نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
دکتری سیاستگذاری عمومی، پژوهشگر مستقل، تهران، ایران
چکیده
فرهنگسیاسی هر کشوری از ایستارهای مشخصه مردم آن نسبت به ویژگی‌های عمده نظام‌های سیاسی - اجتماعی که در درون مرزهای آن وجود دارد، سرشت و ماهیت نظام سیاسی، تعریف و تعیین شایدها و نشایدهای حکومت و نقش مشارکت‌های فردی و جمعی در حکومت تشکیل می‌یابد. جمهوری اسلامی ایران با پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق بسیاری از شاخصهای فرهنگ سیاسی را در جهت پیشبرد اهداف خود بازتولید نمود. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سوال اصلی است که شاخصهای فرهنگ سیاسی ایران در دفاع مقدس چه بوده است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای انجام گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شاخصهای مشارکت در انتخابات، اسطوره سازی، بیگانه هراسی، امر به معروف و نهی از منکر، تساهل و مدارا، حمایت از مستضعفان، شهادت طلبی، صدور انقلاب، غرب ستیزی، انتظار ظهور حضرت قائم(عج)، بسیج سیاسی، احزاب سیاسی، فضای امنیتی، تعصب گرایی و تقلید گرایی، جناح‌بندی و تشکل سازی، و عاملیت سیاسی نخبگان سهم بسزایی در دوران هشت سال دفاع مقدس و عبور ایران از این مقطع سرنوشت‌ساز در تاریخ داشته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
اسپوزیتو، جان ال(1382). انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمه محسن‌مدیرشانه‌چی، چاپ اول، تهران: باز.
امام خامنه‌ای، سید علی. قابل دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir
امام خمینی، سید روح‌الله(1392). امر به معروف و نهی از منکر. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه).
امام خمینی، سید روح‌الله(1399). صحیفه امام مجموعه آثار امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) (بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها). دوره 22 جلدی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه).
امینی، علی‌اکبر؛ خسروی، محمدعلی(1389). تأثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی زنان و دانشجویان. مطالعات سیاسی، 2(7)، 142-127.
امیرى، عبدالرضا(1391). مطالعه فرایند و متغیرهاى مؤثر بر امنیتى شدن بحران‌هاى اجتماعى در ایران، مطالعات مدیریت انتظامی، 7(2)، 237-219.
آرنت، هانا(1381). انقلاب. ترجمه عزت‌الله فولادوند، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
آقابخشی، علی؛ افشاری‌راد، مینو(1379). فرهنگ علوم سیاسی، چاپ اول، تهران: نشرچاپار.
بهرامی، مژده؛ ابراهیم زاده، فریمان؛ سلیمان پورعمران، محبوبه؛ محمد ابراهیم سپاسگزار، فاطمه(1401). طراحی الگوی مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 8(4)، 9-43.
بیات، مصطفی؛ برخورداری، یاسر؛ بیات، مرتضی(1400). کار بست تساهل و مدارا در مدل حکمرانی امام خمینی(ره). راهبرد، 30(3)، 467-494.
پوستین‌چی، زهره(1389). نشانه‌شناسی فرهنگ سیاسی مقاومت در دفاع مقدس، نگین ایران. 9 (34)، 60-39.
پیری، هادی‌مراد؛ شربتی، مجتبی(1401). آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدس. چاپ بیست و هشتم، ویراست چهارم، تهران: نشر سمت.
تاجیک، محمدرضا؛ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1382). الگوهای صدور انقلاب درگفتمان‌های سیاست خارجی ایران، راهبرد. 7(27)، 80-61.
جاوید، محمدجواد؛ محمدی، عقیل(1392). نسبت اصل عدم مداخله در حقوق بین‌الملل معاصر و اصل حمایت از مستضعفین در حقوق اسلامی. مطالعات حقوقی، 5(1)، 88-49.
جعفری، امیرحسین(1380). احزاب سیاسی در جنگ (8 سال جنگ ایران و عراق از زاویه‌ای دیگر). روزنامه شرق (12/09/1380)، قابل دسترسی در: https://www.sharghdaily.com
جعفری‌پناه، مهدی؛ میراحمدی، منصور(1391). مولفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با رویکرد اسلامی، 4(2)، 122-105.
جلالیراد، محمدصادق؛ سپهرنیا، رزیتا(1396). شاخصهای فرهنگسیاسی جمهوری اسلامی ایران در بُعد کلان از دیدگاه نخبگان. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 7(23)، 158-133.
جلالیراد، محمدصادق؛ متقی، ابراهیم؛ سپهرنیا، رزیتا(1400). شاخصهای نخبگانی فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی ایران در بُعد میانه. پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 10(37)، 26-1.
جلایی‌پور، حمیدرضا. و فولادیان، مجید(1387). شرایط شکل‌گیری یا افول رهبری کاریزمایی؛ مطالعه موردی دوره خاتمی 1384-1376. پژوهشنامه علوم سیاسی، 3(4)، 38-7.
جواهری، محمدرضا(1389). جایگاه شهادت‌طلبی در آموزه‌های سیاسی اسلام. مجموعه مقالات اولین نشست علمی پژوهشی ایثار و شهادت خراسان رضوی، دانشگاه فردوسی مشهد، 65-31.
حرعاملی، محمدبن‌حسن(1364). جهاد النفس ترجمه وسائل الشیعه. ترجمه علی صحت، تهران: نشر ناس.
خضرایی راد، جواد؛ قالیباف، محمدباقر؛ احمدوند، علی محمد؛ محکی، علی اصغر(1401). راهکارهای انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس به نسل‌های‌آینده. مطالعات دفاع مقدس، 8(2)، 35-56.
خلیلیان، خلیل(1382). حقوق بین الملل اسلامی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خورشیدی، حسین(1394). بررسی مبانی وجودی حکومت اسلامی. حبل‌المتین، 4 (11)، 14-4.
دهشیری، محمدرضا(1388). درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی. چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دهقانی فیروز آبادی، سید جلال؛ قرشی، سید یوسف(1391). نظریه و روش در مطالعات امنیتی کردن. مطالعات راهبردی، 15(4)، 24-7.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. چاپ‌اول، تهران: سمت.
رزاقی، سهراب(1375). مولفه های فرهنگ سیاسی ما، مجله نقد و نظر، 2(4-3)، 213-200.
روزنامه اطلاعات(01/07/1359). قابل دسترسی در: https://www.ketabettelaat.com/book
روشه، گی(1395). تغییرات اجتماعی. ترجمه منصور وثوقی، چاپ 26، تهران: نشر نی.
سپهرنیا، رزیتا؛ جلالیراد، محمدصادق(1396). شاخصهای فرهنگسیاسی جمهوری اسلامی ایران در بُعد خُرد از دیدگاه نخبگان. جستارهای سیاسی معاصر، 8(25)، 105-85.
شاه علی، احمدرضا؛ موحدیان، احسان(1397). تاریخ تحولات سیاسی جمهوری اسلامی ایران. جلد اول، تهران: موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شاهمرادی، سیدمسعود(1394). فرهنگ انتظار در تاریخ اجتماعی تشیع آذربایجان در دوران پیش از صفویه، مشرق‌موعود، 9(36)، 102-87.
صادقی، سید شمس‌الدین(1388). درآمدی بر علل بیگانه‌هراسی و بیگانه‌ستیزی در فرهنگ سیاسی ایران معاصر. پژوهشنامه علوم سیاسی، 4(4)، 174-147.
طباطبایی فرد، سیدمحسن(1390). امر به معروف و نهی از منکر در فقه سیاسی شیعه. علوم سیاسی، 14(54)، 112-79.
عابدی اردکانی، محمد(1393). توسعه‌نیافتگی سیاسی از منظر فرهنگ سیاسی نخبگان در ایران(1384-1368)، پژوهشنامه علوم سیاسی، 9(4)، 169-133.
عالم، عبدالرحمن(1374). فهم فرهنگ سیاسی. سیاست خارجی، 9(4)، 1526- 1513.
عراقی، مرضیه(1400). کالبدشکافی جریانات و غائله های سال های 1357 تا 1360. موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی (07/03/1400)، قابل دسترسی در: https://psri.ir/?id=p0lq03s2
عمید زنجانی، عباسعلی؛ توکلی، محمدمهدی(1391). مبانی دینی اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. حقوق، 42(2)، 232-217.
عمید، حسن(1384). فرهنگ عمید: شامل واژه‌های فارسی و لغات عربی و اروپایی مصطلح در زبان فارسی و اصطلاحات علمی و ادبی، چاپ سی‌ام، تهران: امیرکبیر.
غفاری، ابوالفضل؛ تجری، اعظم(1387). تعامل امر به معروف و نهی از منکر با حفظ حریم خصوصی. مجموعه مقالات مفهوم سازی، نظریه پردازی و نوآوری در حوزه امربه معروف و نهی از منکر، مرکز پژوهش‌های اسلامی دانشگاه شیراز.
فارسون، سمیح؛ مشایخی، مهرداد(1379). فرهنگ سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. ترجمه معصومه خالقی، تهران: نشر باز.
فرزانه‌پور، حسین؛ بخشایی‌زاده، محمد(1390). تساهل و مدارا در قرآن. اندیشه نوین دینی، 7(25)، 176-157.
فرزانه‌فر، حسین(1398). تساهل و مدارا در اندیشه‌های سیاسی اسلام. فقه و اصول، 36(1)، 185-155.
فولر، گراهام(1392). قبله عالم ژئوپلیتیک ایران. ترجمه عباس مخبر، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز.
قادری کنگاوری، روح‌الله(1398). مقاومت و دیپلماسی نهضتی در گام دوم انقلاب: راهبرد و رهنگاشت. سلسله همایش‌های بین‌المللی گام دوم انقلاب اسلامی(مقالات اولین همایش بین‌المللی گام دوم انقلاب)، 1(1). 93-53.
کوزر، لوئیس آلفرد(1400). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی. ترجمه محسن ثلاثی، چاپ 23، تهران: انتشارات علمی.
کوشکی، محمدصادق(1393). بررسی عملکرد گروه‌های سیاسی در دفاع مقدس. پایگاه خبری مشرق نیوز (14/07/1393)، قابل دسترسی در: https://www.mashreghnews.ir/news/351580
گلی، علی؛ مهکویی، حجت(1393). الگوی فضایی مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری مطالعه موردی: دوره یازدهم ریاست جمهوری. ژئوپلیتیک، 10(2)، 213-189.
مازندی، یوسف(1373). ایران ابر قدرت قرن. به کوشش هوشنگ مهدوی، ویراستار خسرو معتضد، چاپ اول، تهران: نشر البرز.
مصلی‌نژاد، عباس(1386). فرهنگ سیاسی ایران. چاپ اول، تهران: نشر فرهنگ صبا.
معین، محمد(1383). فرهنگ فارسی معین(یک جلدی)، چاپ چهارم، تهران: انتشارات معین.
مهدوی‌پور، اعظم؛ شهرانی‌کرانی، نجمه(1393). امنیتی‌شدن جرم‌شناسی: راهبردها و آثار آن بر حقوق کیفری، پژوهشنامه حقوق کیفری، 5(1)، 188-159.
نادمی، داوود(1390). بررسی جامعه‌شناختی سرمایه اجتماعی، برگ فرهنگ، 1(23)، 35-8.
نبوی، سیدعبدالامیر(1382). الگوسازی در دوران جنگ. نگین ایران، 2(5)، 37-29.
نظری، حامد؛ علم، محمدرضا؛ آل‌غفور، محسن(1392). فرهنگ سیاسی زنان شیعه (با تاکید بر نقش انقلاب اسلامی ایران)، زن و فرهنگ، 5(17)، 92-75.
نواختی‌مقدم، امین؛ میرزانژاد، مرتضی(1392). بررسی نقش رسانه‌های گرم و سرد برپایه نظریه مک لوهان در تسریع روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مطالعات انقلاب اسلامی، 10(32)، 214-187.
همراهی، نعمت الله؛ اکبرزاده، فریدون؛ جلال پور، شیوا؛ محقق نیا، حامد(1401). جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 8(4)، 97-114.
هنری لطیف‌پور، یدالله(1377). فرهنگ سیاسی شیعه و تأثیر آن بر رفتار سیاسی مردم ایران از 1342 تا 1357. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تهران.
هنری لطیف‌پور، یدالله(1380). فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی، چاپ دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
)