نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، دانشکده فرماندهی و مدیریت، دانشگاه امام علی (علیه‌السلام)، تهران، ایران
2 دانشجوی دکترای جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس، مبتنی بر چارچوب نظریِ پارادایم منبع‌محور، نظریه قابلیت‌های پویا، و اجزای نظریه بسیج منابع طراحی شده است. پیشینه تجربی تحقیق نیز با تمرکز بر این دوران تاریخی تحلیل گردید. روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی) به کار گرفته شد:۱. فاز کیفی: مصاحبه با ۸ نفر از پیشکسوتان و نویسندگان حوزه دفاع مقدس جهت شناسایی منابع، قابلیتها و عوامل مؤثر در بسیج منابع.۲. فاز کمی: توزیع پرسشنامه (طراحی‌شده از یافته‌های کیفی) میان ۱۳ نفر و رتبه‌بندی متغیرها با استفاده از آزمون فریدمن.در هر دو فاز، نمونه‌گیری به روش هدفمند انجام شد.
یافته‌های تحقیق: 1-شناسایی مؤلفه‌ها در فاز کیفی: منابع: ۵ نوع (انسانی، اخلاقی، فرهنگی-اجتماعی، مادی، سازمانی.) قابلیتها: ۵ نوع (انسانی، مدیریتی، سازمانی، اقتصادی، فناورانه.) عوامل مؤثر: ۱۵ عامل (نقش امام خمینی، مردم، رسانه‌ها، زنان، نهادها و...).2- رتبه‌بندی مؤلفه‌ها در فاز کمی:منابع براساس اولویت):۱. انسانی۲. اخلاقی۳. فرهنگی-اجتماعی۴. مادی۵. سازمانی)قابلیتها(۱. انسانی۲. مدیریتی۳. سازمانی۴. اقتصادی۵. فناورانه) عوامل بسیج‌کننده)امام خمینی (رتبه اول)، مردم، رادیو و تلویزیون، زنان، کمیته‌های انقلاب، کادر درمان، عشایر، فرهنگ صرفه‌جویی، روحانیون، ترابری، نوسازی تجهیزات، قومیت‌ها، دانشجویان و روزنامه‌ها. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بسیج منابع در دوران دفاع مقدس بر پایه مثلث منابع، قابلیتها و کفایت فرماندهی استوار بود. این سه عنصر به صورت هماهنگ، امکان بهره‌برداری بهینه از منابع محدود و تبدیل تهدیدها به فرصتها را فراهم آوردند. یافته‌ها علاوه بر تبیین الگوی بسیج در گذشته، می‌تواند چارچوبی برای مدیریت بحران در شرایط مشابه ارائه دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)