فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

بازسازی معنایی نسل زد از مفهوم دفاع مقدس: پژوهشی کیفی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد

محمود رضا رهبر قاضی؛ مریم قربانی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 9-34

چکیده

  هدف این پژوهش، واکاوی چگونگی معناسازی نسل زد از مفهوم دفاع مقدس در بستر تحولات فرهنگی معاصر ایران است. با توجه به فاصله تاریخی این نسل از واقعه جنگ و رشد آنان در چندصدایی هدایت‌شده دیجیتال، مقاله حاضر ...  بیشتر هدف این پژوهش، واکاوی چگونگی معناسازی نسل زد از مفهوم دفاع مقدس در بستر تحولات فرهنگی معاصر ایران است. با توجه به فاصله تاریخی این نسل از واقعه جنگ و رشد آنان در چندصدایی هدایت‌شده دیجیتال، مقاله حاضر می‌کوشد تا نشان دهد نسل زد چگونه از طریق تجربه‌های زیسته خود، معنای دفاع مقدس را بازتفسیر می‌کنند. روش تحقیق، کیفی و مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد با رویکرد اشتراوس و کوربین است. داده‌ها از طریق ۲۲ مصاحبه عمیق نیمه‌ساخت‌یافته با جوانان ۱۸ تا ۳۰ ساله در شهر تبریز گردآوری و تحلیل شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که مفهوم دفاع مقدس برای نسل زد نه به عنوان یک واقعیت تاریخی تثبیت‌شده، بلکه به‌مثابه متنی قابل بازخوانی تلقی می‌شود. این نسل در مواجهه با مفهوم دفاع مقدس، دو راهبرد اصلی اتخاذ می‌کند: 1. پذیرش با بازتعریف اخلاقی، ملی و انقلابی، و 2. مقاومت با بازخوانی انتقادی و خلق الگوهای بدیل. سرانجام، پیامدهای مواجهه نسل زد با دفاع مقدس سه‌وجهی است: تقویت فعال گفتمان ملی از طریق بازتعریف پویای مفهوم دفاع مقدس، تلفیق همزمان انتقاد و تعلق به روایت‌های موجود از دفاع مقدس، و خطر تضعیف پیوند نسلی که می‌تواند انتقال ارزش‌ها را با چالش مواجه کند. همچنین، بازسازی معنایی دفاع مقدس توسط نسل زد، نه نفی گفتمان رسمی بلکه تلاشی برای بازتفسیر گفتمان رسمی بر اساس ارزش‌ها، زبان و تجربه زیسته نسل جدید است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 717.51 K

پیوند نیروی نظامی و سرمایۀ اجتماعی در دفاع مقدس (مطالعه موردی: عملیات خوارزم)

محمد ابوالفتحی؛ سجاد رستمی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 35-60

چکیده

  تاریخ دفاع مقدس سرشار از پویش‌های اجتماعی و تکاپوهای مردمی است که در بزنگاه‌ها و گلوگاه‌های مختلف، فرجام مطلوبی را در جنگ تحمیلی برای نظام جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده‌اند. بر این اساس، تنها با نگاهی ...  بیشتر تاریخ دفاع مقدس سرشار از پویش‌های اجتماعی و تکاپوهای مردمی است که در بزنگاه‌ها و گلوگاه‌های مختلف، فرجام مطلوبی را در جنگ تحمیلی برای نظام جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده‌اند. بر این اساس، تنها با نگاهی تاریخی - نظامی نمی‌توان بر مطالعات جنگ ایران و عراق متمرکز شد، بلکه باید از چشم‌انداز اجتماعی، زوایای گوناگون آن را بررسی کرد. بدین ترتیب، هدف مقاله آن است که با بررسی عملیات خوارزم در چهارچوبی تاریخی - اجتماعی، نقش پیوند سرمایۀ اجتماعی و نیروهای نظامی در بازپس‌گیری ارتفاعات میمک، واکاوی و تحلیل شود. این پرسش در ارتباط با موضوع پژوهش مطرح می‌شود که چه عاملی در تعیین فرجام عملیات خوارزم و بازپس‌گیری ارتفاعات راهبردی میمک توسط ایران مؤثر بود؟ با تشریح داده‌های تاریخیِ مربوط به تصرف ارتفاعات راهبردی میمک و اجرای عملیات خوارزم، می‌توان چنین اظهار کرد که افزون بر کارویژۀ سازمان‌های نظامی و عملکرد نیروهای نظامی، نقش سرمایۀ اجتماعی در ایجاد موفقیت و پیروزی ایرانیان در ارتفاعات میمک، بسیار تعیین‌کننده بود. از این‌رو، مهمترین عامل در تعیین فرجام مطلوب برای ایرانیان پیوند مثبت میان نیروهای نظامی و عوامل اجتماعی همچون سرمایۀ اجتماعی، در عملیات خوارزم است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 563.83 K

شناسایی و رتبه بندی منابع، قابلیت‌ها و عوامل بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس

اصغر محمدی فاتح؛ محمد رحیم زاده

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 109-137

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف بررسی بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس، مبتنی بر چارچوب نظریِ پارادایم منبع‌محور، نظریه قابلیت‌های پویا، و اجزای نظریه بسیج منابع طراحی شده است. پیشینه تجربی تحقیق نیز با تمرکز بر ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف بررسی بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس، مبتنی بر چارچوب نظریِ پارادایم منبع‌محور، نظریه قابلیت‌های پویا، و اجزای نظریه بسیج منابع طراحی شده است. پیشینه تجربی تحقیق نیز با تمرکز بر این دوران تاریخی تحلیل گردید. روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی) به کار گرفته شد:۱. فاز کیفی: مصاحبه با ۸ نفر از پیشکسوتان و نویسندگان حوزه دفاع مقدس جهت شناسایی منابع، قابلیت‌ها و عوامل مؤثر در بسیج منابع.۲. فاز کمی: توزیع پرسشنامه (طراحی‌شده از یافته‌های کیفی) میان ۱۳ نفر و رتبه‌بندی متغیرها با استفاده از آزمون فریدمن.در هر دو فاز، نمونه‌گیری به روش هدفمند انجام شد.یافته‌های تحقیق: 1-شناسایی مؤلفه‌ها در فاز کیفی: منابع: ۵ نوع (انسانی، اخلاقی، فرهنگی-اجتماعی، مادی، سازمانی.) قابلیتها: ۵ نوع (انسانی، مدیریتی، سازمانی، اقتصادی، فناورانه.) عوامل مؤثر: ۱۵ عامل (نقش امام خمینی، مردم، رسانه‌ها، زنان، نهادها و...).2- رتبه‌بندی مؤلفه‌ها در فاز کمی:منابع براساس اولویت):۱. انسانی۲. اخلاقی۳. فرهنگی-اجتماعی۴. مادی۵. سازمانی)قابلیتها(۱. انسانی۲. مدیریتی۳. سازمانی۴. اقتصادی۵. فناورانه) عوامل بسیج‌کننده)امام خمینی (رتبه اول)، مردم، رادیو و تلویزیون، زنان، کمیته‌های انقلاب، کادر درمان، عشایر، فرهنگ صرفه‌جویی، روحانیون، ترابری، نوسازی تجهیزات، قومیت‌ها، دانشجویان و روزنامه‌ها. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بسیج منابع در دوران دفاع مقدس بر پایه مثلث منابع، قابلیت‌ها و کفایت فرماندهی استوار بود. این سه عنصر به صورت هماهنگ، امکان بهره‌برداری بهینه از منابع محدود و تبدیل تهدیدها به فرصتها را فراهم آوردند. یافته‌ها علاوه بر تبیین الگوی بسیج در گذشته، می‌تواند چارچوبی برای مدیریت بحران در شرایط مشابه ارائه دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 898.3 K

تحلیل جامعه‌شناختی نقش اقوام و عشایر در دفاع مقدس: مطالعه موردی استان ایلام

علیرضا مرادی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 139-153

چکیده

  دفاع مقدس جمهوری اسلامی ایران، عرصه‌ای بی‌بدیل برای نمایش وحدت و همبستگی ملی بود. در این میان، نقش اقوام و عشایر، به عنوان بخش‌های اصیل و ریشه‌دار جامعه ایرانی، برجستگی خاصی داشت. هدف اصلی این پژوهش، ...  بیشتر دفاع مقدس جمهوری اسلامی ایران، عرصه‌ای بی‌بدیل برای نمایش وحدت و همبستگی ملی بود. در این میان، نقش اقوام و عشایر، به عنوان بخش‌های اصیل و ریشه‌دار جامعه ایرانی، برجستگی خاصی داشت. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و تبیین ابعاد مختلف مشارکت، انگیزه‌ها، و تأثیرات حضور اقوام و عشایر ایلام در دفاع مقدس، و همچنین بررسی بازتاب این مشارکت در ساختار اجتماعی و فرهنگی این جوامع است. پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره‌گیری از روش مطالعه موردی انجام شده است. جمع‌آوری داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با رزمندگان، جانبازان، خانواده‌های شهدا و افراد مطلع از اقوام و عشایر استان ایلام صورت گرفته است. علاوه بر این، اسناد و مدارک مرتبط با دفاع مقدس در سطح استان، شامل خاطرات، زندگینامه‌ها، و گزارش‌های رسمی نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند تا الگوها، مضامین و مفاهیم کلیدی مرتبط با نقش اقوام و عشایر در دفاع مقدس شناسایی و تبیین شوند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اقوام و عشایر استان ایلام مشارکت فعال و گسترده‌ای در دفاع مقدس داشته‌اند. انگیزه‌های این مشارکت فراتر از وظیفه ملی بوده و شامل عواملی همچون تعصب دینی، غیرت قومی-عشایری، دفاع از خاک و ناموس، و احساس همبستگی با سایر ایرانیان بوده است. حضور مؤثر نیروهای بومی در قالب دسته‌ها و گردان‌های عشایری، آشنایی آن‌ها با جغرافیای منطقه، و بهره‌گیری از ساختار اجتماعی و روابط قبیله‌ای در پشتیبانی جنگ، از جمله ابعاد برجسته مشارکت آنان بوده است. همچنین، پژوهش نشان می‌دهد که دفاع مقدس تأثیرات عمیقی بر ساختار اجتماعی و فرهنگی این جوامع داشته است، از جمله تقویت حس هویت ملی، تغییر در نقش‌های اجتماعی، و ایجاد الگوهای جدید از ایثار و فداکاری. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 689.41 K

مطالعه و تحلیل نقش نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس

امیر نظام براتی؛ علیرضا عالی پور

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 9-23

چکیده

  در طول هشت سال دفاع مقدس، نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) نقشی حیاتی و راهبردی در تأمین امنیت دریایی، حفاظت از خطوط مواصلاتی اقتصادی کشور، مقابله با نیروی دریایی دشمن و تثبیت اقتدار ...  بیشتر در طول هشت سال دفاع مقدس، نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) نقشی حیاتی و راهبردی در تأمین امنیت دریایی، حفاظت از خطوط مواصلاتی اقتصادی کشور، مقابله با نیروی دریایی دشمن و تثبیت اقتدار ملی ایفا کرد. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع میدانی و اسنادی، به بررسی عملکرد نداجا در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران پرداخته و تلاش دارد ابعاد مختلف اقدامات تاکتیکی، لجستیکی، اطلاعاتی و روانی آن را تحلیل نماید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نداجا با اجرای عملیاتی نظیر مروارید، اسکورت نفتکش‌ها، و دفاع از جزایر حساس خلیج فارس، توانست ضربات سنگینی به نیروی دریایی دشمن وارد کرده و مسیر صادرات انرژی کشور را ایمن نگه دارد. همچنین، بهره‌گیری از نیروهای انسانی متعهد، هماهنگی میان نیروها و ابتکار عمل در دریا، از مهم‌ترین عوامل موفقیت این نیرو بود. این مطالعه ضمن ارزیابی نقاط قوت و ضعف نداجا، نشان می‌دهد که عملکرد این نیرو در دوران دفاع مقدس، بستر مناسبی برای تدوین دکترین دریایی جمهوری اسلامی ایران فراهم کرده و الگوی موفقی برای دفاع از منافع ملی در حوزه دریا به‌شمار می‌آید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 543.25 K

تبیین نظری عوامل موثر بر مشارکت جوامع روستایی در دفاع ملی با تاکید بر تجارب دفاع مقدس (مطالعه موردی: روستاهای مرزی شمالغرب ایران)

امیرحسین الهامی؛ محسن رستمی؛ افشین یگانه

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 93-120

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر مشارکت جوامع روستایی مرزی شمال‌غرب کشور در دفاع ملی، با تأکید بر تجارب دفاع مقدس، انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمی و میدانی می‌باشد. جامعه ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر مشارکت جوامع روستایی مرزی شمال‌غرب کشور در دفاع ملی، با تأکید بر تجارب دفاع مقدس، انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمی و میدانی می‌باشد. جامعه آماری شامل خانوارهای ساکن در ۱۲۴ روستای مرزی استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل است که با نمونه‌گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، ۳۷۷ خانوار انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق‌ساخته گردآوری و تحلیل شدند. برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Smart PLS و تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری بهره گرفته شد. شاخص‌های جغرافیایی، اقتصادی-معیشتی، مدیریتی-سیاسی و اجتماعی-فرهنگی به عنوان عوامل مؤثر بررسی شدند. نتایج نشان دادند که ابعاد جغرافیایی، اقتصادی-معیشتی و مدیریتی-سیاسی بیشترین تأثیر مثبت و معنادار را بر مشارکت جوامع روستایی در دفاع ملی دارند؛ در حالی که بعد اجتماعی-فرهنگی رابطه ضعیف‌تر و در برخی موارد منفی با مشارکت نشان داد. شاخص جغرافیایی با بالاترین ضریب اثر مسیر، نقش مهمی در حساس‌سازی و تقویت انگیزه مشارکت دفاعی روستاییان داشت. همچنین شاخص اقتصادی-معیشتی با توجه به ارتباط مستقیم مشارکت و حفظ معیشت و امنیت اقتصادی، نقش کلیدی در انگیزش افراد ایفا کرد. بر اساس این یافته‌ها، تقویت زیرساخت‌ها و سیاست‌های اقتصادی و مدیریتی همراه با بازنگری در ابعاد فرهنگی-اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز مشارکت پایدار در دفاع ملی باشد. این نتایج برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان توسعه مناطق مرزی اهمیت راهبردی دارد و می‌تواند به ارتقاء تاب‌آوری و دفاع مردمی در این مناطق کمک کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.42 M

تأثیر ارزش های دفاع مقدس بر ارتقای جایگاه محور مقاومت

امیرعلی کتابی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 121-141

چکیده

  این پژوهش با مطرح کردن این سؤال که ارزش های دفاع مقدس بر ارتقای جایگاه محور مقاومت چه تأثیری داشته است، این فرضیه را بیان نموده است که نهادینه کردن فرآیند انتقال ارزش ها و هنجارهای دفاع مقدس در تقویت محور ...  بیشتر این پژوهش با مطرح کردن این سؤال که ارزش های دفاع مقدس بر ارتقای جایگاه محور مقاومت چه تأثیری داشته است، این فرضیه را بیان نموده است که نهادینه کردن فرآیند انتقال ارزش ها و هنجارهای دفاع مقدس در تقویت محور مقاومت رابطه مستقیمی دارد و یکی از ارزش های مهم و حیاتی نظام جمهوری اسلامی ایران که باید به طور صحیح و مستمر در بین همه افراد این کشور تسری پیدا کند، مقاومت و فرهنگ دفاع مقدس است. پس از جمع‌آوری داده‌ها و انجام تجزیه و تحلیل، یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد؛ توسعه ارزش‌های دفاع مقدس، از منظر عناصر کلی قدرت، ایجاد مجاورت و عمق راهبردی، قابلیت تهدیدآفرینی فوری و خلق نیات تهاجمی برعلیه جبهه رقیب و دشمن به منظور ارتقای جبهه مقاومت تأثیر مثبت گذاشته و قابلیت‌آفرین است. چندبردارسازی لایه‌های مناسبات در بستر محور مقاومت با تأکید بر فعال‌سازی ظرفیت اقتصادی و فرهنگی، تثبیت قدرت نظامی و دفاعی محور مقاومت در سطح منطقه، حرکت از نگاه صرف امنیتی در عرصه میدانی به سوی ابتکارات سیاسی- امنیتی، تعمیق سطح همکاری همپیمانان منطقه‌ای با قدرت‌های بزرگ فرامنطقه‎ای و اتخاد اقدامات عملیاتی بهینه برای مقابله با تهدیدات و رویکرد تهاجمی دشمن از جمله روند روزافزون عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و کشورهای منطقه، ازمهمترین الزامات ج.ا.ایران در محور مقاومت به شمار می‌آید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 601.49 K

نقش نهادهای دینی در بسیج مردمی و پشتیبانی از جبهه‌های دفاع مقدس

حسن حسینی؛ طلعت ده پهلوان

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 37-56

چکیده

  دفاع مقدس (جنگ ایران و عراق) به‌عنوان یک رویداد تاریخی و مذهبی، علاوه بر ابعاد نظامی، با یک بسیج اجتماعی گسترده و شکل‌گیری هویت ملی مبتنی بر آموزه‌های دینی همراه بود. این تحقیق به تحلیل سازوکارهای نهادی ...  بیشتر دفاع مقدس (جنگ ایران و عراق) به‌عنوان یک رویداد تاریخی و مذهبی، علاوه بر ابعاد نظامی، با یک بسیج اجتماعی گسترده و شکل‌گیری هویت ملی مبتنی بر آموزه‌های دینی همراه بود. این تحقیق به تحلیل سازوکارهای نهادی و گفتمانی می‌پردازد که موجب شد روحانیت و نهادهای دینی به بازیگرانی کلیدی در تداوم مقاومت تبدیل شوند. روش پژوهش، تحلیل محتوای اسناد تاریخی، سخنرانی‌های روحانیون، بیانیه‌های رسمی و مصاحبه‌های مرتبط با رزمندگان است که با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که روحانیت با استفاده از ابزارهایی چون فتواهای جهادی، خطبه‌های نماز جمعه و ترویج فرهنگ شهادت، نقش بی‌بدیلی در بسیج مردمی، تقویت روحیه مقاومت و مشروعیت‌بخشی به دفاع مقدس ایفا کرده است. علاوه بر این، نهادهای دینی مانند مساجد و حوزه‌های علمیه به مراکز سازمان‌دهی نیروها، آموزش ایدئولوژیک رزمندگان و مدیریت بحران‌های اجتماعی تبدیل شدند. این مشارکت نه‌تنها در تثبیت وحدت ملی در شرایط بحرانی جنگ تأثیرگذار بود، بلکه جایگاه روحانیت را به‌عنوان عاملی مؤثر در ساختار قدرت سیاسی و اجتماعی ایران تقویت نمود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تلفیق کارکردهای تبلیغی، آموزشی و سازمانی نهادهای دینی، نقشی محوری در تبدیل دفاع مقدس به یک گفتمان ماندگار در حافظه جمعی ایران داشته است. این مطالعه می‌تواند درک عمیق‌تری از تعامل دین و سیاست در بحران‌های ملی ارائه دهد و زمینه‌ساز پژوهش‌های تطبیقی در سایر جوامع اسلامی باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 544.57 K

بررسی تحلیلی تأثیر دفاع مقدس بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی از منظر امامین انقلاب

سید محمد رضا موسوی؛ سید علی محمد موسوی

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 57-74

چکیده

  دفاع مقدس (جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران) به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران، تأثیرات عمیقی بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی گذاشت. از منظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، دفاع ...  بیشتر دفاع مقدس (جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران) به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران، تأثیرات عمیقی بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی گذاشت. از منظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، دفاع مقدس نه تنها یک جنگ نظامی، بلکه یک آزمون الهی و فرصتی برای تثبیت ارزش‌های انقلاب بود. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، اسناد تاریخی و بیانات امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، به بررسی تأثیر دفاع مقدس بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی می‌پردازد. سوال اصلی این پژوهش آن است که از منظر امامین انقلاب، دفاع مقدس چگونه به تقویت پایه‌های انقلاب اسلامی و تثبیت آن در برابر تهدیدات داخلی و خارجی کمک کرده است؟ یافته‌های پژوهش به شرح ذیل است: امام خمینی (ره) با تأکید بر مفهوم "جنگ حق علیه باطل"، دفاع مقدس را به عنوان عاملی برای وحدت ملی و تقویت روحیه مقاومت در برابر دشمنان داخلی و خارجی معرفی کردند. از دیدگاه مقام معظم رهبری نیز دفاع مقدس به عنوان یک مدرسه بزرگ تربیتی عمل کرد که در آن ارزش‌هایی مانند شهادت‌طلبی، ایثار، و مقاومت در برابر ظلم نهادینه شد. این دوره همچنین باعث ایجاد یک گفتمان مقاومت در سیاست خارجی ایران شد که تا امروز نیز ادامه دارد. دفاع مقدس با ایجاد یک اتحاد ملی بین اقشار مختلف جامعه، از جمله نظامیان، روحانیون، و مردم عادی، به تقویت پایه‌های انقلاب کمک کرد و ثبات داخلی را در شرایط بحرانی تضمین نمود. دفاع مقدس نه تنها به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر تهدیدات خارجی عمل کرد، بلکه با تقویت روحیه مقاومت و وحدت ملی، به استحکام و پایداری انقلاب اسلامی در طول زمان کمک شایانی نمود. این دوره به عنوان یک فصل درخشان در تاریخ انقلاب، همواره به عنوان الگویی برای مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و استکبار جهانی مطرح می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 543.76 K

درس آموخته‌های پدافند غیرعامل در حوزه کاهش آسیب‌پذیری دوران دفاع مقدس

حمید فروزان

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 9-35

چکیده

  مطالعه و تحقیق در مورد جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران به‌منظور استفاده افکار عمومی و استفاده خاص در زمینه‌های آموزش، ارتقاء بینش نیروهای مسلح، سازمان‌دهی، به‌روزآوری روش ها واقدامات پدافند غیر عامل امری ...  بیشتر مطالعه و تحقیق در مورد جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران به‌منظور استفاده افکار عمومی و استفاده خاص در زمینه‌های آموزش، ارتقاء بینش نیروهای مسلح، سازمان‌دهی، به‌روزآوری روش ها واقدامات پدافند غیر عامل امری ضروری می‌باشد. پدافند غیرعامل به‌عنوان یک ابزار دفاعی کم‌هزینه و پرفایده مسئله‌ای است که در دوران کنونی به آن توجه زیادی می‌شود؛ به‌نحوی‌که امروزه یکی از پایه‌های نبرد و اصولی می‌باشد که در جنگ‌ها از آن استفاده می‌شود. رعایت اصول پدافند غیرعامل با سبک و سیاق ابداعی و در نوع خود تازه در تاریخ هشت سال دفاع مقدس از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف بررسی تجربیات و اقدامات پدافند غیرعامل در دوران دفاع مقدس و با استفاده از ساختار پژوهش‌های آمیخته و روش توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته است و برای جمع‌آوری یافته‌های نظری از فن بررسی اسناد و مدارک علمی و مصاحبه خبرگی استفاده‌شده است. نتایج پژوهش که مبتنی بریافته های 9 حوزه از درس آموخته های دفاع مقدس با رویکرد پدافند غیر عامل است نشان می دهد که موفقیت پدافند غیرعامل در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عوامل متعددی بستگی داشت که این عوامل درمجموع نقش بسزایی در حفاظت ازمردم، نیروها، زیرساخت ها، تأسیسات، موفقیت‌های نظامی و کاهش تلفات انسانی در جنگ را برعهده داشتند.از نتایج دیگر پژوهش استفاده از درس آموخته ها در طرح ها ونظام نامه های راهبردی و عملیاتی حوزه های مختلف پدافند غیرعامل کشور برای مقابله با تهدیدات مشابه و نوین است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 703.44 K

تبیین اصول اساسی حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس

سیداصغر جعفری

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 37-62

چکیده

  با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای دفاع از استقلال، امنیت و تمامیت ارضی، به مقابله با دشمن متجاوز برخاستند. گرچه در اوایل جنگ تحمیلی نمایش قدرت ...  بیشتر با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای دفاع از استقلال، امنیت و تمامیت ارضی، به مقابله با دشمن متجاوز برخاستند. گرچه در اوایل جنگ تحمیلی نمایش قدرت دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی کافی نبود، اما به غیر از سال اول جنگ، در طول دوران دفاع مقدس به دلیل اتکای نیروهای مسلح به اصول مهمی در فرهنگ و ساختار سازمان خود باعث شد تا ابتکار نظامی و تدبیر عملیاتی در اختیار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تبیین این اصول، به این پرسش اصلی پاسخ خواهد داد که اصول اساسی حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شامل چه مواردی می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و به لحاظ ماهیت کیفی و به لحاظ روش گردآوری اطلاعات، اکتشافی-تبینی است. محتوای اکتشافی این پژوهش در اختیار تعداد هشت نفر از خبرگان به روش گلوله برفی و کفایت نظری داده‌ها قرار گرفت و پس از بررسی‌ها به تایید نهایی خبرگان رسید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اصول حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شامل هشت اصل، با عنوان اصل قدرت‌محوری، اصل معنویت‌محوری، اصل مدیریت جهادی و انقلابی، اصل درایت و برنامه‌محوری، اصل نوآوری و ابتکار، اصل بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان و متخصصان، اصل شایسته‌سالاری و اصل پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی در نبرد بوده است که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران توانسته‌اند باصلابت در جنگ نابرابر دشمنان این مرزوبوم پیروز گردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 734.74 K

کاربست گفتمان‌کاوی در وصایای شهدای دفاع مقدس و مدافع حرم

محمدرضا طوسی نصرآبادی

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 85-104

چکیده

  پژوهش حاضر به گفتمان‌کاوی وصایای شهدای دوران دفاع مقدس و شهدای مدافع حرم اختصاص دارد. تحقیق حاضر توصیفی و تحلیلی است و به روش تحلیل گفتمان انجام گرفته است. در انجام تحقیق حاضر به صورت قرعه‌کشی 20 وصیت‌نامه ...  بیشتر پژوهش حاضر به گفتمان‌کاوی وصایای شهدای دوران دفاع مقدس و شهدای مدافع حرم اختصاص دارد. تحقیق حاضر توصیفی و تحلیلی است و به روش تحلیل گفتمان انجام گرفته است. در انجام تحقیق حاضر به صورت قرعه‌کشی 20 وصیت‌نامه از دوران دفاع مقدس و 20 وصیت‌نامه از دوران شهدای مدافع حرم در زمان حاضر انتخاب و بررسی شد. فرض اساسی این پژوهش بر این مبنا بود که مسلماً گذشت زمان و تغییر اوضاع اجتماعی و سیاسی جامعه، در گفتمان‌های وصایا، بروز می‌یابد. مشخص گردید که گفتمان وصایای شهدای دوران دفاع مقدس حول محورهای توجه به رهنمودهای امام خمینی(ره) و ولایت فقیه، توجه به درس‌های امام حسین(ع) و واقعه عاشورا، هوشیاری نسبت به خطر استکبار، پیروی از روحانیت، توجه به فرایض دینی و حجاب و عفاف و ارزش‌های دینی و گفتمان شهدای مدافع حرم حول محورهای پشتیبانی از ولی فقیه زمان، توجه به خطر استکبار و فتنه‌های نوظهور، حفظ حجاب و عفاف و ارزش‌های دینی، توجه به ائمه اطهار و قیام عاشورا، لزوم دفاع از حرم، حفظ امنیت و دستاوردهای انقلاب اسلامی و دوری از تفرقه و وحدت بود. مشخص گردید که گفتمان اصلی شهید و شهادت که در وصایا متجلی است حول محورهای خاصی قرار دارد، حال آنکه گذشت زمان و بروز مسایل جدید داخلی و خارجی در ایجاد نگرش‌ها و گفتمان‌های جدید شهدای مدافع حرم بی‌تاثیر نبوده است؛ از آن جمله گوشزد ساختن خطر وقوع فتنه‌ها و داشتن بصیرت سیاسی و دفاع از حرم است که نشان از بصیرت والای شهدا و درک و تبیین گفتمان‌های هر دوران در وصایا

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 440.03 K

تحول در مطالعات دفاع مقدس با هوش مصنوعی: رویکردی نوین به تحلیل و تفسیر داده‌های تاریخی

امین کوشکی؛ سید محمدرضا موسوی

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 105-133

چکیده

  در عصر حاضر، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه‌های مختلف تبدیل شده و توانایی‌های آن در پردازش داده‌ها و تحلیل اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. از سوی دیگر، دفاع مقدس به عنوان یک دوره ...  بیشتر در عصر حاضر، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه‌های مختلف تبدیل شده و توانایی‌های آن در پردازش داده‌ها و تحلیل اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. از سوی دیگر، دفاع مقدس به عنوان یک دوره تاریخی مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری هویت ملی، نیازمند بررسی‌های دقیق و عمیق‌تری است تا جوانب مختلف آن به‌درستی فهمیده شود. این پژوهش با استفاده از روش کیفی و مطالعه اسناد به دنبال پاسخ به این سوال است که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی برای تحول در مطالعات دفاع مقدس استفاده کرد و این فناوری چه تأثیری بر تحلیل و تفسیر داده‌های تاریخی دارد. یافته‌ها نشان می‌دهند که اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل تاریخ دفاع مقدس عمل کند، اما موفقیت آن به کیفیت داده‌ها و همکاری بین فناوری و پژوهشگران انسانی بستگی دارد. این پژوهش ضمن بررسی چالش های استفاده از هوش مصنوعی در مطالعات دفاع مقدس پیشنهاداتی برای بهینه‌سازی این مطالعات ارائه می‌دهد و بر اهمیت تطبیق این فناوری با نیازهای فرهنگی و اجتماعی تأکید می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 468.6 K

نقش و اثرگذاری دفاع مقدس در مدیریت جهادی با تاکید بر منظومه فکری امام خامنه ای(مدظله)

اصغر رجبی ده برزوئی؛ عبدالله عراقی؛ محمد بیدگلی؛ آزمان کادری

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 9-26

چکیده

  دفاع مقدس نقطة عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می باشد که متأثر از عوامل مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و مدیریتی به پیروزی رسید.فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ...  بیشتر دفاع مقدس نقطة عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می باشد که متأثر از عوامل مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و مدیریتی به پیروزی رسید.فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ها، تجربه ها و نوآوری ها بوده که حفظ، نگهداری و اشاعه آن امری مهم و ضروری است. شیوه مدیریتی دفاع مقدس را می توان نمونه بارز مدیریت جهادی دانست. مدیریت جهادی در هر مقطع زمانی لازمه موفقیت و عبور از بحران ها است، چه در دوران دفاع مقدس و چه در حال حاضر که شاهد جنگ های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هستیم. در این مقاله به این سئوال اصلی مقاله می پردازیم که نقش و اثرگذاری دفاع مقدس در مدیریت جهادی با تاکید بر منظومه فکری امام خامنه ای(مدظله)چیست؟ یافته های پژوهش با استفاده از روش اسنادی با اتکا به منابع مکتوب کتابخانه ای و مقالات مستخرج از منظومه فکری امام خامنه ای عبارتند از ایمان و کار برای خدا، بصیرت و عدم غفلت از وجود دشمن، گذشت و فداکاری ، چالش با موانع و عبور از آنها، شتاب همراه با تدبیر و خستگی ناپذیری که مورد بررسی قرار گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 594.91 K

راهبردهای عملیاتی ارتش بعث عراق در تجاوز به جمهوری اسلامی ایران

هادی مراد پیری؛ احمد غلامپور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 29-58

چکیده

  با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی ...  بیشتر با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی از انعقاد قرارداد 1975، را بدست آورند. از این رو با تحقق این اهداف در 31 شهریور 1359 دست به تجاوز علیه جمهوری اسلامی نمودند. بر این اساس راهبردهای عملیاتی را طرح‌ریزی نمودند. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و مصاحبه به دنبال شناسایی این راهبردهای می‌باشد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای عملیاتی رژیم بعث عراق در 6 مقطع قابل طرح می‌باشد. 1- هجوم سراسری و اشغال (31/06/1359 تا 30/10/1359)، 2- اصرار در حفظ مناطق اشغالی (30/10/1359 تا 20/03/1361)، 3- عقب نشینی و استقرار روی خطوط مرزی (20/03/1361 تا 02/12/1362)، 4- تلاش برای جلوگیری از ورود نیروهای ایران به خاک عراق (02/12/1362 تا 28/01/1367)، 5- تلاش برای بازپس گیری مناطق تصرف شده در داخل خاک عراق(28/01/1367 تا 04/04/1367)، 6- تلاش برای اشغال مجدد برخی اهداف در داخل خاک ایران- حمله به خطوط پدافندی و گرفتن اسیر جهت ایجاد توازن در تعداد اسرا (04/04/1367 تا 06/05/1367).

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 633.59 K

مستندنگاری مدیریت جهادی وپشتیبانی غیرنظامی دوران دفاع مقدس (مطالعه موردی استان خوزستان)

غلامرضا علاماتی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 59-76

چکیده

  اندیشه حضرت امام خمینی(رحمه‌الله علیه) در رابطه با دفاع مقدس مبتنی بر مشارکت مردم در همه امور مهم کشور در ابعاد مختلف تعیین شده است و در اندیشه امام(رحمه‌الله علیه) تنها کلید راه گشا، بسیج عمومی مردم ...  بیشتر اندیشه حضرت امام خمینی(رحمه‌الله علیه) در رابطه با دفاع مقدس مبتنی بر مشارکت مردم در همه امور مهم کشور در ابعاد مختلف تعیین شده است و در اندیشه امام(رحمه‌الله علیه) تنها کلید راه گشا، بسیج عمومی مردم است که می تواند مشکلات را مرتفع نماید. در هشت سال دفاع مقدس در کنار فرماندهان نظامی، مدیران دولتی در سازمانها و موسسات غیرنظامی در پشت جبهه‌های نبرد، تداوم و استمرار مقاومت در مقابل دشمن پشتیبانی کرده‌اند. در این پروژهش سعی شده است از روش توصیفی و تحلیلی و کیفی با بهره‌گیری از تجربیات 15 نفر ازمدیران غیرنظامی و مصاحبه با آنان، پدیده مدیریت جنگ تحمیلی را در شهرها و پشت جبهه مورد بررسی قرارداده وبا دسته بندی و خلاصه کردن و تفسیر و تجارب مدیریتی آنان در زمان جنگ تحمیلی ده اقدام برجسته مدیران نتیجه گیری شده است و می‌تواند الگویی برای نسل‌ها در آینده باشد لذا بازخوانی تجارب مدیران دولتی آن دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و می‌تواند موتور محرک پیشرفت ایران در مولفه‌های مختلف باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 308.67 K

مرور نظام‌مند نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس(مطالعه کیفی)

کیومرث مولادوست؛ محسن نجفی؛ سیدسعید آقایی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 77-96

چکیده

  واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی ...  بیشتر واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی در ایرانیان شود. جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران که از آن به دفاع مقدس تعبیر می‌شود، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. هدف از این مطالعه بررسی نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس است. پژوهش حاضر به روش کیفی و مبتنی بر مرور نظام‌مند بوده و از منظر هدف رویکرد توسعه‌ای را دنبال می‌کند. جامعه آماری در این پژوهش، مقاله‌های نمایه‌شده در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰1 در پایگاه‌های مختلف استنادی و پایگاه نشریات دفاع مقدس، به تعداد 67 پژوهش بوده است که پس از اعمال معیارهای پژوهشی، 14 مقاله برای بررسی عمیق انتخاب شد. یافته‌ها نشان ‌داد؛ اقوام اعراب، عشایر، مردم سیستان، روحانیت، جماعت اهل‌حق و زنان در پژوهش‌های موردمطالعه قرار گرفته‌ بودند. این اقوام، نقش‌های مختلفی ازجمله؛ حفظ تمامیت ارضی، انجام عملیات آفندی، دفاع از سرزمین و مقاومت، فنی و مهندسی جنگ، نقش‌های اطلاعاتی و امنیتی، درمانگری، پشتیبانی و تدارکات، حمایت از خانواده‌های ایثارگران، بدرقه رزمندگان، سوگواری و تشییع شهدا، سرپرستی خانواده شهدا و اسراء، حفظ و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس در جنگ هشت‌ساله داشته‌اند. اقوام مختلف برای حفظ و تمامیت ارضی کشور و دفاع در برابر تهاجم دشمن عملکرد بسیار مطلوبی از خود نشان داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 783.97 K

الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری

علیرضا علیزاده؛ مهدی امیریان

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 97-122

چکیده

  تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس ...  بیشتر تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس و الگوهای آن و از آن جهت حائز اهمیت است که از اولا دفاع مقدس مملو از الگو های فرماندهی و مدیریت می باشد و شهید حسن باقری به عنوان یکی از الگوهای موفق این گنجینه ارزشمند می باشد و دوما الگوی مدیریت اطلاعاتی ایشان مورد بررسی علمی قرار گرفته است . این الگو با بررسی بیش از 22 مصاحبه مفصل تهیه شده از فرماندهان دفاع مقدس از سال 1361 تا کنون و 3 مقاله برتر منتشر شده درباره این شهید با استفاده از روش پژوهش تحلیل کیفی تحلیل مضمون و به وسیله کدبندی مصاحبه ها و داده ها در نرم افزار MAX QDA انجام شده است . در نهایت پس از دسته بندی و تحلیل های صورت گرفته در راستای استخراج الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری به 3 مقوله اصلی و 7 مضمون فراگیر منتج شد و بر این اساس الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری در سه مقوله اصلی مدیریت در اطلاعات( شامل: ظرفیت های مدیریتی و شخصیتی؛ راهبری ، هدایت ارزشگذاری و توسعه منابع انسانی؛مدیریت عالمانه و برنامه ریزی و پایش عملکرد ) ، مدیریت بر اطلاعات (شامل : مدیریت بر اطلاعات ، اصول و مدار اطلاعاتی؛ اقدام اطلاعاتی ؛ مدیریت اجرایی ) و مدیریت با اطلاعات (شامل : مدیریت راهبردی و بنیان گذاری) دسته بندی میگردد .

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 588.58 K

تبیین الگوی شایستگی فرماندهی و مدیریت در هشت سال دفاع مقدس؛ مطالعه موردی شهید غلامحسین افشردی

مریم نساج؛ سید حسن علمدار مقدم؛ ابراهیم حیدری لقب

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 149-167

چکیده

  از جمله فرماندهان و مدیران موفق جوان در هشت سال جنگ تحمیلی شهید غلامحسین افشردی خبرنگار جوان است. این پژوهش به صورت کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون به تبیین الگوی فرماندهی و مدیریتی شهید غلامحسین ...  بیشتر از جمله فرماندهان و مدیران موفق جوان در هشت سال جنگ تحمیلی شهید غلامحسین افشردی خبرنگار جوان است. این پژوهش به صورت کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون به تبیین الگوی فرماندهی و مدیریتی شهید غلامحسین افشردی پرداخته و در صدد است عوامل موفقیت، شرایط زمینه ای، عوامل بسترساز، موانع و پیامدهای موفقیت فرماندهی ایشان را تبیین نماید. نتایج پژوهش حاکی بر آن است عوامل موثر زمینه ای که منجر به فرماندهی و مدیریت عالی شهید افشردی گردیده است، اطاعت از خداوند و معصومین،اطاعت از ولایت، تربیت صحیح خانوادگی، احساس مسئولیت؛ عوامل بستر ساز؛ بعد دانش و مهارتی(مبتکر و خلاق، استدلال و منطق قوی، قدرت بیان، اندیشه ورز، نبوغ فکری داشتن)، بعد اخلاقی و رفتاری(شجاعت و صلابت، تعهدکاری، متواضع و اهل خودسازی، نظم و برنامه ریز، حساسیت نسبت به بیت المال، اعتماد به نفس داشتن، رفتار مبتنی بر روابط انسانی)، بعد فرماندهی و مدیریتی(مجاهدت و همت، قدرت تشخیص، شناسایی دقیق از موقعیت، نظریه پرداز جنگ، روحیه بن بست شکنانه، عمل براساس تدبیر، خطرپذیری، حفظ روحیه وحدت پذیری، استراتژیست، نقش اصلی و محوری، آینده نگری)، بعد اعتقادی و معنوی(ایمان و توکل به خداوند، اخلاص، مقید به احکام دینی بودن) است. راهبردها و راهکارهایی موفق(اصلاح رابطه با خداوند، شناسایی دقیق و همراهی اطلاعات با عملیات، اقدام عملی، رفتار مبتنی بر روابط انسانی با یاران)، موانع (نبودن امکانات، پشتوانه استکبار جهانی در نبرد با ایران، پیامدها(انسجام ملی و مقاومت و صبوری و ایجاد قدرت دفاعی جدید ایران) است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 436.19 K

شناسایی و رتبه‌بندی الگوی فرهنگ سازمانی نیروهای مسلح در دفاع مقدس

مصطفی لطفی جلال آبادی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 81-103

چکیده

  رژیم بعثت عراق با انجام محاسبات دقیق برای اشغال یک هفته‌ای ایران حمله برق‌آسایی را برنامه‌ریزی نمود لیکن با پایداری و مقاومت مردم و نیروهای مسلح مواجه گردید و باعث شکل‌گیری فرهنگ سازمانی خاص در نیروهای ...  بیشتر رژیم بعثت عراق با انجام محاسبات دقیق برای اشغال یک هفته‌ای ایران حمله برق‌آسایی را برنامه‌ریزی نمود لیکن با پایداری و مقاومت مردم و نیروهای مسلح مواجه گردید و باعث شکل‌گیری فرهنگ سازمانی خاص در نیروهای مسلح گردید که تمام محاسابت دشمن را از بین برد. وجود همین فرهنگ بود که حتی پس از هشت سال دشمن نتوانست حتی یک وجب از خاک ایران را تصرف کند، بر این اساس هدف از انجام این تحقیق، شناسایی و رتبه‌بندی الگوی فرهنگ سازمانی نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شروع شد. برای حصول به این هدف، ابتدا بامطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای و پیشینه پژوهش، الگوی فرهنگ سازمانی، شناسایی شد. سپس پرسشنامه‌ای با روش دلفی با طیف پنج گزینه‌ای لیکرت تدوین و طی سه مرحله میان 10 نفر از فرماندهان دوران دفاع مقدس که با مباحث فرهنگ سازمانی آشنا بودند توزیع و با استفاده از نرم‌افزار SPSS، الگوی فرهنگ سازمانی شناسایی گردید. سپس جهت اولویت‌بندی ابعاد و مولفه‌های مشخص‌شده، پرسشنامه تحلیل سلسله مراتبی تهیه و در بین رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس توزیع گردید. نتایج پرسشنامه‌ها در نرم‌افزار Expert Choice تحلیل و ابعاد بر اساس الگوی ادگارشاین در سه سطح مفروضات بنیادین، ارزشها و هنجارها و الگوها و نمادهای رفتاری اولویت‌بندی گردید و درنهایت با توجه به نتایج تحقیق راه‌کارهای عملیاتی ارائه گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 792.51 K

کاوش فرآیند بکارگیری علم و فناوری در دفاع مقدس با استفاده از نظریه داده بنیاد مطالعه موردی : مهندسی انفجارات (تخریب)

سید مهدی موسوی دره بیدی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 157-184

چکیده

  هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب ...  بیشتر هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب گران بهای دفاع مقدس است که از آن به "گنج استخراج نشده" یاد کرده اند و ضرورت آن جلوگیری از غفلت در مسیر حفظ این فرهنگ غنی و ارزشمند است، که فرمودند " یک هزارم آن هم تحقیق و موشکافی نشده است". به این منظور ضمن انجام مصاحبة نیمه ساختاریافته با10 نفر از تخریبچیان دوران دفاع مقدس که سابقه آموزشی و عملیاتی داشته اند در قدم اول مجموعه ای از مضامین طی فرایند کدگذاری باز احصا شدند و از میان آنها مقوله هایی استخراج گردید؛ در قدم بعد ضمن کدگذاری محوری، پیوند میان این مقوله ها ذیل عناوین شرایط علّی، پدیدة محوری، راهبردها، بستر، شرایط مداخله گر و پیامد ها در قالب پارادایم کدگذاری تعیین شد؛ در قدم سوم و در مرحلة کدگذاری انتخابی، اجزای پارادایم کدگذاری تشریح، سیر داستان ترسیم و نظریه خلق گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 773.4 K

مولفه های موثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس

بهمن کارگر؛ پژمان پورجباری؛ مهدی امیریان

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 185-205

چکیده

  با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه ...  بیشتر با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه الگوی تمام نمای بهره‌مندی حداکثری از سرمایه اجتماعی ملت ایران است.در این راستا بازشناسی و اولویت‌دهی مولفه‌های اثرگذار بر ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس لازم و ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر مولفه‌های مؤثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس را مبتنی بر دیدگاه‌‌های صاحب‌نظران فرهنگی و اجتماعی در قالب پیمایش پرسش‌نامه‌ای با حجم نمونه 37 نفر، استخراج نموده و بر اساس روش تحلیل شبکه‌ای سوپردسیژن، میزان تأثیرآن‌ها را اولویت‌دهی و رتبه‌بندی کرده است. در این مقاله نتیجه گیری شده است که به ترتیب اثرگذاری مولفه ارزش‌ها، دﯾﻦ (ﻣﺬﻫﺐ) و ایدئولوژی، اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مشارﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻧﺴﺠﺎم اجتماعی و در نهایت روابط متقابل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مولفه های اصلی ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس بوده‌اند و می‌بایست برای ارتقای سرمایه اجتماعی امروز انقلاب اسلامی مورد توجه و اهتمام جدی قرار گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 892.24 K

درس‌آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی

محمدرضا قرائی آشتیانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 9-30

چکیده

  در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی ...  بیشتر در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی را با رشادت، پایمردی، نوآوری و خلاقیت با پیروزی به پایان رساندند. پس از جنگ و در سال‌های بعد از آن، استراتژی قدرت‌های بزرگ دگرگون شده و در نتیجه تهدیدات گسترده‌ای فراروی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در این سال‌ها، جهت‌گیری دفاعی ایران در حوزه تسلیحات و دستاوردهای نظامی، مبتنی بر ضرورت‌های امنیتی بوده است. ازاین‌رو، رشد و توسعه صنعتی در بخش‌های مختلف در زمینه تولید محصولات نظامی، ازجمله تسلیحات و تجهیزات زرهی، دریایی، موشکی، هوایی و... رونق تازه‌ای یافته است و ضرورت توجه به سیاست‌گذاری با بهره‌گیری از درس آموخته‌های دفاع مقدس را دوچندان می‌نماید. هدف از انجام این تحقیق تدوین درس آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با استفاده از ابزار فیش‌برداری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی تحت تأثیر عوامل چشم‌انداز نیروهای مسلح، مأموریت و رسالت، محیط (داخلی و خارجی)، سیاست‌های دفاعی، راهبرد دفاعی، دکترین و اصول جنگ می‌باشد که می‌تواند پیامدهای راهبردی در ساختار سازمانی، سرمایه انسانی، آموزش، پژوهش، فناوری و تجهیزات و تسلیحات دفاعی را به همراه داشته باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 544.59 K

نقش راهبردی نیروی هوایی ارتش در بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس

عزیز نصیرزاده؛ محسن مرادیان؛ مجید آرش

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 31-65

چکیده

  هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته ...  بیشتر هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته خاتمه یافته، به روش تاریخی ـ تحلیلی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی  ـ توسعه‌ای بوده و از دو جامعۀ خبرگان و  کارشناسان بهره برده است. حجم جامعۀ آماری 64 نفر در نظر گرفته شد که با 19 تن از آنان مصاحبه یا از آنان در جلسات خبرگی دعوت به‌عمل آمد و از مابقی نیز برای تکمیل پرسش­نامة تحقیق استفاده شد. گردآوری داده‌ها نیز با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسش­نامه به هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که اقتصاد عراق در نتیجة عملکرد نیروی هوایی ایران تقریباً فلج شد و اگر کمک‌های خارجی نبود، عراق نمی‌توانست در مقابل ایران دوام بیاورد؛ زیرا نهاجا همۀ پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایش را منهدم کرده بود. انهدام تجهیزات و زیرساخت‌های عراق به‌خصوص زیرساخت‌های نفتی و پالایشی، حفظ صنعت نفت خودی و حفظ تمامیت ارضی کشور، مهم‌ترین اقدامات راهبردی نهاجا در جنگ تحمیلی بودند که باعث شدند ایران سربلند از جنگ بیرون بیاید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 853.16 K

پویش قدرت نرم در سیاست دفاعی امام‌خمینی(ره) طی دوران دفاع مقدس

حسین خانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 145-169

چکیده

  با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت ...  بیشتر با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت از حـکم خدا عنوان نموده و دفاع در برابر این جنگ تحمیلـی را نه یک جنگ تـهاجمی بـلکه دفاع از کشور و بالاتر از آن، دفاع از اسـلام تـلقـی و دفـاع از اسـلام را یک اصـل واجـب و یک تکلیف شرعی دانستند. سئوال اصلی مقاله این است که «پویش قدرت‌نرم بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس چگونه بوده است؟» فرضیه مقاله مدعی است که ایشان ضمن تشریح علل جنگ و ضرورت دفاع به طرح شعارهای اصولی در جنگ پرداخته و مؤلفه‌های راهبرد سیاست دفاعی را مبتنی بر قدرت‌نرم شکل داده است. خطوط اصلی سیاست‌های امام(ره)، متأثر از محورهایی شامل؛ «اندیشه فقهی امام(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار درکشورهای اسلامی و ایران» ، «شناخت ایشان از صدام حسین و نظام بعث عراق» و «اظهارات و اقدامات عراقی‌ها علیه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی» است. این پژوهش با روش کیفی و تکنیک کتابخانه‌ای، تفکر سیاسی ـ دفاعی امام(ره) در برابر تهدیدات را بررسی نموده و دفاع در برابر مهاجم با هدف بازدارندگی در مقابل حمله دشمن را در سه مؤلفه «اندیشه فقهی امام‌خمینی(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام‌خمینی(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار در کشورهای اسلامی و ایران» و «برجسته‌سازی«دفاع‌مقدس» جهت «صدور ارزش‌های انقلاب»» بازشناسی کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 484.03 K