نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

چکیده

امروزه آمایش سرزمین که از تنظیم رابطه انسان، فضا و فعالیت‌های انسان در فضا به­وجود می‌آید، دانشی است بین‌رشته‌ای که ماهیت چندگانه دارد و از هم‌پوشی علوم مختلف نظامی، اقتصادی جامعه‌شناسی، جغرافیا و ... حاصل و مسجل شده که دفاع از هر سرزمینی نیازمند شناخت تهدیدات متوجه آن سرزمین درگذشته و به­خصوص آینده دارد که جهت ایجاد امنیت پایدار و دفاع جامع و مستمر هر کشور نیازمند وجود الگوی راهبردی آمایش دفاع سرزمینی می‌باشد. هدف اصلی این تحقیق بررسی تأثیر مؤلفه­ها و ویژگی­های ژئواستراتژی مؤثر بر آمایش دفاع‌سرزمینی و سئوال اصلی آن مؤلفه­ها و ویژگی­های ژئواستراتژی مؤثر بر آمایش دفاع سرزمینی در طراحی الگوی راهبردی آمایش دفاع سرزمینی ج.ا.ایران در برابر تهدیدات نظامی می­باشد. این تحقیق با استفاده از مجموعه داده‌های کمی و کیفی صورت گرفته، و این تحقیق کاربردی و به روش توصیفی انجام شده و حجم نمونه آن 70 نفر و ابزار گردآوری داده­ها کتابخانه­ای و میدانی بوده است. بر اساس یافته­های تحقیق مؤلفه­ها و ویژگی­های مؤثر بر آمایش دفاع سرزمینی شامل چهار مؤلفه: حساسیت منطقه– جغرافیای نظامی-  دسترسی به مناطق حیاتی، حساس و ویژه دشمن می­باشد، طرح­ها و دکترین نظامی می­باشد. طبق نتایج تحقیق مؤلفه حساسیت منطقه شامل 8 زیر مؤلفه و مؤلفه جغراقیای نظامی شامل 6 زیر مؤلفه و مؤلفه دسترسی به مناطق حیاتی، حسّـاس و ویژه دشمن شامل 7 زیر مؤلفه و مؤلفه طرح­ها و دکترین نظامی شامل 6  زیر مؤلفه سنجیده و ارزیابی گردید.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
 نهج البلاغه.
 صحیفه سجادیه.
 فرمایشات حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه)
 فرمایشات حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)
اتوتایل، ژرارد و دالبی، سیمون و روتلج، پاول(1380). اندیشه­های ژئوپلیتیک در قرن بیستم، ترجمه محمدرضا حافظ­نیا و هاشم نصیری، تهران: انتشارات وزارت امور خاجه.
اسکندری، حمید(1390). آمایش سرزمین از منظر پدافند غیر عامل، تهران: بوستان حمید.
افتخاری، اصغر(1381). مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پیشگاهی فرد، زهرا؛ رحیمی، محمد(1398). جایگاه افغانستان در ژئواستراتژی نظام نوین جهانی، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 8(11)، 99-131.
جوادی ارجمند، محمدجعفر؛ بیدالله خانی، آرش(1396). تحلیل ژئواستراتژیکی روابط ایران و پاکستان با تأکید بر عامل امنیتی، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 3(9)، 147-182.
چوخاچی­زاده مقدم، محمدباقر(1381). مجموعه مقالات همایش آمایش و دفاع سرزمینی، تهران: دانشگاه امام حسین(ع).
طباطبایی، سید محمد(1399). تبیین ژئواستراتژی بازیگران مداخله‌گر و پیرامونی حوزۀ خزر و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
عباسی، مجید؛ محمودزاده، فاطمه(1401). تحلیلی بر حمایت ایدئولوژیک ایران از محور مقاومت اسلامی در غرب آسیا. مطالعات دفاع مقدس، 8(2)، 115-134.
عزتی، عزت الله(1396). ژئواستراتژی و قرن بیست و یکم، تهران: سمت.
علیزاده، عظیم(1401). تبیین عوامل موثر در آینده پژوهی راهبردی دفاعی. مطالعات دفاع مقدس، 8(2)، 81-114.
قاضی، حسن؛ خراشادی زاده، محمدرضا؛ فرجی، ایزد؛ خزائیل، حمید(1399). نقش عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، مطالعات دفاعی استراتژیک، 18(80)، 105-126.
کیاکجوری، کیانوش؛ اسلامی، الماس(1401). ائتلاف سازی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: از دفاع مقدس تا محور مقاومت.. مطالعات دفاع مقدس، 8(2)، 135-161.
گروه مطالعاتی 15 دفاع ملی(1389). منطقه بندی نظامی کشور با توجه به تهدیدات آمریکا و رویکرد دفاعی کشور، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع ملی.
مابوگونج، آ.ال م میسرا، آر، پی(1386). توسعه منطقه­ای، روش­های نو، ترجمه عباس مخبر، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
مرزبانی، حسین؛ ترابی، محمد؛ شیرخانی، علی(1401). نقش دیپلماسی دفاعی درتحقق امنیت تمدن اسلامی در عصر جهانی شدن. مطالعات دفاع مقدس، 8(4)، 163-188.
مصاحبه حضوری محققین با امیر دریادار دکتر حمزه علی کاویانپور، جانشین فرماندهی نداجا در مورخه 5/12/1399.
مصاحبه حضوری محققین با امیر دریادار دوم دکتر رحیم قیطاسوند، معاون نیروی انسانی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مورخه 4/12/1399.
مصاحبه حضوری محققین با امیر دریادار دوم دکتر منوچهر سلیمانی، معاون هماهنگ‌ کننده اداره عقیدتی سیاسی نداجا در مورخه 26/11/1399.
مصاحبه حضوری محققین با سرتیپ دوم دکتر آقامحمدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه عالی دفاع ملی در مورخه 20/10/99
مصاحبه حضوری محققین با سرهنگ دکتر علیرضا سعادت راد عضو هیئت‌علمی دانشگاه عالی دفاع ملی در مورخه 11/11/99
مصاحبه حضوری محققین با سرهنگ دکتر علی‌اصغر بیک عضو هیئت‌علمی دافوس آجا در مورخه 27/10/99
مصاحبه حضوری محققین با ناخدایکم محمد سلطان‌آبادی، مدیر عملیات پرسنلی معاونت نیروی انسانی نداجا در مورخه 29/11/1399.
نوروزانی، شهرام(1393). دکترین جنگ پیشگیرانه امریکا در مناطق پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی
Kamran, Hassan; Hosseini Amini, Hassan. (2012).Application of Passive Defense in Geopolitics and Urban Planning(Shahriar City), Quarterly Journal of the Iranian Geographical Association, Vol. 10, No. thirty- fifth,Pages 301- 328. [In Persian].
Nedae. Tousi, &S, Ghorbani. & Ghashghae. Nejhad, E, (2013)Assessing Impacts of Passive Defense Policies Interventions on Spatial Logic of Tehran Metropolitan Area (TMA), Proceedings REAL CORP 2013 Tagungsband, Rome, Italy. http://www.corp.at, PP 95-107
Davari, A., & Rezazadeh, A. (2014), Structural Equation Modeling
Software PLS. University jihad Publications, (In Persian)
-Mohseni, A., Zanjani, H. A., & Taleghani, M. (2012), The Alienation
of Labor and its Impact on Labor Productivity. Modern   Management Engineering Monthly, 42, 82-87, (In Persian)
WWW.Khamenei.ir
www.farsi.khamenei.ir