نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، تهران، ایران

چکیده

گرچه جنگ به‌عنوان پدیده‌ای زشت و ناپسند همزاد دیرین تاریخ بشر میباشد ولی گاه درگیر شدن در آن اجتناب‌ناپذیر است؛ زمانی که دولتی اقدام به جنگ و تجاوز بر علیه دولتی دیگر می‌کند ورود مردم و دولت کشور دوم برای دفاع از خود اجتنابناپذیر می‌شود. تلفات و صدمات انسانی همچون کشته یا زخمی شدن تعدادی از نیروهای درگیر و یا به اسارت درآمدن شماری دیگر از آنها جزء لاینفک جنگ است.
هدف از پژوهش حاضر واکاوی تحلیل و ارزیابی عملکرد دو کشور است. برای رسیدن به این هدف از روش کتابخانه‌ای (بر پایه منابع اسنادی و کتابخانه‌ای) و رویکرد توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. چارچوب نظری تحقیق بر مبنای قوانین کنواسیون 1949میلادی ژنو در مورد چگونگی نگهداری و تبادل اسرای جنگی تحت نظارت کمیته بین‌المللی صلیب سرخ می‌باشد. نتایج پژوهش نشان‌دهنده این است که جریان تبادل اسراء از سال 1360 شروع شده وتا سال 1382 در مراحل مختلف، تعداد 95835 نفر از اسیران دو طرف مبادله شده و به کشورشان بازگشته‌اند؛ همچنین بر اساس مستندات و صورتجلسات موجود در آرشیو اسناد درمی‌یابیم که رویکرد دولت ایران نسبت به دولت عراق مبتنی بر موازین انسانی، حقوق بین‌المللی و بشردوستانه بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابراهیمی، محمد (1377). اسلام وحقوق بین‌المللی عمومی، تهران: سمت.
پروان، بیژن (1398). حقوق بین المللی اسرای عراقی در اردوگاه های ایران از منظر اسناد؛ با تکیه بر اسناد اردوگاه عراقی در بجنورد.  بازنویسی اسناد مریم السادات شاکری، مژده بهرامی، حکیمه وقاری؛ بجنورد: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان خراسان شمالی، نشر معبر.
پیری، هادی مراد (1372). اصول وقواعد اساسی رزم، تهران: نشر دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.
حجازی، محمدعلی (1387). حقوق اسیران جنگی، تهران: نشر میزان.
خاجی، علی (1391). شرح، قفص، تهران: انتشارات پیام اسراء.
داعی علی، (1387). نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی و مسئولیت بین‌المللی دولت عراق، تهران: انتشارات پیام اسراء.
دوازده نامه (1386). متن نامه‌های مبادله شده بین روسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، تهران: نشر معارف انقلاب.
سازمان جمعیت هلال احمر. (1382). جوانان نهضت بین‌المللی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر. تهران: اداره آموزش و پژوهش سازمان جمعیت هلال احمر، چاپ دوم.
سند شماره 172، ردیف 201، قفسه 3، کد G سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، صورتجلسه تحویل‌ اسرای ایرانی سال 1360
سند شماره 173، ردیف 202، قفسه 3، کد G سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، صورتجلسه تحویل‌ اسرای ایرانی سال 1368
سند شماره 174، ردیف 203، قفسه 3، کد G سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، صورتجلسه تحویل‌ اسرای ایرانی سال 1369
سند شماره 175، ردیف 204، قفسه 3، کد G سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، صورتجلسه تحویل‌ اسرای عراقی سال 1369
سند شماره 176، ردیف 205، قفسه 3، کد G سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، صورتجلسه تحویل‌ اسرای ایرانی سال 1369
سند شماره 177، ردیف 206، قفسه 3، کد G سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس، صورتجلسه تحویل‌ اسرای عراقی سال 1382
شریفی، اسماعیل (1378). تحول در اسارت، تهران : نشر رامین.
طباطبایی، محمدحسین (1360). تفسیر المیزان، ترجمه سید باقر موسوی همدانی جلد 31، تهران: انتشارات محمد.
علاماتی، غلامرضا و منوچهری، علی (1398). اسناد تبادل اسرا (جنگ تحمیلی عراق علیه ایران؛ ۱۳۶۷-۱۳۵۹). تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس؛ دانشگاه جامع امام حسین (ع)، موسسه چاپ و انتشارات.
قرارداد ژنو و پروتکل‌های الحاقی (1359) تهران: نشر جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران.
قربان‌نیا، ناصر، (1385). نسبت میان حقوق بشر و حقوق دوستانه، رساله دکتری، دانشگاه تهران.
لطفی و همکاران. (1388). بررسی تحقیقی حقوق بشردوستانه در منابع اسلامی و اسناد بین‌الملل(اشخاص مورد حمایت در مخاصمات مسلحانه)، تهران: نشر هستی نما.
ملک محمدنوری، محمدرضا (1372). مفاهیم تعلیق مخاصمات و حالت نه جنگ و نه صلح در حقوق بین‌الملل، تهران: وزارت امور خارجه.
مصاحبه با سید مجید شاه حسینی (1398). عضو کمیسیون اسراء و مفقودین در دوران دفاع مقدس و کارشناس ارشد سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس.
نوروزی فرسنگی، احمد (1385). اسیرداری خودی و دشمن در جنگ تحمیلی. کمیسیون اداره اسرای جنگی، تهران: ایران سبز.
نهضت بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر ویژه مربیان (1382). اداره آموزش و پژوهش سازمان جوانان جمعیت هلال احمر، چاپ دوم.