 (Oct 25): 398-401.
Farhang, M. (1985). Iran – Iraq War: The Feud, The Tragedy, The Spoils. World Policy Journal, 2(4), 659-680.
Fayazmanesh, S. (2008). The United States and Iran, Sanctions, Wars and the Policy of Dual Containment. London and New York: Routledge.
FRUS VI Document 78. (2016). Memorandum of Conversation (1987, September 24). Foreign Relations of the United States, 1981-1988, Volume VI, Soviet Union, October 1986-January 1989. Retrieved July 7, 2021, from Office of the Historian https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1981-88v06/d78
FRUS XI Document 110. (2020). Record of a Special Coordinating Committee (intelligence) meeting. (undated). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved May 25, 2021, from Office of the Historian http://history.state.gove/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d110
FRUS XI Document 112. (2020). Memorandum from the President's Assistant for National Security Affairs (Brzezinski) to President Carter (1979, December 21). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved May 25, 2021, from Office of the Historian http://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d112
FRUS XI Document 113. (2020) Memorandum from William Odom of the National Security Council Staff to the President's Assistant for National Security Affairs (Brzezinski) and the President's Deputy Assistant for National Security Affairs (Aaron). (1979, December 24). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved July 5, 2021, from Office of the Historian https://history.state.gove/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d113
FRUS XI Document 129. (2020) Memorandum from Gary Sick of the National Security Council Staff to the President's Assistant for National Security Affairs (Brzezinski). (1980, January 1). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved July 5, 2021, from Office of the Historian https://history.state.gove/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d129
FRUS XI Document 130. (2020) Summary of conclusions of a Speical Coordination Committee meeting. (1980, January 2). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved July 5, 2021, from Office of the Historian https://history.state.gove/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d130
FRUS XI Document 23. (2020). Minutes of a Special Coordination Committee Meeting (1979, May 11). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved May 25, 2021, from Office of the Historian http://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d23
FRUS XI Document 336. (Released 2020) Memorandum of conversation. (1980, August 6). Foreign Relations of the United States, 1977-1980, Volume XI, Part 1, Iran: Hostage Crisis, November 1979-September 1980. Retrieved May 25, 2021, from Office of the Historian http://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d336
Gasiorowski, M. (1991). US Foreign Policy and the Shah: Building a Clinet State in Iran. Ithaca, NY: Cornell University Press.‏
Gause, G. F. (2009). The Iranian Revolution and The Iran – Iraq War. Cambridge University Press, 45-87.
Gerring, J. (2017). Case study research: Principles and practices. Cambridge University Press.
Haines, D. D., & Fox, S. C. (2014). Acute and Long – Term Impact of Chemical Weapons: Lessons from the Iran – Iraq War. Forensic Science Review, 26(2), 97-114.
Hersh, S. M. (1992, January 26). US Secretly Gave Aid to Iraq Early in Its War Against Iran. Retrieved August 23, 2020, from New York Times: http://.
Hiro, D. (1991). The Longest War, The Iran – Iraq Military Conflict. New York: Routledge.
Hitchens, C. (2003). "Realpolitik in the Gulf: A Game Gone Tilt" in The Iraq War Reader: History, Documents, Opinions: 47-58. Edited by M. Sifry and C. Cerf. New York: Touchstone Books.
Palmer, M. A. (1999). Guardians of the Gulf: A History of America’s Expanding Role in the Persian Gulf, 1983 – 1992. New York: The Free Press.
Presidential finding. Retrieved May 25, 2021, from Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Presidential_finding
Sayyid, B. S. (2014). Khomeini and the decolonization of the political.  In A Critical Introduction to Khomeni, edited by Arshin Adib Moghaddam: 275-290. New York: Cambridge University Press.
Skocpol, T. (1982). Rentier State and Shi'a Islam in the Iranian Revolution. Theory and Society, 11(3), 265-283.‏
Sylvan, D., & Majeski, S. (2009). US Foreign Policy in Perspective: Clients, Enemies and Empire. Routledge.‏
Szczepanki, K. (2019, November 18). The Iran – Iraq War, 1980 to 1988. Retrieved March 12, 2020, from http://www.thoughtco.com/the-iran-iraq-war-1980-1988-195531.
Takeyh, R. (2010). The Iran – Iraq War: A Reassessment. Middle East Journal, 64(3), 365-383.
Timmerman, K. R. (1991). The Death Lobby, How the West Armed Iraq. Boston: Houghton Mifflin Company.
Yazdani, E., & Hussein, R. (2006). United States Policy Towards Iran after the Islamic Revolution: An Iranian Perspective. International Studies, 43, 267 – 289.
Yin, R. K. (2009). Case Study Research: Design and Methods (4th edition). Los Angeles, CA: Sage.