نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم، قم، ایران

3 دانشجو دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق علیه السلام_ پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

تاریخ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، شاهد قطع‌نامه‌های متعددی از سوی شورای امنیت است که به دلیل نادیده گرفتن حقوق ملت ایران موافقت مسئولان نظام جمهوری اسلامی را کسب نکرد اما به جهت شرایط زمانی و مفاد متفاوت قطع‌نامه 598، این قطعنامه پذیرفته شد. دست‌یابی به علل پذیرش قطع‌نامه از سوی امام(ره) و فهم راهبردهای سیاسی ایشان در آن زمان مبتنی بر شناخت الگوی سیاست خارجی مورد نظر ایشان است؛ ازاین‌رو تبیین اصول و مبانی سیاست خارجی حضرت امام (ره) از منظر فقه سیاسی اجتناب ناپذیر می‌نماید. پژوهش حاضر که به روش اسنادی-کتابخانه‌ای نگاشته شده و از نوع توصیفی-تحلیلی به روش کیفی است، به بررسی اصول و قواعد ثابتی که مبنای سیاست خارجی امام (ره) در پذیرش قطعنامه بوده، پرداخته است؛ در این راستا می‌توان به مواردی چون تکلیف گرایی و عمل به مقدورات، مصلحت اسلام و مسلمانان، گسترش نفوذ اسلام، نفی دخالت بیگانگان، تقدم اهم بر مهم، مشورت و رجوع به خبره و لزوم عمل به تعهد و پایبندی به قراردادهای بین‌المللی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

اسلامی، روح الله؛ صحرایی، محمد(1397). الگوی سیاست خارجی ساسانیان، پژوهش نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 6(2)، 1-20.
البهبهانی، سید علی(1405). الفوائد العلیه، قم: المطبعه العلمیه چ دوم.
بهرامی، مژده؛ ابراهیم زاده، فریمان؛ سلیمان پورعمران، محبوبه؛ محمد ابراهیم سپاسگزار، فاطمه(1401). طراحی الگوی مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 8(4)، 9-43.
جعفری تبریزی، محمد تقی(1360). منابع فقه، تهران: نور.
 جلالی مازندرانی، سید محمود(1414). المحصول فی علم الاصول، قم، موسسه امام صادق علیه‌السلام.
جمعی از محققان(1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حسن‌زاده، اسماعیل(1386). تحلیل محتوای قطع‌نامه‌های دوره انقلاب (از شهریور تا 22 بهمن 1357)، جامعه‌شناسی ایران، 8(2)، 7-41.
حسن‌زاده، مهدی(1389). مبانی فقهی اعتبار نظر اهل خبره، مطالعات حقوق خصوصی، 40(2)، 125-137.
خمینی، سید روح الله(۱۳۴۳). الرسائل، قم: موسسه اسماعیلیان.
خمینی، سید روح الله(1384). حکومت اسلامی و ولایت‌فقیه در اندیشه امام خمینی، تهران: موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی (ره)، تبیان، آثار موضوعی، دفتر چهل و پنجم.
خویی، سید ابوالقاسم(1420). اجود التقریرات، جلد سوم، قم: انتشارات صاحب‌الامر.
درودیان، محمد(1379). سیری در جنگ ایران و عراق، پایان جنگ، جلد پنجم، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
دهشیری، محمدرضا(1379). درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی (ره)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سادات بیدگلی، سیدمحمود؛ قیصریان‌فرد، هادی(1398). تحلیل و ارزیابی پایان جنگ ایران و عراق، گنجینه اسناد، 29(115)، 68-98.
سرمدی، حمید؛ ازغندی، علیرضا(1395). جنگ تحمیلی و تأثیر آن بر تغییر گفتمان سیاست خارجی ایران (از آرمان‌گرایی دهه اول به عمل‌گرایی منفعت محور دهه دوم انقلاب اسلامی)، پژوهش ملل، 1(10)، 1-16.
سیفی، علی‌اکبر(1425). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، جلد اول، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
صباحی، مجتبی؛ محمدی، داود؛ جعفری فر، احسان(1401). بررسی مبانی فکری راهبرد دفاعی از دیدگاه حضرت امام خامنه‌ای(مدظله العالی). مطالعات دفاع مقدس، 8(1)، 167-191.
طاهایی، سید جواد(1388). امام خمینی و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، روابط خارجی، 1 (1)، 77-111.
طاهری، مهدی، و صفی شلمزاری، سعید(1394). ماهیت فقه سیاسی. حکومت اسلامی، 20(77)، 5-28.
عاشوری، زهرا(1386). در محضر قرآن جنگ احزاب خندق؛ 17 شوال سال پنجم هجری، نامه جامعه، 4(38)، 56-61.
علی دوست، ابوالقاسم(1394). فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فراتی، عبدالوهاب(1390). دانش سیاسی در حوزه علمیه قم، قم، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فوزی، یحیی(1384). تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، جلد دوم، تهران، چاپ و نشر عروج.
کسرایی، محمدسالار و موسوی، سیدرحیم(1392). انقلاب و جنگ ایران و عراق. پژوهشنامه متین، 15(58)، 93-114.
لک زایی، نجف(1383). سیر تطور تفکر سیاسی امام خمینی (ره)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
محقق داماد، مصطفی(1381). قواعد فقه (بخش مدنی)، تهران، سمت.
محمودی، یدالله(1397). مبنا و قلمرو تقدم مصلحت عمومی بر مصلحت خصوصی از منظر فقه، قم، مهر امیرالمؤمنین (ع).
مرندی، مهدی(1378). جنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (ره) – (تبیان آثار موضوعی – دفتر بیست و چهارم)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
مصلح‌زاده، مصطفی(1397). راهبردهای امام خمینی در سیستم بین‌المللی معاصر، پرتال پژوهشی و اطلاع‌رسانی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی(1380) اسلام و مقتضیات زمان، جلد 1، چاپ 17، انتشارات صدرا.
مقتدر، هوشنگ(1358). مباحثی پیرامون سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران: انتشارات دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی.
مکارم شیرازی، ناصر(1380). بحوث فقهیة هامة، قم: مدرس الإمام علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام.
مولایی، محمدرضا(1392). ضرورت و کارکرد «حفظ نظام» در تدوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی (با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی(ره))، مطالعات انقلاب اسلامی، 10(32)، 79-96.
میراحمدی، منصور(1395). فقه سیاسی، تهران، انتشارات سمت.
میرزا حسینی، مریم السادات(1392). دیدگاه‌های نظری امام خمینی (س) در حوزه سیاست خارجی‏، پرتال پژوهشی و اطلاع‌رسانی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، کد مطلب: 49267.
نظامی پور، قدیر(1401). هستی شناسی و معرفت شناسی سیاست خارجی ایران دوران دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 8(1)، 35-59.
همتی و صفایی فسخودی(1393). دیپلماسی ایران و قطعنامه 598، تهران: صفحه جدید.
همراهی، نعمت الله؛ اکبرزاده، فریدون؛ جلال پور، شیوا؛ محقق نیا، حامد(1401). جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 8(4)، 97-114.
یاقوتی، محمدمهدی(1390). تحلیل سیاست خارجی و هویت سیاست خاری جمهوری اسلامی ایران. سیاست خارجی، 25(1)، 1-28.