نوع مقاله : ترویجی
نویسنده
استادیار و عضو هیئت علمی گروه مطالعات زنان دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا
چکیده
این پژوهش با هدف تحلیل تطبیقی تجربه زیسته زنان ایرانی در دو مقطع مهم از تاریخ مقاومت معاصر – جنگ ۸ ساله ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷) و جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل (۱۴۰۳) – به بررسی روایت‌های زنانه از جنگ و نقش‌آفرینی آنان در قالب‌های متفاوت اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای می‌پردازد. مسئله اصلی تحقیق آن است که چگونه شکل کنش و روایت‌گری زنان ایرانی در فاصله چهار دهه، دچار تحول شده و این تغییر چه پیامدهایی برای گفتمان مقاومت و حافظه جمعی داشته است. با بهره‌گیری از روش کیفی و تحلیل محتوای روایت‌های شفاهی، مستندات رسانه‌ای و اسناد تجربی، این مطالعه نشان می‌دهد که زنان ایرانی در دفاع مقدس نخست بیشتر در قالب‌های امدادگری، پشتیبانی لجستیکی، پرستاری، تربیت فرزندان مقاوم و حمایت از رزمندگان ظاهر شدند، در حالی‌که در جنگ ۱۲ روزه، زنان در میدان جنگ نرم و رسانه‌ای حضور پررنگ‌تری داشتند؛ کنش‌هایی همچون روایت‌گری مجازی، تولید محتوای مقاومتی، افشاگری رسانه‌ای، و ایجاد شبکه‌های حمایت اجتماعی در بستر دیجیتال. این تغییر نه‌تنها نشانگر تحول در ابزارها و فضاهای کنش است، بلکه حاکی از رشد آگاهی، سواد رسانه‌ای و مسئولیت‌پذیری زنان ایرانی در سطح ملی و فراملی است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که روایت‌های زنانه در هر دو دوره، نقش مهمی در تثبیت گفتمان مقاومت، انتقال مفاهیم ارزشی و برساخت هویت زن مسلمان ایرانی ایفا کرده‌اند. این روایت‌ها نه‌تنها منبعی برای بازنویسی تاریخ جنگ از منظر جنسیت هستند، بلکه ابزارهایی مؤثر برای دیپلماسی فرهنگی و مقاومت نرم در سطح جهانی محسوب می‌شوند.
کلیدواژه‌ها
)