فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

تبیین الگوی شایستگی فرماندهی و مدیریت در هشت سال دفاع مقدس؛ مطالعه موردی شهید غلامحسین افشردی

مریم نساج؛ سید حسن علمدار مقدم؛ ابراهیم حیدری لقب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مرداد 1402

چکیده

  از جمله فرماندهان و مدیران موفق جوان در هشت سال جنگ تحمیلی شهید غلامحسین افشردی خبرنگار جوان است. این پژوهش به صورت کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون به تبیین الگوی فرماندهی و مدیریتی شهید غلامحسین ...  بیشتر از جمله فرماندهان و مدیران موفق جوان در هشت سال جنگ تحمیلی شهید غلامحسین افشردی خبرنگار جوان است. این پژوهش به صورت کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون به تبیین الگوی فرماندهی و مدیریتی شهید غلامحسین افشردی پرداخته و در صدد است عوامل موفقیت، شرایط زمینه ای، عوامل بسترساز، موانع و پیامدهای موفقیت فرماندهی ایشان را تبیین نماید. نتایج پژوهش حاکی بر آن است عوامل موثر زمینه ای که منجر به فرماندهی و مدیریت عالی شهید افشردی گردیده است، اطاعت از خداوند و معصومین،اطاعت از ولایت، تربیت صحیح خانوادگی، احساس مسئولیت؛ عوامل بستر ساز؛ بعد دانش و مهارتی(مبتکر و خلاق، استدلال و منطق قوی، قدرت بیان، اندیشه ورز، نبوغ فکری داشتن)، بعد اخلاقی و رفتاری(شجاعت و صلابت، تعهدکاری، متواضع و اهل خودسازی، نظم و برنامه ریز، حساسیت نسبت به بیت المال، اعتماد به نفس داشتن، رفتار مبتنی بر روابط انسانی)، بعد فرماندهی و مدیریتی(مجاهدت و همت، قدرت تشخیص، شناسایی دقیق از موقعیت، نظریه پرداز جنگ، روحیه بن بست شکنانه، عمل براساس تدبیر، خطرپذیری، حفظ روحیه وحدت پذیری، استراتژیست، نقش اصلی و محوری، آینده نگری)، بعد اعتقادی و معنوی(ایمان و توکل به خداوند، اخلاص، مقید به احکام دینی بودن) است. راهبردها و راهکارهایی موفق(اصلاح رابطه با خداوند، شناسایی دقیق و همراهی اطلاعات با عملیات، اقدام عملی، رفتار مبتنی بر روابط انسانی با یاران)، موانع (نبودن امکانات، پشتوانه استکبار جهانی در نبرد با ایران، پیامدها(انسجام ملی و مقاومت و صبوری و ایجاد قدرت دفاعی جدید ایران) است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 412.71 K

درس‌آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی

محمدرضا قرائی آشتیانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آبان 1402

چکیده

  در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی ...  بیشتر در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی را با رشادت، پایمردی، نوآوری و خلاقیت با پیروزی به پایان رساندند. پس از جنگ و در سال‌های بعد از آن، استراتژی قدرت‌های بزرگ دگرگون شده و در نتیجه تهدیدات گسترده‌ای فراروی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در این سال‌ها، جهت‌گیری دفاعی ایران در حوزه تسلیحات و دستاوردهای نظامی، مبتنی بر ضرورت‌های امنیتی بوده است. ازاین‌رو، رشد و توسعه صنعتی در بخش‌های مختلف در زمینه تولید محصولات نظامی، ازجمله تسلیحات و تجهیزات زرهی، دریایی، موشکی، هوایی و... رونق تازه‌ای یافته است و ضرورت توجه به سیاست‌گذاری با بهره‌گیری از درس آموخته‌های دفاع مقدس را دوچندان می‌نماید. هدف از انجام این تحقیق تدوین درس آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با استفاده از ابزار فیش‌برداری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی تحت تأثیر عوامل چشم‌انداز نیروهای مسلح، مأموریت و رسالت، محیط (داخلی و خارجی)، سیاست‌های دفاعی، راهبرد دفاعی، دکترین و اصول جنگ می‌باشد که می‌تواند پیامدهای راهبردی در ساختار سازمانی، سرمایه انسانی، آموزش، پژوهش، فناوری و تجهیزات و تسلیحات دفاعی را به همراه داشته باشد.

---

• مشاهده مقاله

شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تاب‌آوری امنیت داخلی در دوران دفاع مقدس با بهره‌گیری از روش FAHP

هادی مراد پیری؛ مهدی حشمتی جدید؛ پوریا فرح گل

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 9-30

چکیده

  یکی از ابعاد امنیت ملی، امنیت داخلی است. امنیت داخلی به خودی خود و ناخودآگاه استقرار نمی‌یابد، لذا عواملی سبب تاب‌آوری این نوع از امنیت می‌شوند. از دوره‌های تاریخی و زمانی که امنیت داخلی ایران دچار ...  بیشتر یکی از ابعاد امنیت ملی، امنیت داخلی است. امنیت داخلی به خودی خود و ناخودآگاه استقرار نمی‌یابد، لذا عواملی سبب تاب‌آوری این نوع از امنیت می‌شوند. از دوره‌های تاریخی و زمانی که امنیت داخلی ایران دچار نوسان و تهدید می‌شد، دوران دفاع مقدس می‌بود. تجزیه و تحلیل دفاع مقدس با رویکرد نتیجه‌گرا، حاکی از آن است که امنیت داخلی در آن دورانِ پرتنش با وجود عواملی استقرار یافته است. بنابراین هدف در این پژوهش، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تاب‌آوری امنیت داخلی دوران دفاع مقدس با روش تحلیل سلسله مراتبی تصمیم فازی (FAHP) می‌باشد. شناسایی و روایی داده‌های جمع‌آوری شده با نظرخواهی خبرگان (فرماندهان وقت و یا مسئولان حاضر با تجربه دوران دفاع مقدس) همراه بود. پس از پالایش بیش از ١٠٠ عامل و محاسبه نرخ سازگاری آن‌ها، نهایتاً ٢٨ عامل جهت پژوهش حاضر از پایایی لازم برخوردار بودند. پس از فازی‌زدایی عوامل و تعیین وزن اولیه هریک، وزن نهایی و رتبه هر معیار مشخص شد. یافته‌ها حاکی از آن بود که قدرت بالای بسیج‌گری امام خمینی (ره) و رهبری ایشان، رتبه ابتدایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود به صورت بهینه، رتبه انتهایی را به خود اختصاص داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 673.96 K

نقش راهبردی نیروی هوایی ارتش در بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس

عزیز نصیرزاده؛ محسن مرادیان؛ مجید آرش

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402

چکیده

  هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدس بوده و از آنجا که تحقیق به دنبال واکاوی پدیده‎ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته ...  بیشتر هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدس بوده و از آنجا که تحقیق به دنبال واکاوی پدیده‎ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته خاتمه یافته، به روش تاریخی- تحلیلی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی - توسعه‎ای بوده و از دو جامعه خبرگان و جامعه کارشناسان بهره برده است. حجم جامعه آماری 64 نفر در نظر گرفته شده که با 19 تن از آنان مصاحبه یا از آنان در جلسات خبرگی دعوت به‎عمل آمده و از مابقی نیز برای تکمیل پرسشنامة تحقیق استفاده شده است. گردآوری داده‎ها نیز با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسشنامه به هر دو روش کتابخانه‎ای و میدانی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهند که اقتصاد عراق در نتیجة عملکرد نیروی هوایی ایران تقریباً فلج شد و اگر کمک‎های خارجی نبود، عراق نمی‎توانست در مقابل ایران دوام بیاورد. زیرا نهاجا همه پالایشگاه‎ها و نیروگاه‎هایش را منهدام کرده بود. انهدام تجهیزات و زیرساخت‎های عراق به‎خصوص زیرساخت‎های نفتی و پالایشی، حفظ صنعت نفت خودی و حفظ تمامیت ارضی کشور، مهم‎ترین اقدامات راهبردی نهاجا در جنگ تحمیلی بودند که باعث شدند ایران سربلند از جنگ بیرون بیاید.

---

• مشاهده مقاله

تبیین مفهومی موزه‌ و یادمان‌های دفاع مقدس

بهزاد وثیق

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402

چکیده

  معماری و بالاخص معماری یادمانی در علل فاعلی، صوری و غایی خویش با هدف تاثیرگذاری بر جامعه هدف و انتقال مفاهیم دارد. از این‌رو، شناخت مبانی و مبادی طراحی بناها در فهم و نقد آن امری ضروری است. تاریخ معماری ...  بیشتر معماری و بالاخص معماری یادمانی در علل فاعلی، صوری و غایی خویش با هدف تاثیرگذاری بر جامعه هدف و انتقال مفاهیم دارد. از این‌رو، شناخت مبانی و مبادی طراحی بناها در فهم و نقد آن امری ضروری است. تاریخ معماری نیز در ارتباطی تنگاتنگ با وقایع اجتماعی، شکل و ساختارهایی را ارائه نموده است که از طریق آن بتواند به مثابه رسانه‌ای پایدار، مفاهیم و ارزش‌های سازندگان را بیان نماید. یکی از وقایع مهم و اصلی معاصر، انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس است. انقلاب اسلامی حاوی لحن و مبانی به‌خصوصی در تمامی سطوح اجتماعی، اقتصادی و هنری است. پس از پایان جنگ، به دلایلی مانند نیاز انتقال ارزش‌های انسانی آن روزگار به نسل‌های حاضر و آینده و نیز پاسداشت شهیدان، جانبازان و ایثارگران، بناهایی تحت نام یادمان، یادبود و موزه طراحی گردید. هدف از انجام این پژوهش مقایسه تطبیقی موزه‌های جنگ و دفاع مقدس است. به منظور بررسی این موضوع ضروری است که با استفاده از نمونه‌های موردی ساخته شده و استفاده از روش‌های تحقیق توصیفی-تحلیلی به بررسی کالبد، سامانه حرکت فضایی و ریزفضاها پرداخته شود. با توجه به اهمیت موضوع و با هدف شناسایی الگوهای طراحی موزه‌های جنگ و دفاع مقدس، این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی تطبیقی، به پرسش زیر پاسخ دهد: ویژگی‌های کالبدی-مفهومی شکل‌دهنده به موزه‌های جنگ و دفاع مقدس کدامند؟ نتایج نشان می دهد؛ موزه‌های جنگ و دفاع مقدس از لحاظ محتوا و متن کاملا متفاوت بوده به‌گونه‌ای که نمادها، فضاسازی و بیان کالبدی غیرمنطبق برهم دارند.

---

• مشاهده مقاله

علل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس

رضا وثوقی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402

چکیده

  ایالات‌متحده آمریکا با نظر داشتن‌ منافع‌ چندگانه‌ سیاسی‌، امنیتی‌ و اقتصادی خود در منطقه‌ خلیج‌فارس‌، اغلب‌ درصدد اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه در قبال‌ مناسبات‌ موجود میان‌ کشورهای منطقه‌ ...  بیشتر ایالات‌متحده آمریکا با نظر داشتن‌ منافع‌ چندگانه‌ سیاسی‌، امنیتی‌ و اقتصادی خود در منطقه‌ خلیج‌فارس‌، اغلب‌ درصدد اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه در قبال‌ مناسبات‌ موجود میان‌ کشورهای منطقه‌ بوده‌ است‌؛ لذا این تحقیق باهدف بررسی علل ورود نیروهای آمریکا به خلیج‌فارس در برهه مهم دفاع مقدس انجام‌شده است. با توجه ‌به ماهیت موضوع نوع پژوهش کاربردی، روش پژوهش توصیفی با رویکرد آمیخته و روش گردآوری اطلاعات میدانی و کتابخانه‌ای می‌باشد. پس از مطالعه‌ی ادبیات و پیشینه‌ی پژوهش، علل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس استخراج و با استفاده از پنل خبرگی احصاء و در دو بعد علل راهبردی و تاکتیکی (بهانه‌ها) دسته‌بندی گردیدند. در ادامه برای رتبه‌بندی دلایل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس پرسش‌نامه‌ای با طیف لیکرت در پنج سطح تنظیم گردید که روایی و پایایی آن به‌وسیله‌ی تعداد ۱۰ نفر از خبرگان بررسی و درنهایت پرسشنامه نهایی تنظیم و سپس با روش نمونه‌گیری هدفمند بین ۱۰۰ نفر از کارکنان متخصص در این زمینه توزیع گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سه عامل (به ترتیب رتبه) تقابل با انقلاب اسلامی، رقابت با شوروی در چارچوب جنگ سرد و حمایت از عراق در جنگ با ایران به‌عنوان دلایل راهبردی و چهار عامل(به ترتیب رتبه) وادار نمودن ایران به پذیرش قطعنامه ۵۹۸، حمایت از آزادی دریانوردی، ایجاد امنیت برای کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و حمایت نظامی از آن‌ها و انهدام ناو استارک توسط عراق به‌عنوان دلایل تاکتیکی (بهانه‌ها) ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس احصاء و رتبه‌بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله

پویش قدرت نرم در سیاست دفاعی امام‌خمینی(ره) طی دوران دفاع مقدس

حسین خانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402

چکیده

  با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت ...  بیشتر با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت از حـکم خدا عنوان نموده و دفاع در برابر این جنگ تحمیلـی را نه یک جنگ تـهاجمی بـلکه دفاع از کشور و بالاتر از آن، دفاع از اسـلام تـلقـی و دفـاع از اسـلام را یک اصـل واجـب و یک تکلیف شرعی دانستند. سئوال اصلی مقاله این است که «پویش قدرت‌نرم بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس چگونه بوده است؟» فرضیه مقاله مدعی است که ایشان ضمن تشریح علل جنگ و ضرورت دفاع به طرح شعارهای اصولی در جنگ پرداخته و مؤلفه‌های راهبرد سیاست دفاعی را مبتنی بر قدرت‌نرم شکل داده است. خطوط اصلی سیاست‌های امام(ره)، متأثر از محورهایی شامل؛ «اندیشه فقهی امام(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار درکشورهای اسلامی و ایران» ، «شناخت ایشان از صدام حسین و نظام بعث عراق» و «اظهارات و اقدامات عراقی‌ها علیه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی» است. این پژوهش با روش کیفی و تکنیک کتابخانه‌ای، تفکر سیاسی ـ دفاعی امام(ره) در برابر تهدیدات را بررسی نموده و دفاع در برابر مهاجم با هدف بازدارندگی در مقابل حمله دشمن را در سه مؤلفه «اندیشه فقهی امام‌خمینی(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام‌خمینی(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار در کشورهای اسلامی و ایران» و «برجسته‌سازی«دفاع‌مقدس» جهت «صدور ارزش‌های انقلاب»» بازشناسی کرده است.

---

• مشاهده مقاله

بررسی و تحلیل نقش کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی در نگهداری اسرای عراقی در دوران دفاع مقدس

غلامرضا علاماتی؛ امین محمدی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 35-60

چکیده

  یکی از ابعاد مهم تبلیغاتی که عراق تمرکز زیادی بر آن گذاشته بود، تبلیغات همه‌جانبه علیه اسیرداری ایران بود؛ به ویژه زمانی که نیروهای متجاوز بعثی در نبرد رودررو با ایران در جبهه‌ها شکست می‌خوردند یا ...  بیشتر یکی از ابعاد مهم تبلیغاتی که عراق تمرکز زیادی بر آن گذاشته بود، تبلیغات همه‌جانبه علیه اسیرداری ایران بود؛ به ویژه زمانی که نیروهای متجاوز بعثی در نبرد رودررو با ایران در جبهه‌ها شکست می‌خوردند یا ایران با عملیات‌های پی‌درپی ضربات مهلکی بر آن‌ها وارد می‌کردند، و نیز زمانی که اخباری مبنی بر پناهندگی نیروها و اسرای عراقی در ایران انتشار می‌یافت، فعالیت‌های تبلیغاتی عراق علیه اسیرداری ایران دو چندان می‌شد. در سراسر تاریخ دفاع مقدس، عراق با استفاده از دستگاه پرنفوذ تبلیغاتی‌شان به صورت مداوم ایران را به دروغ متهم به کشتار و شکنجۀ اسرای عراقی می‌کردند. واکنش ایران نسبت به تبلیغات سوء عراق، تشکیل کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی به عنوان زیرمجموعۀ کمیسیون ادارۀ اسرای عراقی بود که هدفش مقابله با تبلیغات دشمن دربارۀ اسیرداری ایران بود. در پژوهش پیش رو تلاش داریم با روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اسناد و مدارک آرشیوی ضمن بررسی ضرورت تشکیل کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی در دوران دفاع مقدس، به بررسی عملکرد این کمیته در مواجهه با تبلیغات عراق علیه اسیرداری جمهوری اسلامی ایران بپردازیم.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تبلیغات رژیم عراق، کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی را تشکیل داد که وظیفۀ اصلی آن انعکاس رفتار واقعی اسیرداری ایران بود. در این راستا، این کمیته با برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی اسرا، همچنین با دعوت از خبرنگاران داخلی و خارجی به اردوگاه‌ها، وضعیت اسرای عراقی از نظر اسکان، خوراک و پوشاک، بهداشت و آموزش و کار را به جهانیان منعکس می‌کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 350.06 K

مؤلفه ها و شاخص های دفاع مقدس در تثبیت انقلاب اسلامی

رجب اکبر زاده؛ مهدی محمدزاده بنی طرفی؛ سیدامیر سخاوتیان

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 61-81

چکیده

  انقلاب اسلامی در مسیر تثبیت خود، از آغازین روزهای پیدایش، با چالش‌های بسیاری روبرو گشت که یکی از مهمترین آنان هشت سال دفاع مقدس است. تهاجم رژیم بعثی عراق به ایران اسلامی با حمایت قدرتهای بزرگ جهانی صورت ...  بیشتر انقلاب اسلامی در مسیر تثبیت خود، از آغازین روزهای پیدایش، با چالش‌های بسیاری روبرو گشت که یکی از مهمترین آنان هشت سال دفاع مقدس است. تهاجم رژیم بعثی عراق به ایران اسلامی با حمایت قدرتهای بزرگ جهانی صورت پذیرفت. در مقابل رزمندگان اسلام نیز با رشادت و ابتکار عمل، توانستند این دوران سخت را با سربلندی پشت سر بگذارند. رشادت، اخلاص و ابتکار عمل رزمندگان اسلام توانست که سبب استحکام انقلاب اسلامی و راهگشای مسائل پیش روی او گردد. لذا هشت سال دفاع مقدس تأثیر مثبت بر انقلاب اسلامی داشته است که شناخت مؤلفه‌ها و شاخص‌های این تأثیر می‌توان ما را در شناخت الگوی دفاع مقدس در حل مسائل جدید پیش روی انقلاب اسلامی یاری رساند. از این رو؛ شناخت مؤلفه‌ها و شاخص‌های حاصل از هشت سال دفاع مقدس، یک امر ضروری و مسئله مرکزی این پژوهش است. نوشتار حاضر اطلاعات و داده‌ها را به صورت کتابخانه‌ای جمع آوری و به صورت توصیفی-تحلیلی بررسی می‌نماید. البته الگوی حاصل از مؤلفه‌ها و شاخص‌ها را به پژوهش آینده می‌سپارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 278.14 K

سیاستگذاری در حوزه پژوهش دفاع مقدس: راهکار‌هایی برای مقابله با آسیب‌های پژوهشی

سیدمهدی حسینی گل‌افشانی؛ اصغر محمدی فاتح

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 105-127

چکیده

  دفاع‌‌‌‌‌‌‌ مقدس بخش مهم و تعیین‌کننده‌ای از تاریخ معاصر کشور است و به ‌منظور استفاده مطلوب از دستاوردهای آن، نیازمند پژوهش موشکافانه، علمی و دقیق از دفاع مقدس هستیم. در همین‌راستا تحقیق حاضر ...  بیشتر دفاع‌‌‌‌‌‌‌ مقدس بخش مهم و تعیین‌کننده‌ای از تاریخ معاصر کشور است و به ‌منظور استفاده مطلوب از دستاوردهای آن، نیازمند پژوهش موشکافانه، علمی و دقیق از دفاع مقدس هستیم. در همین‌راستا تحقیق حاضر به دنبال شناسایی و رتبه‌بندی راهکارهای پژوهش در حوزه دفاع مقدس به منظور مقابله با آسیب‌های پژوهشی این حوزه و ارائه آن به سازمان‌های متولی، برای سیاستگذاری در این حوز‌ه بوده است. این مقاله براساس هدف تحقیق کاربردی، براساس رویکرد تحقیق، ترکیبی (کیفی- کمی) و براساس روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بود. گردآوری داده، با روش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (ابزار مصاحبه و پرسشنامه) انجام شد. جامعه آماری در بخش کیفی خبرگان دفاع مقدس بود که به ‌شکل هدفمند و قضاوتی انتخاب شدند. مصاحبه تا نفر پانزدهم ادامه و با اشباع نظری داده‌ها و تکرار موارد قبل متوقف شد. جامعه آماری در بخش کمی، شامل تعداد 20 نفر از متخصصان این حوزه بود که به رتبه‌بندی راهکارها پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان داد که تعداد 20 راهکار پژوهشی موثر برای مقابله با آسیب‌های پژوهشی حوزه دفاع مقدس وجود دارد. این راهکارها از طریق آزمون فریدمن و میانگین رتبه‌بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 461.75 K

طراحی الگوی مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس

مژده بهرامی؛ فریمان ابراهیم زاده؛ محبوبه سلیمان پورعمران؛ فاطمه محمد ابراهیم سپاسگزار

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 9-41

چکیده

  تحقیق حاضر با ارائه مدلی مبتنی بر مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس در خراسان‌ شمالی انجام شده است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که دفاع مقدس سند افتخاری برای نسل کنونی و نسل‌های آینده است. جامعه‌ی ...  بیشتر تحقیق حاضر با ارائه مدلی مبتنی بر مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس در خراسان‌ شمالی انجام شده است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که دفاع مقدس سند افتخاری برای نسل کنونی و نسل‌های آینده است. جامعه‌ی آماری شامل تمامی مدیران و دست‌اندرکاران سازمان‌ها و نهادهای خراسان شمالی به تعداد 100 نفر می‌باشد که به روش تصادفی انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از ابزار پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته انجام شد که روایی آن از نوع محتوایی بوده که مورد تأیید اساتید قرار گرفته و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.94 محاسبه شده ‌است. داده‌های گردآوری شده با روش تحلیل عامل اکتشافی به‌وسیله نرم افزار اس پی اس نسخه 22 و لیزر نسخه 8.80 در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که مدیریت اثربخش نشر ارزش-های دفاع مقدس باید در 4 بعد، شامل: قانونی، فرهنگی- اجتماعی، آموزشی- پژوهشی و فناوری مورد توجه قرار گیرد. 17 عامل و 72 گویه نیز شناسایی شدند، که عوامل «حمایت مالی سازمان‌ها از آثار منتشر شده» و «سیستم تشویق و ترغیب از فعالین عرصه» در بعد قانونی، عوامل «برگزاری مراسمات و مناسبت‌ها»، «سیستم اطلاعات و ارتباطات مناسب»، «فضاسازی عمومی»، «هنرنمایی مناسب»، «گردهمایی‌ها و همایش‌ها» در بعد فرهنگی-اجتماعی، عوامل «مطالعات علمی»، «برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه سازمان‌ها و نهادها»، «دوره‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها» در بعد آموزشی-پژوهشی و عوامل «فعالیت در عرصه مجازی» و «تولیدات نرم‌افزاری» در بعد فناوری قرار می‌گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.33 M

جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس

نعمت الله همراهی؛ فریدون اکبرزاده؛ شیوا جلال پور؛ حامد محقق نیا

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 95-112

چکیده

  پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌ اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس به روش کتابخانه‌ای به نگارش درآمده‌است. سؤال اصلی دراین نوشتار این‌است‌که، آیا عوامل معنوی سرمایه ...  بیشتر پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌ اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس به روش کتابخانه‌ای به نگارش درآمده‌است. سؤال اصلی دراین نوشتار این‌است‌که، آیا عوامل معنوی سرمایه ‌اجتماعی درروند پیروزی‌های دوران دفاع مقدس تأثیرگذار بوده است؟ درپاسخ آن، می‌توان این فرضیه را در نظر گرفت: جمهوری‌اسلامی ایران توانسته است درفرایند تحولات دفاع مقدس، علاوه بر مقاومت و وادارنمودن دشمن متجاوز به عقب‌نشینی، در حوزه دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی نقش‌آفرینی و تصمیم سازی نماید. بر این اساس یافته‌ها نشان می‌دهد: سرزمین ایران در طول تاریخ خود به‌خصوص در دویست سال گذشته موردتهاجم دشمنان قرارگرفته و بخش‌هایی از مناطق راهبردی خود را ازدست‌داده است. اما در حماسه هشت سال دفاع مقدس با توجه به رهبری کاریزمایی امام خمینی‌(ره) و بهره‌مندی از آموزه‌های دینی و تشیع انقلابی، شهادت گرایی روحیه ایثار و فداکاری درراه خدا، فرهنگ مهدویت و غیبت و... توده‌های مردم به سمت جبهه‌های جنگ هجوم آوردند و رزمندگان ایرانی در یک جنگ نامتقارن، دشمن متجاوز را وادار به عقب‌نشینی و شکست نمودند. یکی از شاخص‌های مهم این‌تحقیق که آن را با سایر پژوهش‌ها متفاوت می‌سازد نقش باورهای عمیق مذهبی و قدرت معنوی در پیروزی‌های رزمندگان ایرانی درروند تحولات جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 428.38 K

جوهره فرماندهی؛ استعدادهای بنیادین فرماندهی در فرماندهان شهید دفاع مقدس

عبدالحمید بیات؛ محمدمهدی حیدری دلگرم

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 187-209

چکیده

  فرماندهی یکی از بنیادین‌ترین مولفه‌ها در موفقیت یک سازمان نظامی است. نشان‌گذاری یک فرد در جایگاه فرماندهی، اگر مبتنی بر استعدادیابی دقیقی نباشد، همه فرایندهای جانشین‌پروری از جمله آموزش و تجربه‌اندوزی ...  بیشتر فرماندهی یکی از بنیادین‌ترین مولفه‌ها در موفقیت یک سازمان نظامی است. نشان‌گذاری یک فرد در جایگاه فرماندهی، اگر مبتنی بر استعدادیابی دقیقی نباشد، همه فرایندهای جانشین‌پروری از جمله آموزش و تجربه‌اندوزی و ارتقای آن فرد را دچار اختلال کرده و در نهایت منجر به تضعیف سازمان نظامی شود. به همین دلیل لازم است استعدادیابی به مثابه اولین و ای‌بسا مهم‌ترین گام در جانشین‌پروری با دقتی مضاعف صورت گیرد. از آن جا که در دوران انقلاب اسلامی، تجربه دفاع مقدس به عنوان تجربه‌ای موفق و کارآمد پذیرفته شده است، ببرسی آن دوران به مثابه تجربه‌زیسته موفق مد نظر قرار گرفته است. در این پژوهش تلاش شده با مطالعه زندگی بیست نفر از فرماندهانِ شهید دفاع مقدس، استعدادهای بنیادین فرماندهی که میان همه آنان مشترک بوده، احصا گردد. این استعدادهای بنیادین به هنگام شکوفا شدن، می‌توانند شایستگی‌های مورد نیاز برای جایگاه فرماندهی را در فرد فراهم آورند. در پژوهش حاضر گردآوری داده‌های پژوهش به روش مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای صورت پذیرفته و در مواردی که منابع موجود دارای نقص بوده‌اند، به مصاحبه با نزدیکان آنان اقدام شده است. تحلیل داده‌ها به روش تحلیل مضمون انجام شده است. پس از کدگذاری باز و رسیدن به مضامین فرعی و اصلی نتایج تحقیق نشان داد استعدادهای بنیادین فرماندهی شامل «عقل»، «بزرگی روح»، «بزرگواری روح»، «قوت روح» و «ویژگی‌های جسمانی» می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 772.58 K

احصا و تعیین روابط عوامل برتری‌ساز عملیات‌های پیروزمندانه دفاع مقدس

حمیدرضا ضرغامی؛ سهراب صادقی

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 211-233

چکیده

  با توجه به اهمیت استفاده از تجارب موفق در بهبود عملکرد از سویی و از دیگر سو اهمیت دفاع مقدس و عملیات‌های پیروزمندانه آن و لزوم استفاده از این تجارب فاخر، در این پژوهش به شناسایی و تعیین روابط (اولویت) ...  بیشتر با توجه به اهمیت استفاده از تجارب موفق در بهبود عملکرد از سویی و از دیگر سو اهمیت دفاع مقدس و عملیات‌های پیروزمندانه آن و لزوم استفاده از این تجارب فاخر، در این پژوهش به شناسایی و تعیین روابط (اولویت) عوامل برتری‌ساز عملیات‌های پیروزمندانه دفاع مقدس پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا با رویکرد تحلیل کیفی و با استفاده از نظرات تعداد 10 نفر از خبرگان و پژوهش‌گران شاخص دفاع مقدس عوامل کلیدی موفقیت که از پیشینه‌‌های پژوهشی بدست آمده بود مورد بررسی و تعدیل قرار گرفت و تعداد 12 عامل به عنوان عوامل مؤثر انتخاب شد. پس از ارائه مدل مفهومی و تدوین پرسشنامه کمی مبتنی بر شیوه دیماتل و تکمیل پرسشنامه توسط خبرگان شاخص این حوزه، به تعیین تأثیر و تاثر عوامل بر یکدیگر پرداخته شد و اولویت‌بندی عوامل با استفاده از روش دیماتل صورت گرفت. نتایج اولویت‌بندی براساس شدت مطلق اثرات در چهار سطح دسته‌بندی شدند. پنج اولویت اول عوامل از جهت اثرگذاری بیشتر بر سایر عوامل عبارتند از: 1) ولایت‌مداری و اطاعت‌پذیری از فرمانده، 2) معنویت گرایی، فرهنگ ایثار و ازخودگذشتگی و شجاعت، 3) آموزش متناسب و یکپارچه نیروها، 4) بهره‌گیری از نیروی جوانی، 5) ابتکار و خلاقیت در عملیات. تحلیل یافته‌ها در این پژوهش که با رویکردی نوآورانه و استفاده از شیوه‌ اختصاصی دیماتل برای تعیین الگوی تأثیر و تأثر عوامل بر یکدیگر انجام شده، می‌تواند زمینه بهبود عملکرد و توجه بیشتر به عوامل سرنوشت‌ساز و ارزش‌آفرین در عرصه‌های مختلف مدیریتی در سطح کشوری و لشکری مهیا نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 821.27 K

بررسی و تبیین فلسفه و ماهیت دفاع مقدس از منظر حضرت امام (ره)

سید هادی زرقانی؛ فاطمه بخشی شادمهری؛ نرگس حجی پناه؛ فرزاد عابدی شجاع

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 35-65

چکیده

  با حمله نظامی عراق به ایران، نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران با یکی از بزرگترین تهدیدات سیاسی-امنیتی مواجه شد. حضرت امام به عنوان رهبر انقلاب، در مواجهه با این تهدید، تدابیر و راهبردهای مختلفی را مدنظر ...  بیشتر با حمله نظامی عراق به ایران، نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران با یکی از بزرگترین تهدیدات سیاسی-امنیتی مواجه شد. حضرت امام به عنوان رهبر انقلاب، در مواجهه با این تهدید، تدابیر و راهبردهای مختلفی را مدنظر داشتند که مجموعه آنها را می توان در قالب مفهوم «مدیریت دفاعی» حضرت امام مطرح کرد. این پژوهش به دنبال بررسی و تحلیل«فلسفه و ماهیت دفاع مقدس» از منظر امام(ره) و مبتنی بر متن«صحیفه امام» می باشد. روش پژوهش، روش تحلیل محتوای ترکیبی(کیفی وکمّی) است و با دو رویکرد قیاس و استقراء، متن صحیفه امام (ره) در دوران دفاع مقدس مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. بر اساس فرایند «کد گذاری و مقوله بندی»، مهمترین تدابیر و راهبردهای حضرت امام احصا گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد، دربین مفاهیم مولفه «فلسفه و ماهیت دفاع مقدس»، سه مفهوم «جنگ عقیده و جنگ اسلام و کفر»، «احیای ارزش های اسلامی و دینی» و «مبارزه با سلطه و استکبار قدرت ها» بالاترین فراوانی را داشته اند. حضرت امام برای مشروعیت بخشی به جنگ و دفاع مقدس، سه راهبرد مشخص شامل «تبیین فلسفه جنگ و دفاع از منظر دینی و عقیدتی»،«تبیین فلسفه جنگ از منظر امت محوری و جهانی اندیشی» و «تبیین فلسفه جنگ از منظر ملت محوری و حکومت محوری» را مد نظر داشتند. با عنایت به محوریت رضای الهی در منظومه فکری و عقیدتی حضرت امام، راهبرد «تبیین فلسفه جنگ و دفاع از منظر دینی و عقیدتی» مهمترین راهبرد محسوب می شود و میزان بالای فراوانی مفاهیم این راهبرد نیز موید این مطلب است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.54 M

مدیریت لجستیک نظامی در شرایط بحران (مورد مطالعه: شکست حصر آبادان)

مصطفی لطفی جلال آبادی؛ شعبان مرادی؛ مهدی بیرقی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 109-134

چکیده

  کشور ما از جمله کشورهایی است که با بحران‌های مختلفی مواجه می شود از جمله زلزله، جنگ، همه‌گیری یک بیماری واگیردار و .. از جمله بحران‌هایی که تا کنون مواجه شده است جنگ تحمیلی بود. اگر چه تحقیقات زیادی در ...  بیشتر کشور ما از جمله کشورهایی است که با بحران‌های مختلفی مواجه می شود از جمله زلزله، جنگ، همه‌گیری یک بیماری واگیردار و .. از جمله بحران‌هایی که تا کنون مواجه شده است جنگ تحمیلی بود. اگر چه تحقیقات زیادی در خصوص جنگ صورت پذیرفته است ولی در خصوص نقش پشتیبانی لجستیکی در شکست حصر آبادان تا کنون تحقیقی انجام نشده است. در این راستا پژوهش حاضر به الگوی مدیریت لجستیک نظامی در شرایط بحران شکست حصر سوسنگرد در قالب یک الگو پرداخته است. این تحقیق ازنظر هدف، پژوهشی اکتشافی و ازنظر نوع استفاده، کاربردی است و در آن روش پژوهش داده بنیاد استفاده شده است. داده‌ها با استفاده از نمونه‌گیری غیر احتمالی با 20 نفر از رزمندگان دفاع مقدس همچنین پژوهشگران دفاع مقدس گردآوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار مکس کیودا استفاده گردید. بر اساس تحلیل داده‌ها، مقوله علی شامل علل اقتصادی، علل ژئوپلوتیکی و علل ایدئولوژیکی، مقوله محوری شامل مدیریت اطلاعات، ترابری و مکان یابی بهینه تجهیزات و نیروها راهبردها شامل انعطاف‌پذیری، هم‌افزایی و سرعت واکنش، عوامل مداخله گر شامل فرماندهی و کنترل، نیروی انسانی و تجهیزات و سرانجام پیامدها شامل پیامد سیاسی، اجتماعی و نظامی بودند. مدل ارائه‌شده می‌تواند برای انتقال تجربیات و ارزش ها به نسل های آینده برای ایفای نقش مؤثرتر در یگان‌های عملیاتی یاری برساند و باعث افزایش قدرت دفاعی کشور شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1019.42 K

کاوشی در سبک زندگی همسران شهدا جنگ تحمیلی: یک مطالعه کیفی

مرضیه محمدی نیکو؛ یاسر رضاپور میرصالح؛ شکوفه متقی دستنائی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 157-183

چکیده

  هدف پژوهش حاضر بررسی کیفی ابعاد سبک‌زندگی همسران شهدا دوران 8 ساله دفاع مقدس بود. روش پژوهش حاضر کیفی با رویکرد پدیدارشناختی بود. جامعه پژوهش حاضر، تمامی همسران شهدا شهر یزد بودند که از این میان 17 نفر ...  بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی کیفی ابعاد سبک‌زندگی همسران شهدا دوران 8 ساله دفاع مقدس بود. روش پژوهش حاضر کیفی با رویکرد پدیدارشناختی بود. جامعه پژوهش حاضر، تمامی همسران شهدا شهر یزد بودند که از این میان 17 نفر بر اساس شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. افرادی برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند که بر اساس نمره برش در پرسشنامۀ سلامت‌ عمومی‌ گلدبرگ (1972) از سلامت بالایی برخوردار بودند. انتخاب حجم نمونه تا حد اشباع نظری در پژوهش‌های کیفی انجام شد. ابزار مورد استفاده در پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته بود که از این طریق معیارها، ویژگی‌ها و مقوله‌های مرتبط با سبک زندگی سالم بر اساس نظر همسران شهدا استخراج گردید. برای تحلیل داده‌ها از شیوه تحلیل مضمون به روش کلایزی استفاده شد. نتایج نشان داد سبک زندگی همسران شهدا دارای چهار بعد سلامت روان، روابط و مشارکت اجتماعی، گرایش معنوی و مدیریت اخلاقی بود که به دو دسته سبک زندگی متمرکز به سلامت روانی- اجتماعی (آینده‌نگری، استقلال، تعامل اجتماعی و ..) و سبک زندگی متمرکز به گرایش معنوی-اخلاقی ( عبادت و بندگی، ایمان به خدا، تعهد اخلاقی و ..) طبقه‌بندی شد. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت الگوی خاصی از سبک زندگی که توسط همسران شهدا استخراج شد، می تواند به پیامدهای مثبت روانشناختی در آن‌ها منجر شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 618.25 K

به کارگیری تسلیحات شیمیایی توسط رژیم بعث عراق بر علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق مسئولیت بین‌المللی کشورها

محمد ستایش پور

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 209-226

چکیده

  تسلیحات شیمیایی، به رغم فناوری ساده، قدرت تخریب بسیار بالایی دارند. نیروهای رژیم بعث با حمایت کشورهای دیگر، به کارگیری تسلیحات شیمیایی علیه ایران را از 23 دی ماه 1359، یعنی از همان اوان آغاز دفاع مقدس، آغاز ...  بیشتر تسلیحات شیمیایی، به رغم فناوری ساده، قدرت تخریب بسیار بالایی دارند. نیروهای رژیم بعث با حمایت کشورهای دیگر، به کارگیری تسلیحات شیمیایی علیه ایران را از 23 دی ماه 1359، یعنی از همان اوان آغاز دفاع مقدس، آغاز کردند و این کار روز به روز رو به تزاید گذاشت. تعداد حملات عراق در نمودار رشد نسبی، در حدود ده حمله در سال 1359 بوده و این در حالی است که قریب به 45 حمله در سال 1367 انجام داده است که بدون تردید، با همکاری دیگر کشورها، از جمله و به ویژه آمریکا، بوده است. مقاله پیش رو بر آن شده است تا به موضوع به کار گیری تسلیحات شیمیایی در دفاع مقدس از منظر حقوق مسئولیت بین‌المللی کشورها بپردازد. فرضیه مقاله این است که مسئول دانستن یک کشور بابت آن عمل متخلفانه بین‌المللی، مانع از مسئول دانستن کشور یا کشورهای دیگر دانسته نمی‌شود. سطور حاضر، یک پژوهش کیفی و تحلیلی است و روش پژوهش به مفهوم تحقیقات کمّی در آن وجود ندارد. راستی آزمایی فرضیه این پژوهش از طریق توصیف، تحلیل منطقی و بررسی منابع حقوق بین‌الملل عمومی است. مقاله پیش رو از رهگذر تحلیل گزاره‌های حقوقی بین‌المللی استدلال کرده است که مضاف بر رژیم بعث، مسئولیت بین-المللی کشورهای دیگر، از جمله و به ویژه آمریکا بابت نقشی که در کمک یا مساعدت ایفا کرده‌اند محقق است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 659.74 K

راهکارهای انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس به نسل‌های‌آینده

جواد خضرایی راد؛ محمدباقر قالیباف؛ علی محمد احمدوند؛ علی اصغر محکی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 35-56

چکیده

  آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس، مؤلفه‌ی محوری و استمرار ‌بخش انقلاب اسلامی است که باید حفظ و بازتولید شود و به نسل‌های بعد انتقال یابد، تا مبنای ارتقاء قدرت ملی، بازدارندگی ملی، پایداری ملی، توسعه بالندگی ...  بیشتر آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس، مؤلفه‌ی محوری و استمرار ‌بخش انقلاب اسلامی است که باید حفظ و بازتولید شود و به نسل‌های بعد انتقال یابد، تا مبنای ارتقاء قدرت ملی، بازدارندگی ملی، پایداری ملی، توسعه بالندگی و از همه مهمتر تجهیز و طی نمودن نقشه راه بلند مدت انقلاب اسلامی باشد. مقاله حاضر، برگرفته از یک پژوهش گسترده با عنوان «طرح راهبردی انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس به نسل‌های‌آینده»، از مطالعات گسترده اسنادی و میدانی بهره برده است. در این مقاله، مطلوبیت های راهبردی و نیز اولویت‌های اساسی و راهبردی انتقال آموزه‌های فرهنگی دفاع مقدس شناسایی شده، اهداف و راهبردهای انتقال این آموزه‌ها تعیین و نگاشت نهادی انتقال آنها تدوین، و الزامات تحقق طرح راهبردی آنها مشخص شده‌است. این دستاورد، از راه مطالعه اسناد بالادستی؛ فرامین و تدابیر امامین انقلاب اسلامی؛ سندهای راهبردی ایثار، جهاد و شهادت، مطالعه ادبیات نظری و پیشینه پژوهشی موجود، مطالعات تطبیقی، انجام مصاحبه‌های‌ عمیق با 56 نفر از خبرگان (در مرحله اول) و دریافت 40 پرسشنامه از خبرگان برای وزن دهی و سنجش پایای و روایی (در مرحله دوم) حاصل شده‌‌است. پاسخ‌های مصاحبه شوندگان و جواب‌های پاسخگویان به پرسشنامه‌ها، طی چند مرحله، همراه با برگزاری جلسات «گروه کانونی» متعدد، از سوی تیم داوران خبره، تحلیل مضمون، محوربندی و دسته بندی شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 694.06 K

نقش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) در دفاع مقدس در دوران ریاست‌جمهوری(1367-1360)

سید امین حجازی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 185-209

چکیده

  جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. آیت‌الله خامنه‌‌ای از نخستین ساعات شروع جنگ تحمیلی تا پایان آن، ...  بیشتر جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. آیت‌الله خامنه‌‌ای از نخستین ساعات شروع جنگ تحمیلی تا پایان آن، در سطوح گوناگون سیاستگذاری، راهبردی و تاکتیکی، نقش‌های مهمی را در آن ایفا کردند. نقش آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس را می‌توان به دو مقطع «سال اول جنگ» و «دوران ریاست‌جمهوری» تقسیم کرد. در سال اول جنگ، ایشان به عنوان نماینده امام در شورای عالی دفاع در جبهه‌ها حضور یافتند. در دوره دوم که مقارن با دوران ریاست‌جمهوری ایشان است، به دلیل منع امام خمینی(ره)، امکان حضور ایشان در جبهه‌ها وجود نداشت؛ اما به‌عنوان دومین مقام رسمی کشور، در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با دفاع مقدس نقش داشتند. سوال مقاله این است که نقش‌های عمده آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس در دوران ریاست‌جمهوری چه بوده است؟ فرضیه این است که نقش‌های عمده ایشان، شامل اداره امور کشور به عنوان رئیس‌جمهور، ریاست شورای عالی دفاع، ریاست شورای عالی پشتیبانی جنگ، تمشیت امور ارتش و سپاه و هدایت سیاست خارجی بوده است. تحقیق بر مبنای نتایج، از نوع کاربردی است و اسناد و اطلاعات از منابع معتبر به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش توصیفی تاریخی استفاده شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 575.7 K

ویژگی‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس

محمد اکرمی نیا

دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 9-34

چکیده

  این مقاله به دنبال واکاوی ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. هدف اصلی این مقاله شناخت ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. سئوال مطرح شده ...  بیشتر این مقاله به دنبال واکاوی ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. هدف اصلی این مقاله شناخت ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس است. سئوال مطرح شده عبارتست از این که ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس کدامند؟. در قالب فرضیه تحقیق به نظر می­رسد ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس عبارت بوده است: ایدئولوژی انقلابی، عدم تعهد رادیکال، الهام‌بخشی، صدور انقلاب و ... . پژوهش از نوع کاربردی است و با روش­های توصیفی و تاریخی انجام شده است. داده­های تحقیق با روش کتابخانه­ای و ابزار اسناد و مدارک گردآوری شده و با روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد ویژگی­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس عبارت بوده است: ایدئولوژی انقلابی، عدم تعهد رادیکال، الهام‌بخشی، صدور انقلاب، موازنه‌سازی، مدافع منطقه‌ای، هویت مقاومت، مدل‌سازی کنش انقلابی، کنش ژئوپلیتیکی و رهبر منطقه‌ای.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 382.09 K

اقتصاد سیاسی ایران در دوران دفاع مقدس

ابراهیم متقی؛ مهدی قربانی

دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 85-109

چکیده

  هرگونه منازعه منطقه‌ای تاثیر خود را در اقتصاد سیاسی بین‌المللی به جا می‌گذارد. برخی از نظریه‌پردازان اقتصاد سیاسی بین‌المللی همانند «سوزان استرنج» به این موضوع اشاره دارند که بسیاری از جنگ‌های ...  بیشتر هرگونه منازعه منطقه‌ای تاثیر خود را در اقتصاد سیاسی بین‌المللی به جا می‌گذارد. برخی از نظریه‌پردازان اقتصاد سیاسی بین‌المللی همانند «سوزان استرنج» به این موضوع اشاره دارند که بسیاری از جنگ‌های منطقه‌ای تلاش سازمان‌‌یافته‌ای برای کنترل مجدد منابع اقتصادی خواهد بود. براساس چنین نگرشی، هرگونه تلاش برای کنترل منابع اقتصادی و راهبردی زمینه‌ لازم برای ظهور جنگ‌های منطقه‌ای جدید را به وجود می‌آورد. به همان‌گونه‌ای که جنگ‌ها رابطه درهم‌تنیده‌ای با اقتصاد سیاسی بین‌المللی دارند، با اقتصاد سیاسی کشورهای منطقه‌ای و بازیگران درگیر نیز رابطه متقابل دارد.زندگی اجتماعی و سیاسی ایران در دوران جنگ تحمیلی تحت‌تاثیر قالب‌های اقتصاد سیاسی دفاع حاصل شده است. در تبیین مقاله از روش‌شناسی تحلیل محتوا استفاده می‌شود و در تنظیم مقاله از رهیافت «رابرت گیلپین» و «سوزان استرنج» در ارتباط با شاخص‌های اقتصاد سیاسی بین‌المللی و منازعات منطقه‌ای استفاده شده است.پرسش اصلی مقاله آن است که «جنگ تحمیلی چه تاثیری بر اقتصاد سیاسی ایران به جا گذاشته است؟‌» فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که «اقتصاد سیاسی دفاع مقدس منجر به رشد اقتصادی منفی و افزایش ضریب قابلیت‌های مقاومت و راهبردی در ایران گردید.» و آنچه به عنوان یافته تحقیق می توان به آن اشاره نمود این است که؛ جنگ تحمیلی زمینه فعال سازی زیرساخت های اجتماعی، اقتصادی و راهبردی ایران را فراهم نمود و اگرچه در دوران جنگ قابلیت اثربخشی ایران کاهش پیداکرد، اما این امر در دوران بعد از جنگمنجر به بالندگی نهادهای سیاسی و اجتماعی و افزایش ضریب رشد اقتصادی و درآمد سرانه کشور گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 393.05 K

ارائه الگوی ویژگی‌های مدیریت جهادی در فرماندهان هشت سال دفاع مقدس (پژوهشی مبتنی بر بیانات حضرت امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی))

اویس ترابی؛ هادی مراد پیری؛ علی خانی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 9-31

چکیده

  هدف از تحقیق حاضر، ارائه الگوی جامعی از ویژگی‌های مدیریت جهادی در فرماندهان هشت سال دفاع مقدس می‌باشد. برای نگارش ادبیات تحقیق از روش مطالعات کتابخانه ای و برای دستیابی به هدف اصلی مقاله، از روش تحلیل ...  بیشتر هدف از تحقیق حاضر، ارائه الگوی جامعی از ویژگی‌های مدیریت جهادی در فرماندهان هشت سال دفاع مقدس می‌باشد. برای نگارش ادبیات تحقیق از روش مطالعات کتابخانه ای و برای دستیابی به هدف اصلی مقاله، از روش تحلیل مضمون یا تم با رویکرد تفسیری استفاده شده است. به این منظور، به بررسی بیانات حضرت امام خمینی (ره) در طول سال‌های 1359-1368و بیانات امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، درطول سال‌های 1399-1360 پرداخته‌شده است. که در این میان، بدلیل حجم بالای سخنرانی ها ، با انتخاب و مطالعه هدفمند، بیش از 90 سخنرانی مرتبط با موضوع تحقیق مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. برای تجزیه‌وتحلیل متن سخنرانی ها، پس از مطالعه دقیق این متون و ایجادکدهای اولیه، به شناخت و پالایش مضمون‌ها فرعی پرداخته شد و سپس با دسته بندی مضمون‌های فرعی شناسایی‌شده، مضمون های استخراج گردید. جهت ترسیم شبکه مضامین از نرم‌افزار «ایکس مایند مپ» استفاده شده است. در مجموع، از مطالعات انجام شده تعداد 189 کد مفهومی (در قالب 128 مفهوم)، 55 مضمون فرعی و 13 مضمون اصلی به دست آمد که مضامین اصلی سیزده‌گانه این پژوهش عبارتند از: ایثار، مجاهدت، خدامحوری، بصیرت، خلاقیت و نوآوری، روحیه خودباوری، ساده زیستی ، روحیه خدمتگذاری، تکلیف گرایی، مدیریت و هدایت آگاهانه و دلسوزانه، کادرسازی، صداقت، عدالت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 452.2 K

بررسی و تبیین راهبردهای دفاعی حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) در دفاع مقدس.

سید هادی زرقانی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 33-68

چکیده

  پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به دلیل ماهیت دینی، استقلال طلبانه و ضد استکباری نظام اسلامی، توطئه‌های مختلفی از سوی قدرت‌های بزرگ بر علیه ملت و کشور ایران طراحی و اجرا شد. حمله و تجاوز نظامی رژیم ...  بیشتر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به دلیل ماهیت دینی، استقلال طلبانه و ضد استکباری نظام اسلامی، توطئه‌های مختلفی از سوی قدرت‌های بزرگ بر علیه ملت و کشور ایران طراحی و اجرا شد. حمله و تجاوز نظامی رژیم بعث عراق به خاک ایران در شهریور سال 1359 به نیابت از قدرت های بزرگ و همراهی کشورهای منطقه از جمله این توطئه ها و بزرگترین آن  محسوب می‌شود. جنگ هشت ساله عراق علیه ایران، با وجود هزینه‌های فراوان مادی و تقدیم هزاران شهید و جانباز برای بقاء نظام اسلامی، دربردارنده تجربیات و تلاش‌های ارزنده‌ای بود که در تداوم بقاء و تقویت روزافزون نظام اسلامی نقش موثری داشت. از این منظر دوره دفاع مقدس به مثابه گنجینه ارزشمندی از تجربیات، سیاست ها، طرح‌ها، تدابیر و راهبردهایی است که می‌تواند به عنوان چراغ راه آینده نظام اسلامی در مقابله با تهدیدات آتی قرار گیرد. حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) به عنوان یک فقیه و مجتهد مسلم دینی و رهبر سیاسی آگاه در مدیریت حکیمانه دفاع مقدس نقش بی‌بدیلی داشتند و مجموعه مولفه‌ها و اصول دینی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی را در مدیریت دفاع مقدس در نظر داشتند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و تحلیل راهبردهای دفاعی مد نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) در دوران دفاع مقدس پرداخته است. روش پژوهش، روش تحلیل محتوای کیفی و کمّی است و با دو رویکرد قیاس و استقراء، متن صحیفه امام خمینی(رحمه الله علیه) در دوران دفاع مقدس مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. برای شناخت و تبیین مفاهیم و راهبردهای دفاعی مد نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه)، مولفه های هفت گانه دفاعی شامل(فلسفه و ماهیت دفاع مقدس، فرهنگ و رفتار سازمانی نیروهای مسلح، عملیات روانی، اخلاق اسلامی در جنگ، نیروی نظامی تراز انقلاب اسلامی، نقش قدرت های جهانی در جنگ و نقش و کارکرد بسیج مردمی) ملاک قرار گرفته است. در قالب یافته های پژوهش و بر بنیاد این هفت مولفه؛ 54 مفهوم دفاعی بر اساس متن صحیفه امام خمینی(رحمه الله علیه) استخراج شده است. در ادامه با مبنای قرار دادن 54 مفهوم و با روش تحلیل محتوی کیفی و فرایند«مقوله سازی»، هفده راهبرد دفاعی مد نظر حضرت امام خمینی(رحمه الله علیه) در مولفه های هفت گانه احصاء شده است.         

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 851.62 K

واکاوی مسئله چراغ سبز دولت کارتر به صدام بر اساس اسناد تازه منتشر شده وزارت خارجه آمریکا

فؤاد ایزدی؛ حکیمه سقای بی ریا؛ علیرضا ثمودی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 91-114

چکیده

  مقاله حاضر در پی یافتن نقش دولت کارتر در شروع جنگ تحمیلی است. یکی از ابهامات تاریخی در رابطه با تجاوز صدام به خاک ایران، مسئله مسئولیت دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است. پژوهش حاضر با اتخاذ ...  بیشتر مقاله حاضر در پی یافتن نقش دولت کارتر در شروع جنگ تحمیلی است. یکی از ابهامات تاریخی در رابطه با تجاوز صدام به خاک ایران، مسئله مسئولیت دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است. پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد تازه منتشر شده دفتر تاریخ نگاری وزارت خارجه آمریکا در سال 2020 تلاش دارد تا این ابهام را برطرف سازد. در دیدگاه نظری، عملکرد دولت کارتر در قبال جمهوری اسلامی را می‌توان بخشی از چارچوب کلان سیاست خارجی آمریکا دانست که مستلزم حفظ امپراتوری کشورهای پیرو و مدیریت دشمنان (یعنی کشورهایی که به صورت نظام مند مستقل از آمریکا عمل می‌کنند) از طریق ابزارهای خصمانه با هدف سرنگونی آنان است. جمهوری اسلامی با خروج از رابطه حامی-پیرو و با اتخاذ رویه استقلال نظام مند نسبت به آمریکا، هدف اقدامات خصمانه دولت کارتر از جمله تجاوز نظامی قرار گرفت. طبق اسناد مورد بررسی، دولت کارتر نه تنها برای حمله به ایران به صدام چراغ سبز نشان داد، بلکه فعالانه به دنبال تحریک صدام برای انجام چنین تجاوزی بود. بر اساس ین اسناد، موضوع عملیات نظامی علیه ایران توسط برژینسکی حداقل نه ماه قبل از حمله رژیم بعث عراق به ایران مطرح شد. همچنین اسناد تازه منتشر شده وزارت خارجه آمریکا نشان‌گر خطای محاسباتی دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است چرا که این اسناد نمایان‌گر آن است که کارتر و دولت وی نظام نو پای جمهوری اسلامی را ضعیف‌تر از آن می‌دانستند که توان مقاومت در جنگی تمام عیار داشته باشد. محاسبات آمریکا و دیگر حامیان صدام بر این امر دایر گشته بود که جمهوری اسلامی ایران نمی­تواند بیش از چند ماه در مقابل فشار همه‌جانبه نظامی دوام آورد و جنگ با فروپاشی جمهوری اسلامی پایان خواهد یافت. واقعیت اما بسی متفاوت بود، امری که تنها با نظریه دفاع مقدس قابل فهم می­باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 490.17 K