نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 استادیار حقوق بین الملل دانشکده حقوق دانشگاه قم

چکیده

حقوق بشردوستانه، شاخه‌ای از حقوق بین‌المللی است که هدف اصلی آن، حمایت کامل از افراد غیرنظامی و احترام به کشته‌شدگان در زمان جنگ‌های داخلی و جهانی است. برخی از صاحب‌نظران مسائل سیاسی و حقوقی معتقدند، جنگ به عنوان امری گریزناپذیر، باعث اختتام قواعد و مقررات جهانی نمی‌شود؛ بلکه، با ایجاد قوانین نوینی، باعث قانونمند کردن رفتار متخاصمان و انسانی کردن جنگ می‌شود. با ظهور جنگ، منافع ملی تهدید می‌شود. در چنین شرایطی بر تمام شهروندان آن کشور واجب است با تمام توان و ظرفیت‌های موجود به دفاع از حقوق کشور بپردازند. این مطلب ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصۀ دفاع از منافع ملی ایران را نشان می‌دهد. مقالۀ حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای و فیش ‌برداری، گردآوری و تحلیل شده است. ایران با فاصلۀ‌ اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با جنگ هشت سالۀ رژیم بعث عراق علیه ایران مواجه شد. در این تحقیق تلاش شده تا میزان پایبندی رژیم بعث عراق به مقررات حقوق منازعه‌های مسلحانه و حقوق بشردوستانه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، در دوران دفاع مقدس، مقررات حقوق بین‌المللی بشردوستانه از جمله ممنوعیت کاربرد تسلیحات شیمیایی و تعرض به میراث فرهنگی توسط رژیم بعث عراق نقض شده است.

کلیدواژه‌ها

کتابنامه
منابعفارسی
ارادت، سعید (1383). همگرایی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، نشریۀ اطلاع‌رسانی حقوقی، شمارۀ 9، 56-50.
پورمحمدی، نعمت‌الله (1385). حقوق بشردوستانه در جنگ ایران و عراق: مرور رفتار عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.
درودیان، محمد (1394). جنگ ایران و عراق؛ موضوعات و مسائل، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
دوسوالد- بک، لوئیس (1379). اجرای حقوق بشردوستانه بین‌المللی در جنگ‌های آینده، ترجمۀ حسین شریفی طرازکوهی، نشریۀ سیاست دفاعی، شمارۀ 33-32، 106-83.
راعی، مسعود (1379). حقوق بشر و حقوق اسلامی، تعارض یا تعامل؟، نشریۀ معرفت، شمارۀ 36، 27-18.
زمانی، سید قاسم (1376). حقوق بین‌الملل و کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.
زمانی، سید قاسم (1381). حقوق بشردوستانه بین‌المللی، اشغال سرزمین‌های ایران در جنگ تحمیلی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهردانش.
سلیمی، عبدالحکیم (1382). نقش اسلام در توسعه حقوق بین‌الملل، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینیرحمت‌الله‌علیه.
شریفی طرازکوهی، حسین (1375). مجموعۀ مقالات حقوق جنگ، تهران: دانشگاه امام حسینعلیه‌السلام.
ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1380). حقوق جنگ، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1382). حقوق بشردوستانه و حقوق بین‌الملل بشر، بررسی تحولات حقوق بشردوستانه بین‌المللی، تهران: نشر نسیم.
ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین (1384). حقوق بین‌المللی بشردوستانه و مخاصمات مسلحانۀ داخلی، تهران: نشر میزان.
ولایتی، علی‌اکبر، روایت آخرین جنایات شیمیایی صدام علیه ایران، پایگاه خبرگزاری ایسنا https://www.isna.ir/news/97051206338، (12 مرداد 1397 هجری‌شمسی).
منابع انگلیسی
Javed, A. (2001). Chemical Weapons and the Iran-Iraq War: A Case Study in Non-Compliance, The Nonproliferation Review, 8 (1), 43- 58.
Hiro, D. (2008). The Longest War: The Iran-Iraq Military Conflict, New York: Rutledge.
Horvitz, L. A., & Catherwood, C. (2006). Encyclopedia of War Crimes and Genocide, New York: Facts on File Inc.
Donelly, J. (1998). International Human Rights, Dilemmas in World Politics, Colorado: westview press.
Frigo, M. (2004). cultural property V.cultural heritage: A “battle of concepts” in international law?, RICR journal, 86 (854), 367- 378.
Merryman, J. H. (1986). two ways of thinking about cultural property, the American journal of international law, 80 (4), 831- 853.
 
گزارش‌ها
مأموریت جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با اجرای قرارداد 1954 لاهه، تهیه شده توسط الف. عبدالغنی و لومر، از 31 اکتبر تا 7 نوامبر 1985 میلادی، صفحۀ 15.
«جنگ تحمیلی»، انتشارات سرفرماندهی ارتش، جلد 2، 1984، ص 13. طبق این آمار ارقام بدین‌شرح است: 700 کشته، 3000 مجروح، 5876 ساختمان تخریب‌شده یا خسارت‌دیده، 1246 مغازه تخریب‌شده است.
Central Intelligence Agency (1988): 3 , Types of Chemicals Used by Iraq and Simple Defensive Measures Taken by IRGC Forces against Chemical Weapons during Iran-Iraq War, Central Intelligence Agency, Langley VA (1986-88), Report No. 67041:64153 (Section 1.5 (c)).
Protocol for the Prohibition of the Use in War of Asphyxiating, Poisonous or Other Gases, and of Bacteriological Methods of Warfare
UK Government (2002):15 , Iraq's Weapons of Mass Destructions: the Assessment of British Government (2002), (Part 1- Chapter 2: “Iraq’s Programme: 1971-1988”).