فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

راهبردهای عملیاتی ارتش بعث عراق در تجاوز به جمهوری اسلامی ایران

هادی مراد پیری؛ احمد غلامپور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 29-58

چکیده

  با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی ...  بیشتر با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی از انعقاد قرارداد 1975، را بدست آورند. از این رو با تحقق این اهداف در 31 شهریور 1359 دست به تجاوز علیه جمهوری اسلامی نمودند. بر این اساس راهبردهای عملیاتی را طرح‌ریزی نمودند. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و مصاحبه به دنبال شناسایی این راهبردهای می‌باشد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای عملیاتی رژیم بعث عراق در 6 مقطع قابل طرح می‌باشد. 1- هجوم سراسری و اشغال (31/06/1359 تا 30/10/1359)، 2- اصرار در حفظ مناطق اشغالی (30/10/1359 تا 20/03/1361)، 3- عقب نشینی و استقرار روی خطوط مرزی (20/03/1361 تا 02/12/1362)، 4- تلاش برای جلوگیری از ورود نیروهای ایران به خاک عراق (02/12/1362 تا 28/01/1367)، 5- تلاش برای بازپس گیری مناطق تصرف شده در داخل خاک عراق(28/01/1367 تا 04/04/1367)، 6- تلاش برای اشغال مجدد برخی اهداف در داخل خاک ایران- حمله به خطوط پدافندی و گرفتن اسیر جهت ایجاد توازن در تعداد اسرا (04/04/1367 تا 06/05/1367).

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 617.45 K

مستندنگاری مدیریت جهادی وپشتیبانی غیرنظامی دوران دفاع مقدس (مطالعه موردی استان خوزستان)

غلامرضا علاماتی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 59-76

چکیده

  اندیشه حضرت امام خمینی(رحمه‌الله علیه) در رابطه با دفاع مقدس مبتنی بر مشارکت مردم در همه امور مهم کشور در ابعاد مختلف تعیین شده است و در اندیشه امام(رحمه‌الله علیه) تنها کلید راه گشا، بسیج عمومی مردم ...  بیشتر اندیشه حضرت امام خمینی(رحمه‌الله علیه) در رابطه با دفاع مقدس مبتنی بر مشارکت مردم در همه امور مهم کشور در ابعاد مختلف تعیین شده است و در اندیشه امام(رحمه‌الله علیه) تنها کلید راه گشا، بسیج عمومی مردم است که می تواند مشکلات را مرتفع نماید. در هشت سال دفاع مقدس در کنار فرماندهان نظامی، مدیران دولتی در سازمانها و موسسات غیرنظامی در پشت جبهه‌های نبرد، تداوم و استمرار مقاومت در مقابل دشمن پشتیبانی کرده‌اند. در این پروژهش سعی شده است از روش توصیفی و تحلیلی و کیفی با بهره‌گیری از تجربیات 15 نفر ازمدیران غیرنظامی و مصاحبه با آنان، پدیده مدیریت جنگ تحمیلی را در شهرها و پشت جبهه مورد بررسی قرارداده وبا دسته بندی و خلاصه کردن و تفسیر و تجارب مدیریتی آنان در زمان جنگ تحمیلی ده اقدام برجسته مدیران نتیجه گیری شده است و می‌تواند الگویی برای نسل‌ها در آینده باشد لذا بازخوانی تجارب مدیران دولتی آن دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و می‌تواند موتور محرک پیشرفت ایران در مولفه‌های مختلف باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 308.67 K

مرور نظام‌مند نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس(مطالعه کیفی)

کیومرث مولادوست؛ محسن نجفی؛ سیدسعید آقایی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 77-96

چکیده

  واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی ...  بیشتر واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی در ایرانیان شود. جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران که از آن به دفاع مقدس تعبیر می‌شود، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. هدف از این مطالعه بررسی نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس است. پژوهش حاضر به روش کیفی و مبتنی بر مرور نظام‌مند بوده و از منظر هدف رویکرد توسعه‌ای را دنبال می‌کند. جامعه آماری در این پژوهش، مقاله‌های نمایه‌شده در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰1 در پایگاه‌های مختلف استنادی و پایگاه نشریات دفاع مقدس، به تعداد 67 پژوهش بوده است که پس از اعمال معیارهای پژوهشی، 14 مقاله برای بررسی عمیق انتخاب شد. یافته‌ها نشان ‌داد؛ اقوام اعراب، عشایر، مردم سیستان، روحانیت، جماعت اهل‌حق و زنان در پژوهش‌های موردمطالعه قرار گرفته‌ بودند. این اقوام، نقش‌های مختلفی ازجمله؛ حفظ تمامیت ارضی، انجام عملیات آفندی، دفاع از سرزمین و مقاومت، فنی و مهندسی جنگ، نقش‌های اطلاعاتی و امنیتی، درمانگری، پشتیبانی و تدارکات، حمایت از خانواده‌های ایثارگران، بدرقه رزمندگان، سوگواری و تشییع شهدا، سرپرستی خانواده شهدا و اسراء، حفظ و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس در جنگ هشت‌ساله داشته‌اند. اقوام مختلف برای حفظ و تمامیت ارضی کشور و دفاع در برابر تهاجم دشمن عملکرد بسیار مطلوبی از خود نشان داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 783.97 K

الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری

علیرضا علیزاده؛ مهدی امیریان

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 97-122

چکیده

  تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس ...  بیشتر تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس و الگوهای آن و از آن جهت حائز اهمیت است که از اولا دفاع مقدس مملو از الگو های فرماندهی و مدیریت می باشد و شهید حسن باقری به عنوان یکی از الگوهای موفق این گنجینه ارزشمند می باشد و دوما الگوی مدیریت اطلاعاتی ایشان مورد بررسی علمی قرار گرفته است . این الگو با بررسی بیش از 22 مصاحبه مفصل تهیه شده از فرماندهان دفاع مقدس از سال 1361 تا کنون و 3 مقاله برتر منتشر شده درباره این شهید با استفاده از روش پژوهش تحلیل کیفی تحلیل مضمون و به وسیله کدبندی مصاحبه ها و داده ها در نرم افزار MAX QDA انجام شده است . در نهایت پس از دسته بندی و تحلیل های صورت گرفته در راستای استخراج الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری به 3 مقوله اصلی و 7 مضمون فراگیر منتج شد و بر این اساس الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری در سه مقوله اصلی مدیریت در اطلاعات( شامل: ظرفیت های مدیریتی و شخصیتی؛ راهبری ، هدایت ارزشگذاری و توسعه منابع انسانی؛مدیریت عالمانه و برنامه ریزی و پایش عملکرد ) ، مدیریت بر اطلاعات (شامل : مدیریت بر اطلاعات ، اصول و مدار اطلاعاتی؛ اقدام اطلاعاتی ؛ مدیریت اجرایی ) و مدیریت با اطلاعات (شامل : مدیریت راهبردی و بنیان گذاری) دسته بندی میگردد .

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 588.58 K

تبیین الگوی شایستگی فرماندهی و مدیریت در هشت سال دفاع مقدس؛ مطالعه موردی شهید غلامحسین افشردی

مریم نساج؛ سید حسن علمدار مقدم؛ ابراهیم حیدری لقب

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 149-167

چکیده

  از جمله فرماندهان و مدیران موفق جوان در هشت سال جنگ تحمیلی شهید غلامحسین افشردی خبرنگار جوان است. این پژوهش به صورت کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون به تبیین الگوی فرماندهی و مدیریتی شهید غلامحسین ...  بیشتر از جمله فرماندهان و مدیران موفق جوان در هشت سال جنگ تحمیلی شهید غلامحسین افشردی خبرنگار جوان است. این پژوهش به صورت کیفی به روش داده بنیاد متنی و تحلیل مضمون به تبیین الگوی فرماندهی و مدیریتی شهید غلامحسین افشردی پرداخته و در صدد است عوامل موفقیت، شرایط زمینه ای، عوامل بسترساز، موانع و پیامدهای موفقیت فرماندهی ایشان را تبیین نماید. نتایج پژوهش حاکی بر آن است عوامل موثر زمینه ای که منجر به فرماندهی و مدیریت عالی شهید افشردی گردیده است، اطاعت از خداوند و معصومین،اطاعت از ولایت، تربیت صحیح خانوادگی، احساس مسئولیت؛ عوامل بستر ساز؛ بعد دانش و مهارتی(مبتکر و خلاق، استدلال و منطق قوی، قدرت بیان، اندیشه ورز، نبوغ فکری داشتن)، بعد اخلاقی و رفتاری(شجاعت و صلابت، تعهدکاری، متواضع و اهل خودسازی، نظم و برنامه ریز، حساسیت نسبت به بیت المال، اعتماد به نفس داشتن، رفتار مبتنی بر روابط انسانی)، بعد فرماندهی و مدیریتی(مجاهدت و همت، قدرت تشخیص، شناسایی دقیق از موقعیت، نظریه پرداز جنگ، روحیه بن بست شکنانه، عمل براساس تدبیر، خطرپذیری، حفظ روحیه وحدت پذیری، استراتژیست، نقش اصلی و محوری، آینده نگری)، بعد اعتقادی و معنوی(ایمان و توکل به خداوند، اخلاص، مقید به احکام دینی بودن) است. راهبردها و راهکارهایی موفق(اصلاح رابطه با خداوند، شناسایی دقیق و همراهی اطلاعات با عملیات، اقدام عملی، رفتار مبتنی بر روابط انسانی با یاران)، موانع (نبودن امکانات، پشتوانه استکبار جهانی در نبرد با ایران، پیامدها(انسجام ملی و مقاومت و صبوری و ایجاد قدرت دفاعی جدید ایران) است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 436.19 K

شناسایی و رتبه‌بندی الگوی فرهنگ سازمانی نیروهای مسلح در دفاع مقدس

مصطفی لطفی جلال آبادی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 81-103

چکیده

  رژیم بعثت عراق با انجام محاسبات دقیق برای اشغال یک هفته‌ای ایران حمله برق‌آسایی را برنامه‌ریزی نمود لیکن با پایداری و مقاومت مردم و نیروهای مسلح مواجه گردید و باعث شکل‌گیری فرهنگ سازمانی خاص در نیروهای ...  بیشتر رژیم بعثت عراق با انجام محاسبات دقیق برای اشغال یک هفته‌ای ایران حمله برق‌آسایی را برنامه‌ریزی نمود لیکن با پایداری و مقاومت مردم و نیروهای مسلح مواجه گردید و باعث شکل‌گیری فرهنگ سازمانی خاص در نیروهای مسلح گردید که تمام محاسابت دشمن را از بین برد. وجود همین فرهنگ بود که حتی پس از هشت سال دشمن نتوانست حتی یک وجب از خاک ایران را تصرف کند، بر این اساس هدف از انجام این تحقیق، شناسایی و رتبه‌بندی الگوی فرهنگ سازمانی نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شروع شد. برای حصول به این هدف، ابتدا بامطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای و پیشینه پژوهش، الگوی فرهنگ سازمانی، شناسایی شد. سپس پرسشنامه‌ای با روش دلفی با طیف پنج گزینه‌ای لیکرت تدوین و طی سه مرحله میان 10 نفر از فرماندهان دوران دفاع مقدس که با مباحث فرهنگ سازمانی آشنا بودند توزیع و با استفاده از نرم‌افزار SPSS، الگوی فرهنگ سازمانی شناسایی گردید. سپس جهت اولویت‌بندی ابعاد و مولفه‌های مشخص‌شده، پرسشنامه تحلیل سلسله مراتبی تهیه و در بین رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس توزیع گردید. نتایج پرسشنامه‌ها در نرم‌افزار Expert Choice تحلیل و ابعاد بر اساس الگوی ادگارشاین در سه سطح مفروضات بنیادین، ارزشها و هنجارها و الگوها و نمادهای رفتاری اولویت‌بندی گردید و درنهایت با توجه به نتایج تحقیق راه‌کارهای عملیاتی ارائه گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 792.51 K

کاوش فرآیند بکارگیری علم و فناوری در دفاع مقدس با استفاده از نظریه داده بنیاد مطالعه موردی : مهندسی انفجارات (تخریب)

سید مهدی موسوی دره بیدی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 157-184

چکیده

  هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب ...  بیشتر هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب گران بهای دفاع مقدس است که از آن به "گنج استخراج نشده" یاد کرده اند و ضرورت آن جلوگیری از غفلت در مسیر حفظ این فرهنگ غنی و ارزشمند است، که فرمودند " یک هزارم آن هم تحقیق و موشکافی نشده است". به این منظور ضمن انجام مصاحبة نیمه ساختاریافته با10 نفر از تخریبچیان دوران دفاع مقدس که سابقه آموزشی و عملیاتی داشته اند در قدم اول مجموعه ای از مضامین طی فرایند کدگذاری باز احصا شدند و از میان آنها مقوله هایی استخراج گردید؛ در قدم بعد ضمن کدگذاری محوری، پیوند میان این مقوله ها ذیل عناوین شرایط علّی، پدیدة محوری، راهبردها، بستر، شرایط مداخله گر و پیامد ها در قالب پارادایم کدگذاری تعیین شد؛ در قدم سوم و در مرحلة کدگذاری انتخابی، اجزای پارادایم کدگذاری تشریح، سیر داستان ترسیم و نظریه خلق گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 773.4 K

مولفه های موثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس

بهمن کارگر؛ پژمان پورجباری؛ مهدی امیریان

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 185-205

چکیده

  با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه ...  بیشتر با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه الگوی تمام نمای بهره‌مندی حداکثری از سرمایه اجتماعی ملت ایران است.در این راستا بازشناسی و اولویت‌دهی مولفه‌های اثرگذار بر ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس لازم و ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر مولفه‌های مؤثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس را مبتنی بر دیدگاه‌‌های صاحب‌نظران فرهنگی و اجتماعی در قالب پیمایش پرسش‌نامه‌ای با حجم نمونه 37 نفر، استخراج نموده و بر اساس روش تحلیل شبکه‌ای سوپردسیژن، میزان تأثیرآن‌ها را اولویت‌دهی و رتبه‌بندی کرده است. در این مقاله نتیجه گیری شده است که به ترتیب اثرگذاری مولفه ارزش‌ها، دﯾﻦ (ﻣﺬﻫﺐ) و ایدئولوژی، اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مشارﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻧﺴﺠﺎم اجتماعی و در نهایت روابط متقابل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مولفه های اصلی ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس بوده‌اند و می‌بایست برای ارتقای سرمایه اجتماعی امروز انقلاب اسلامی مورد توجه و اهتمام جدی قرار گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 892.24 K

درس‌آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی

محمدرضا قرائی آشتیانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 9-30

چکیده

  در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی ...  بیشتر در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی را با رشادت، پایمردی، نوآوری و خلاقیت با پیروزی به پایان رساندند. پس از جنگ و در سال‌های بعد از آن، استراتژی قدرت‌های بزرگ دگرگون شده و در نتیجه تهدیدات گسترده‌ای فراروی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در این سال‌ها، جهت‌گیری دفاعی ایران در حوزه تسلیحات و دستاوردهای نظامی، مبتنی بر ضرورت‌های امنیتی بوده است. ازاین‌رو، رشد و توسعه صنعتی در بخش‌های مختلف در زمینه تولید محصولات نظامی، ازجمله تسلیحات و تجهیزات زرهی، دریایی، موشکی، هوایی و... رونق تازه‌ای یافته است و ضرورت توجه به سیاست‌گذاری با بهره‌گیری از درس آموخته‌های دفاع مقدس را دوچندان می‌نماید. هدف از انجام این تحقیق تدوین درس آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با استفاده از ابزار فیش‌برداری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی تحت تأثیر عوامل چشم‌انداز نیروهای مسلح، مأموریت و رسالت، محیط (داخلی و خارجی)، سیاست‌های دفاعی، راهبرد دفاعی، دکترین و اصول جنگ می‌باشد که می‌تواند پیامدهای راهبردی در ساختار سازمانی، سرمایه انسانی، آموزش، پژوهش، فناوری و تجهیزات و تسلیحات دفاعی را به همراه داشته باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 544.59 K

نقش راهبردی نیروی هوایی ارتش در بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس

عزیز نصیرزاده؛ محسن مرادیان؛ مجید آرش

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 31-65

چکیده

  هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته ...  بیشتر هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته خاتمه یافته، به روش تاریخی ـ تحلیلی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی  ـ توسعه‌ای بوده و از دو جامعۀ خبرگان و  کارشناسان بهره برده است. حجم جامعۀ آماری 64 نفر در نظر گرفته شد که با 19 تن از آنان مصاحبه یا از آنان در جلسات خبرگی دعوت به‌عمل آمد و از مابقی نیز برای تکمیل پرسش­نامة تحقیق استفاده شد. گردآوری داده‌ها نیز با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسش­نامه به هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که اقتصاد عراق در نتیجة عملکرد نیروی هوایی ایران تقریباً فلج شد و اگر کمک‌های خارجی نبود، عراق نمی‌توانست در مقابل ایران دوام بیاورد؛ زیرا نهاجا همۀ پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایش را منهدم کرده بود. انهدام تجهیزات و زیرساخت‌های عراق به‌خصوص زیرساخت‌های نفتی و پالایشی، حفظ صنعت نفت خودی و حفظ تمامیت ارضی کشور، مهم‌ترین اقدامات راهبردی نهاجا در جنگ تحمیلی بودند که باعث شدند ایران سربلند از جنگ بیرون بیاید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 853.16 K

پویش قدرت نرم در سیاست دفاعی امام‌خمینی(ره) طی دوران دفاع مقدس

حسین خانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 145-169

چکیده

  با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت ...  بیشتر با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت از حـکم خدا عنوان نموده و دفاع در برابر این جنگ تحمیلـی را نه یک جنگ تـهاجمی بـلکه دفاع از کشور و بالاتر از آن، دفاع از اسـلام تـلقـی و دفـاع از اسـلام را یک اصـل واجـب و یک تکلیف شرعی دانستند. سئوال اصلی مقاله این است که «پویش قدرت‌نرم بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس چگونه بوده است؟» فرضیه مقاله مدعی است که ایشان ضمن تشریح علل جنگ و ضرورت دفاع به طرح شعارهای اصولی در جنگ پرداخته و مؤلفه‌های راهبرد سیاست دفاعی را مبتنی بر قدرت‌نرم شکل داده است. خطوط اصلی سیاست‌های امام(ره)، متأثر از محورهایی شامل؛ «اندیشه فقهی امام(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار درکشورهای اسلامی و ایران» ، «شناخت ایشان از صدام حسین و نظام بعث عراق» و «اظهارات و اقدامات عراقی‌ها علیه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی» است. این پژوهش با روش کیفی و تکنیک کتابخانه‌ای، تفکر سیاسی ـ دفاعی امام(ره) در برابر تهدیدات را بررسی نموده و دفاع در برابر مهاجم با هدف بازدارندگی در مقابل حمله دشمن را در سه مؤلفه «اندیشه فقهی امام‌خمینی(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام‌خمینی(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار در کشورهای اسلامی و ایران» و «برجسته‌سازی«دفاع‌مقدس» جهت «صدور ارزش‌های انقلاب»» بازشناسی کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 484.03 K

علل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس

رضا وثوقی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 171-192

چکیده

  ایالات‌متحده آمریکا با نظر داشتن‌ منافع‌ چندگانه‌ سیاسی‌، امنیتی‌ و اقتصادی خود در منطقه‌ خلیج‌فارس‌، اغلب‌ درصدد اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه در قبال‌ مناسبات‌ موجود میان‌ کشورهای منطقه‌ ...  بیشتر ایالات‌متحده آمریکا با نظر داشتن‌ منافع‌ چندگانه‌ سیاسی‌، امنیتی‌ و اقتصادی خود در منطقه‌ خلیج‌فارس‌، اغلب‌ درصدد اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه در قبال‌ مناسبات‌ موجود میان‌ کشورهای منطقه‌ بوده‌ است‌؛ لذا این تحقیق باهدف بررسی علل ورود نیروهای آمریکا به خلیج‌فارس در برهه مهم دفاع مقدس انجام‌شده است. با توجه ‌به ماهیت موضوع نوع پژوهش کاربردی، روش پژوهش توصیفی با رویکرد آمیخته و روش گردآوری اطلاعات میدانی و کتابخانه‌ای می‌باشد. پس از مطالعه‌ی ادبیات و پیشینه‌ی پژوهش، علل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس استخراج و با استفاده از پنل خبرگی احصاء و در دو بعد علل راهبردی و تاکتیکی (بهانه‌ها) دسته‌بندی گردیدند. در ادامه برای رتبه‌بندی دلایل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس پرسش‌نامه‌ای با طیف لیکرت در پنج سطح تنظیم گردید که روایی و پایایی آن به‌وسیله‌ی تعداد ۱۰ نفر از خبرگان بررسی و درنهایت پرسشنامه نهایی تنظیم و سپس با روش نمونه‌گیری هدفمند بین ۱۰۰ نفر از کارکنان متخصص در این زمینه توزیع گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سه عامل (به ترتیب رتبه) تقابل با انقلاب اسلامی، رقابت با شوروی در چارچوب جنگ سرد و حمایت از عراق در جنگ با ایران به‌عنوان دلایل راهبردی و چهار عامل(به ترتیب رتبه) وادار نمودن ایران به پذیرش قطعنامه ۵۹۸، حمایت از آزادی دریانوردی، ایجاد امنیت برای کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و حمایت نظامی از آن‌ها و انهدام ناو استارک توسط عراق به‌عنوان دلایل تاکتیکی (بهانه‌ها) ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس احصاء و رتبه‌بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 628.71 K

تبیین مفهومی موزه‌ و یادمان‌های دفاع مقدس

بهزاد وثیق

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 193-208

چکیده

  معماری و بالاخص معماری یادمانی در علل فاعلی، صوری و غایی خویش با هدف تاثیرگذاری بر جامعه هدف و انتقال مفاهیم دارد. از این‌رو، شناخت مبانی و مبادی طراحی بناها در فهم و نقد آن امری ضروری است. تاریخ معماری ...  بیشتر معماری و بالاخص معماری یادمانی در علل فاعلی، صوری و غایی خویش با هدف تاثیرگذاری بر جامعه هدف و انتقال مفاهیم دارد. از این‌رو، شناخت مبانی و مبادی طراحی بناها در فهم و نقد آن امری ضروری است. تاریخ معماری نیز در ارتباطی تنگاتنگ با وقایع اجتماعی، شکل و ساختارهایی را ارائه نموده است که از طریق آن بتواند به مثابه رسانه‌ای پایدار، مفاهیم و ارزش‌های سازندگان را بیان نماید. یکی از وقایع مهم و اصلی معاصر، انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس است. انقلاب اسلامی حاوی لحن و مبانی به‌خصوصی در تمامی سطوح اجتماعی، اقتصادی و هنری است. پس از پایان جنگ، به دلایلی مانند نیاز انتقال ارزش‌های انسانی آن روزگار به نسل‌های حاضر و آینده و نیز پاسداشت شهیدان، جانبازان و ایثارگران، بناهایی تحت نام یادمان، یادبود و موزه طراحی گردید. هدف از انجام این پژوهش مقایسه تطبیقی موزه‌های جنگ و دفاع مقدس است. به منظور بررسی این موضوع ضروری است که با استفاده از نمونه‌های موردی ساخته شده و استفاده از روش‌های تحقیق توصیفی-تحلیلی به بررسی کالبد، سامانه حرکت فضایی و ریزفضاها پرداخته شود. با توجه به اهمیت موضوع و با هدف شناسایی الگوهای طراحی موزه‌های جنگ و دفاع مقدس، این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی تطبیقی، به پرسش زیر پاسخ دهد: ویژگی‌های کالبدی-مفهومی شکل‌دهنده به موزه‌های جنگ و دفاع مقدس کدامند؟ نتایج نشان می دهد؛ موزه‌های جنگ و دفاع مقدس از لحاظ محتوا و متن کاملا متفاوت بوده به‌گونه‌ای که نمادها، فضاسازی و بیان کالبدی غیرمنطبق برهم دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 920.58 K

شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تاب‌آوری امنیت داخلی در دوران دفاع مقدس با بهره‌گیری از روش FAHP

هادی مراد پیری؛ مهدی حشمتی جدید؛ پوریا فرح گل

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 209-226

چکیده

  یکی از ابعاد امنیت ملی، امنیت داخلی است. امنیت داخلی به خودی خود و ناخودآگاه استقرار نمی‌یابد، لذا عواملی سبب تاب‌آوری این نوع از امنیت می‌شوند. از دوره‌های تاریخی و زمانی که امنیت داخلی ایران دچار ...  بیشتر یکی از ابعاد امنیت ملی، امنیت داخلی است. امنیت داخلی به خودی خود و ناخودآگاه استقرار نمی‌یابد، لذا عواملی سبب تاب‌آوری این نوع از امنیت می‌شوند. از دوره‌های تاریخی و زمانی که امنیت داخلی ایران دچار نوسان و تهدید می‌شد، دوران دفاع مقدس می‌بود. تجزیه و تحلیل دفاع مقدس با رویکرد نتیجه‌گرا، حاکی از آن است که امنیت داخلی در آن دورانِ پرتنش با وجود عواملی استقرار یافته است. بنابراین هدف در این پژوهش، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تاب‌آوری امنیت داخلی دوران دفاع مقدس با روش تحلیل سلسله مراتبی تصمیم فازی (FAHP) می‌باشد. شناسایی و روایی داده‌های جمع‌آوری شده با نظرخواهی خبرگان (فرماندهان وقت و یا مسئولان حاضر با تجربه دوران دفاع مقدس) همراه بود. پس از پالایش بیش از ١٠٠ عامل و محاسبه نرخ سازگاری آن‌ها، نهایتاً ٢٨ عامل جهت پژوهش حاضر از پایایی لازم برخوردار بودند. پس از فازی‌زدایی عوامل و تعیین وزن اولیه هریک، وزن نهایی و رتبه هر معیار مشخص شد. یافته‌ها حاکی از آن بود که قدرت بالای بسیج‌گری امام خمینی (ره) و رهبری ایشان، رتبه ابتدایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود به صورت بهینه، رتبه انتهایی را به خود اختصاص داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 688.37 K

بررسی و تحلیل نقش کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی در نگهداری اسرای عراقی در دوران دفاع مقدس

غلامرضا علاماتی؛ امین محمدی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 35-60

چکیده

  یکی از ابعاد مهم تبلیغاتی که عراق تمرکز زیادی بر آن گذاشته بود، تبلیغات همه‌جانبه علیه اسیرداری ایران بود؛ به ویژه زمانی که نیروهای متجاوز بعثی در نبرد رودررو با ایران در جبهه‌ها شکست می‌خوردند یا ...  بیشتر یکی از ابعاد مهم تبلیغاتی که عراق تمرکز زیادی بر آن گذاشته بود، تبلیغات همه‌جانبه علیه اسیرداری ایران بود؛ به ویژه زمانی که نیروهای متجاوز بعثی در نبرد رودررو با ایران در جبهه‌ها شکست می‌خوردند یا ایران با عملیات‌های پی‌درپی ضربات مهلکی بر آن‌ها وارد می‌کردند، و نیز زمانی که اخباری مبنی بر پناهندگی نیروها و اسرای عراقی در ایران انتشار می‌یافت، فعالیت‌های تبلیغاتی عراق علیه اسیرداری ایران دو چندان می‌شد. در سراسر تاریخ دفاع مقدس، عراق با استفاده از دستگاه پرنفوذ تبلیغاتی‌شان به صورت مداوم ایران را به دروغ متهم به کشتار و شکنجۀ اسرای عراقی می‌کردند. واکنش ایران نسبت به تبلیغات سوء عراق، تشکیل کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی به عنوان زیرمجموعۀ کمیسیون ادارۀ اسرای عراقی بود که هدفش مقابله با تبلیغات دشمن دربارۀ اسیرداری ایران بود. در پژوهش پیش رو تلاش داریم با روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اسناد و مدارک آرشیوی ضمن بررسی ضرورت تشکیل کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی در دوران دفاع مقدس، به بررسی عملکرد این کمیته در مواجهه با تبلیغات عراق علیه اسیرداری جمهوری اسلامی ایران بپردازیم.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تبلیغات رژیم عراق، کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی را تشکیل داد که وظیفۀ اصلی آن انعکاس رفتار واقعی اسیرداری ایران بود. در این راستا، این کمیته با برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی اسرا، همچنین با دعوت از خبرنگاران داخلی و خارجی به اردوگاه‌ها، وضعیت اسرای عراقی از نظر اسکان، خوراک و پوشاک، بهداشت و آموزش و کار را به جهانیان منعکس می‌کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 350.06 K

مؤلفه ها و شاخص های دفاع مقدس در تثبیت انقلاب اسلامی

رجب اکبر زاده؛ مهدی محمدزاده بنی طرفی؛ سیدامیر سخاوتیان

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 61-81

چکیده

  انقلاب اسلامی در مسیر تثبیت خود، از آغازین روزهای پیدایش، با چالش‌های بسیاری روبرو گشت که یکی از مهمترین آنان هشت سال دفاع مقدس است. تهاجم رژیم بعثی عراق به ایران اسلامی با حمایت قدرتهای بزرگ جهانی صورت ...  بیشتر انقلاب اسلامی در مسیر تثبیت خود، از آغازین روزهای پیدایش، با چالش‌های بسیاری روبرو گشت که یکی از مهمترین آنان هشت سال دفاع مقدس است. تهاجم رژیم بعثی عراق به ایران اسلامی با حمایت قدرتهای بزرگ جهانی صورت پذیرفت. در مقابل رزمندگان اسلام نیز با رشادت و ابتکار عمل، توانستند این دوران سخت را با سربلندی پشت سر بگذارند. رشادت، اخلاص و ابتکار عمل رزمندگان اسلام توانست که سبب استحکام انقلاب اسلامی و راهگشای مسائل پیش روی او گردد. لذا هشت سال دفاع مقدس تأثیر مثبت بر انقلاب اسلامی داشته است که شناخت مؤلفه‌ها و شاخص‌های این تأثیر می‌توان ما را در شناخت الگوی دفاع مقدس در حل مسائل جدید پیش روی انقلاب اسلامی یاری رساند. از این رو؛ شناخت مؤلفه‌ها و شاخص‌های حاصل از هشت سال دفاع مقدس، یک امر ضروری و مسئله مرکزی این پژوهش است. نوشتار حاضر اطلاعات و داده‌ها را به صورت کتابخانه‌ای جمع آوری و به صورت توصیفی-تحلیلی بررسی می‌نماید. البته الگوی حاصل از مؤلفه‌ها و شاخص‌ها را به پژوهش آینده می‌سپارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 278.14 K

سیاستگذاری در حوزه پژوهش دفاع مقدس: راهکار‌هایی برای مقابله با آسیب‌های پژوهشی

سیدمهدی حسینی گل‌افشانی؛ اصغر محمدی فاتح

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 105-127

چکیده

  دفاع‌‌‌‌‌‌‌ مقدس بخش مهم و تعیین‌کننده‌ای از تاریخ معاصر کشور است و به ‌منظور استفاده مطلوب از دستاوردهای آن، نیازمند پژوهش موشکافانه، علمی و دقیق از دفاع مقدس هستیم. در همین‌راستا تحقیق حاضر ...  بیشتر دفاع‌‌‌‌‌‌‌ مقدس بخش مهم و تعیین‌کننده‌ای از تاریخ معاصر کشور است و به ‌منظور استفاده مطلوب از دستاوردهای آن، نیازمند پژوهش موشکافانه، علمی و دقیق از دفاع مقدس هستیم. در همین‌راستا تحقیق حاضر به دنبال شناسایی و رتبه‌بندی راهکارهای پژوهش در حوزه دفاع مقدس به منظور مقابله با آسیب‌های پژوهشی این حوزه و ارائه آن به سازمان‌های متولی، برای سیاستگذاری در این حوز‌ه بوده است. این مقاله براساس هدف تحقیق کاربردی، براساس رویکرد تحقیق، ترکیبی (کیفی- کمی) و براساس روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بود. گردآوری داده، با روش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (ابزار مصاحبه و پرسشنامه) انجام شد. جامعه آماری در بخش کیفی خبرگان دفاع مقدس بود که به ‌شکل هدفمند و قضاوتی انتخاب شدند. مصاحبه تا نفر پانزدهم ادامه و با اشباع نظری داده‌ها و تکرار موارد قبل متوقف شد. جامعه آماری در بخش کمی، شامل تعداد 20 نفر از متخصصان این حوزه بود که به رتبه‌بندی راهکارها پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان داد که تعداد 20 راهکار پژوهشی موثر برای مقابله با آسیب‌های پژوهشی حوزه دفاع مقدس وجود دارد. این راهکارها از طریق آزمون فریدمن و میانگین رتبه‌بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 461.75 K

طراحی الگوی مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس

مژده بهرامی؛ فریمان ابراهیم زاده؛ محبوبه سلیمان پورعمران؛ فاطمه محمد ابراهیم سپاسگزار

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 9-43

چکیده

  تحقیق حاضر با ارائه مدلی مبتنی بر مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس در خراسان‌ شمالی انجام شده است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که دفاع مقدس سند افتخاری برای نسل کنونی و نسل‌های آینده است. جامعه‌ی ...  بیشتر تحقیق حاضر با ارائه مدلی مبتنی بر مدیریت اثربخش نشر ارزش‌های دفاع مقدس در خراسان‌ شمالی انجام شده است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که دفاع مقدس سند افتخاری برای نسل کنونی و نسل‌های آینده است. جامعه‌ی آماری شامل تمامی مدیران و دست‌اندرکاران سازمان‌ها و نهادهای خراسان شمالی به تعداد 100 نفر می‌باشد که به روش تصادفی انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از ابزار پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته انجام شد که روایی آن از نوع محتوایی بوده که مورد تأیید اساتید قرار گرفته و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.94 محاسبه شده ‌است. داده‌های گردآوری شده با روش تحلیل عامل اکتشافی به‌وسیله نرم افزار اس پی اس نسخه 22 و لیزر نسخه 8.80 در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که مدیریت اثربخش نشر ارزش-های دفاع مقدس باید در 4 بعد، شامل: قانونی، فرهنگی- اجتماعی، آموزشی- پژوهشی و فناوری مورد توجه قرار گیرد. 17 عامل و 72 گویه نیز شناسایی شدند، که عوامل «حمایت مالی سازمان‌ها از آثار منتشر شده» و «سیستم تشویق و ترغیب از فعالین عرصه» در بعد قانونی، عوامل «برگزاری مراسمات و مناسبت‌ها»، «سیستم اطلاعات و ارتباطات مناسب»، «فضاسازی عمومی»، «هنرنمایی مناسب»، «گردهمایی‌ها و همایش‌ها» در بعد فرهنگی-اجتماعی، عوامل «مطالعات علمی»، «برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه سازمان‌ها و نهادها»، «دوره‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها» در بعد آموزشی-پژوهشی و عوامل «فعالیت در عرصه مجازی» و «تولیدات نرم‌افزاری» در بعد فناوری قرار می‌گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.41 M

جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس

نعمت الله همراهی؛ فریدون اکبرزاده؛ شیوا جلال پور؛ حامد محقق نیا

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 97-114

چکیده

  پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌ اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس به روش کتابخانه‌ای به نگارش درآمده‌است. سؤال اصلی دراین نوشتار این‌است‌که، آیا عوامل معنوی سرمایه ...  بیشتر پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌ اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس به روش کتابخانه‌ای به نگارش درآمده‌است. سؤال اصلی دراین نوشتار این‌است‌که، آیا عوامل معنوی سرمایه ‌اجتماعی درروند پیروزی‌های دوران دفاع مقدس تأثیرگذار بوده است؟ درپاسخ آن، می‌توان این فرضیه را در نظر گرفت: جمهوری‌اسلامی ایران توانسته است درفرایند تحولات دفاع مقدس، علاوه بر مقاومت و وادارنمودن دشمن متجاوز به عقب‌نشینی، در حوزه دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی نقش‌آفرینی و تصمیم سازی نماید. بر این اساس یافته‌ها نشان می‌دهد: سرزمین ایران در طول تاریخ خود به‌خصوص در دویست سال گذشته موردتهاجم دشمنان قرارگرفته و بخش‌هایی از مناطق راهبردی خود را ازدست‌داده است. اما در حماسه هشت سال دفاع مقدس با توجه به رهبری کاریزمایی امام خمینی‌(ره) و بهره‌مندی از آموزه‌های دینی و تشیع انقلابی، شهادت گرایی روحیه ایثار و فداکاری درراه خدا، فرهنگ مهدویت و غیبت و... توده‌های مردم به سمت جبهه‌های جنگ هجوم آوردند و رزمندگان ایرانی در یک جنگ نامتقارن، دشمن متجاوز را وادار به عقب‌نشینی و شکست نمودند. یکی از شاخص‌های مهم این‌تحقیق که آن را با سایر پژوهش‌ها متفاوت می‌سازد نقش باورهای عمیق مذهبی و قدرت معنوی در پیروزی‌های رزمندگان ایرانی درروند تحولات جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 623.94 K

جوهره فرماندهی؛ استعدادهای بنیادین فرماندهی در فرماندهان شهید دفاع مقدس

عبدالحمید بیات؛ محمدمهدی حیدری دلگرم

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 189-212

چکیده

  فرماندهی یکی از بنیادین‌ترین مولفه‌ها در موفقیت یک سازمان نظامی است. نشان‌گذاری یک فرد در جایگاه فرماندهی، اگر مبتنی بر استعدادیابی دقیقی نباشد، همه فرایندهای جانشین‌پروری از جمله آموزش و تجربه‌اندوزی ...  بیشتر فرماندهی یکی از بنیادین‌ترین مولفه‌ها در موفقیت یک سازمان نظامی است. نشان‌گذاری یک فرد در جایگاه فرماندهی، اگر مبتنی بر استعدادیابی دقیقی نباشد، همه فرایندهای جانشین‌پروری از جمله آموزش و تجربه‌اندوزی و ارتقای آن فرد را دچار اختلال کرده و در نهایت منجر به تضعیف سازمان نظامی شود. به همین دلیل لازم است استعدادیابی به مثابه اولین و ای‌بسا مهم‌ترین گام در جانشین‌پروری با دقتی مضاعف صورت گیرد. از آن جا که در دوران انقلاب اسلامی، تجربه دفاع مقدس به عنوان تجربه‌ای موفق و کارآمد پذیرفته شده است، ببرسی آن دوران به مثابه تجربه‌زیسته موفق مد نظر قرار گرفته است. در این پژوهش تلاش شده با مطالعه زندگی بیست نفر از فرماندهانِ شهید دفاع مقدس، استعدادهای بنیادین فرماندهی که میان همه آنان مشترک بوده، احصا گردد. این استعدادهای بنیادین به هنگام شکوفا شدن، می‌توانند شایستگی‌های مورد نیاز برای جایگاه فرماندهی را در فرد فراهم آورند. در پژوهش حاضر گردآوری داده‌های پژوهش به روش مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای صورت پذیرفته و در مواردی که منابع موجود دارای نقص بوده‌اند، به مصاحبه با نزدیکان آنان اقدام شده است. تحلیل داده‌ها به روش تحلیل مضمون انجام شده است. پس از کدگذاری باز و رسیدن به مضامین فرعی و اصلی نتایج تحقیق نشان داد استعدادهای بنیادین فرماندهی شامل «عقل»، «بزرگی روح»، «بزرگواری روح»، «قوت روح» و «ویژگی‌های جسمانی» می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 675.25 K

احصا و تعیین روابط عوامل برتری‌ساز عملیات‌های پیروزمندانه دفاع مقدس

حمیدرضا ضرغامی؛ سهراب صادقی

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 213-236

چکیده

  با توجه به اهمیت استفاده از تجارب موفق در بهبود عملکرد از سویی و از دیگر سو اهمیت دفاع مقدس و عملیات‌های پیروزمندانه آن و لزوم استفاده از این تجارب فاخر، در این پژوهش به شناسایی و تعیین روابط (اولویت) ...  بیشتر با توجه به اهمیت استفاده از تجارب موفق در بهبود عملکرد از سویی و از دیگر سو اهمیت دفاع مقدس و عملیات‌های پیروزمندانه آن و لزوم استفاده از این تجارب فاخر، در این پژوهش به شناسایی و تعیین روابط (اولویت) عوامل برتری‌ساز عملیات‌های پیروزمندانه دفاع مقدس پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا با رویکرد تحلیل کیفی و با استفاده از نظرات تعداد 10 نفر از خبرگان و پژوهش‌گران شاخص دفاع مقدس عوامل کلیدی موفقیت که از پیشینه‌‌های پژوهشی بدست آمده بود مورد بررسی و تعدیل قرار گرفت و تعداد 12 عامل به عنوان عوامل مؤثر انتخاب شد. پس از ارائه مدل مفهومی و تدوین پرسشنامه کمی مبتنی بر شیوه دیماتل و تکمیل پرسشنامه توسط خبرگان شاخص این حوزه، به تعیین تأثیر و تاثر عوامل بر یکدیگر پرداخته شد و اولویت‌بندی عوامل با استفاده از روش دیماتل صورت گرفت. نتایج اولویت‌بندی براساس شدت مطلق اثرات در چهار سطح دسته‌بندی شدند. پنج اولویت اول عوامل از جهت اثرگذاری بیشتر بر سایر عوامل عبارتند از: 1) ولایت‌مداری و اطاعت‌پذیری از فرمانده، 2) معنویت گرایی، فرهنگ ایثار و ازخودگذشتگی و شجاعت، 3) آموزش متناسب و یکپارچه نیروها، 4) بهره‌گیری از نیروی جوانی، 5) ابتکار و خلاقیت در عملیات. تحلیل یافته‌ها در این پژوهش که با رویکردی نوآورانه و استفاده از شیوه‌ اختصاصی دیماتل برای تعیین الگوی تأثیر و تأثر عوامل بر یکدیگر انجام شده، می‌تواند زمینه بهبود عملکرد و توجه بیشتر به عوامل سرنوشت‌ساز و ارزش‌آفرین در عرصه‌های مختلف مدیریتی در سطح کشوری و لشکری مهیا نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 950.63 K

بررسی و تبیین فلسفه و ماهیت دفاع مقدس از منظر حضرت امام (ره)

سید هادی زرقانی؛ فاطمه بخشی شادمهری؛ نرگس حجی پناه؛ فرزاد عابدی شجاع

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 35-65

چکیده

  با حمله نظامی عراق به ایران، نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران با یکی از بزرگترین تهدیدات سیاسی-امنیتی مواجه شد. حضرت امام به عنوان رهبر انقلاب، در مواجهه با این تهدید، تدابیر و راهبردهای مختلفی را مدنظر ...  بیشتر با حمله نظامی عراق به ایران، نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران با یکی از بزرگترین تهدیدات سیاسی-امنیتی مواجه شد. حضرت امام به عنوان رهبر انقلاب، در مواجهه با این تهدید، تدابیر و راهبردهای مختلفی را مدنظر داشتند که مجموعه آنها را می توان در قالب مفهوم «مدیریت دفاعی» حضرت امام مطرح کرد. این پژوهش به دنبال بررسی و تحلیل«فلسفه و ماهیت دفاع مقدس» از منظر امام(ره) و مبتنی بر متن«صحیفه امام» می باشد. روش پژوهش، روش تحلیل محتوای ترکیبی(کیفی وکمّی) است و با دو رویکرد قیاس و استقراء، متن صحیفه امام (ره) در دوران دفاع مقدس مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. بر اساس فرایند «کد گذاری و مقوله بندی»، مهمترین تدابیر و راهبردهای حضرت امام احصا گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد، دربین مفاهیم مولفه «فلسفه و ماهیت دفاع مقدس»، سه مفهوم «جنگ عقیده و جنگ اسلام و کفر»، «احیای ارزش های اسلامی و دینی» و «مبارزه با سلطه و استکبار قدرت ها» بالاترین فراوانی را داشته اند. حضرت امام برای مشروعیت بخشی به جنگ و دفاع مقدس، سه راهبرد مشخص شامل «تبیین فلسفه جنگ و دفاع از منظر دینی و عقیدتی»،«تبیین فلسفه جنگ از منظر امت محوری و جهانی اندیشی» و «تبیین فلسفه جنگ از منظر ملت محوری و حکومت محوری» را مد نظر داشتند. با عنایت به محوریت رضای الهی در منظومه فکری و عقیدتی حضرت امام، راهبرد «تبیین فلسفه جنگ و دفاع از منظر دینی و عقیدتی» مهمترین راهبرد محسوب می شود و میزان بالای فراوانی مفاهیم این راهبرد نیز موید این مطلب است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.54 M

مدیریت لجستیک نظامی در شرایط بحران (مورد مطالعه: شکست حصر آبادان)

مصطفی لطفی جلال آبادی؛ شعبان مرادی؛ مهدی بیرقی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 109-134

چکیده

  کشور ما از جمله کشورهایی است که با بحران‌های مختلفی مواجه می شود از جمله زلزله، جنگ، همه‌گیری یک بیماری واگیردار و .. از جمله بحران‌هایی که تا کنون مواجه شده است جنگ تحمیلی بود. اگر چه تحقیقات زیادی در ...  بیشتر کشور ما از جمله کشورهایی است که با بحران‌های مختلفی مواجه می شود از جمله زلزله، جنگ، همه‌گیری یک بیماری واگیردار و .. از جمله بحران‌هایی که تا کنون مواجه شده است جنگ تحمیلی بود. اگر چه تحقیقات زیادی در خصوص جنگ صورت پذیرفته است ولی در خصوص نقش پشتیبانی لجستیکی در شکست حصر آبادان تا کنون تحقیقی انجام نشده است. در این راستا پژوهش حاضر به الگوی مدیریت لجستیک نظامی در شرایط بحران شکست حصر سوسنگرد در قالب یک الگو پرداخته است. این تحقیق ازنظر هدف، پژوهشی اکتشافی و ازنظر نوع استفاده، کاربردی است و در آن روش پژوهش داده بنیاد استفاده شده است. داده‌ها با استفاده از نمونه‌گیری غیر احتمالی با 20 نفر از رزمندگان دفاع مقدس همچنین پژوهشگران دفاع مقدس گردآوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار مکس کیودا استفاده گردید. بر اساس تحلیل داده‌ها، مقوله علی شامل علل اقتصادی، علل ژئوپلوتیکی و علل ایدئولوژیکی، مقوله محوری شامل مدیریت اطلاعات، ترابری و مکان یابی بهینه تجهیزات و نیروها راهبردها شامل انعطاف‌پذیری، هم‌افزایی و سرعت واکنش، عوامل مداخله گر شامل فرماندهی و کنترل، نیروی انسانی و تجهیزات و سرانجام پیامدها شامل پیامد سیاسی، اجتماعی و نظامی بودند. مدل ارائه‌شده می‌تواند برای انتقال تجربیات و ارزش ها به نسل های آینده برای ایفای نقش مؤثرتر در یگان‌های عملیاتی یاری برساند و باعث افزایش قدرت دفاعی کشور شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1019.42 K

کاوشی در سبک زندگی همسران شهدا جنگ تحمیلی: یک مطالعه کیفی

مرضیه محمدی نیکو؛ یاسر رضاپور میرصالح؛ شکوفه متقی دستنائی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 157-183

چکیده

  هدف پژوهش حاضر بررسی کیفی ابعاد سبک‌زندگی همسران شهدا دوران 8 ساله دفاع مقدس بود. روش پژوهش حاضر کیفی با رویکرد پدیدارشناختی بود. جامعه پژوهش حاضر، تمامی همسران شهدا شهر یزد بودند که از این میان 17 نفر ...  بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی کیفی ابعاد سبک‌زندگی همسران شهدا دوران 8 ساله دفاع مقدس بود. روش پژوهش حاضر کیفی با رویکرد پدیدارشناختی بود. جامعه پژوهش حاضر، تمامی همسران شهدا شهر یزد بودند که از این میان 17 نفر بر اساس شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. افرادی برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند که بر اساس نمره برش در پرسشنامۀ سلامت‌ عمومی‌ گلدبرگ (1972) از سلامت بالایی برخوردار بودند. انتخاب حجم نمونه تا حد اشباع نظری در پژوهش‌های کیفی انجام شد. ابزار مورد استفاده در پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته بود که از این طریق معیارها، ویژگی‌ها و مقوله‌های مرتبط با سبک زندگی سالم بر اساس نظر همسران شهدا استخراج گردید. برای تحلیل داده‌ها از شیوه تحلیل مضمون به روش کلایزی استفاده شد. نتایج نشان داد سبک زندگی همسران شهدا دارای چهار بعد سلامت روان، روابط و مشارکت اجتماعی، گرایش معنوی و مدیریت اخلاقی بود که به دو دسته سبک زندگی متمرکز به سلامت روانی- اجتماعی (آینده‌نگری، استقلال، تعامل اجتماعی و ..) و سبک زندگی متمرکز به گرایش معنوی-اخلاقی ( عبادت و بندگی، ایمان به خدا، تعهد اخلاقی و ..) طبقه‌بندی شد. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت الگوی خاصی از سبک زندگی که توسط همسران شهدا استخراج شد، می تواند به پیامدهای مثبت روانشناختی در آن‌ها منجر شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 618.25 K

به کارگیری تسلیحات شیمیایی توسط رژیم بعث عراق بر علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق مسئولیت بین‌المللی کشورها

محمد ستایش پور

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 209-226

چکیده

  تسلیحات شیمیایی، به رغم فناوری ساده، قدرت تخریب بسیار بالایی دارند. نیروهای رژیم بعث با حمایت کشورهای دیگر، به کارگیری تسلیحات شیمیایی علیه ایران را از 23 دی ماه 1359، یعنی از همان اوان آغاز دفاع مقدس، آغاز ...  بیشتر تسلیحات شیمیایی، به رغم فناوری ساده، قدرت تخریب بسیار بالایی دارند. نیروهای رژیم بعث با حمایت کشورهای دیگر، به کارگیری تسلیحات شیمیایی علیه ایران را از 23 دی ماه 1359، یعنی از همان اوان آغاز دفاع مقدس، آغاز کردند و این کار روز به روز رو به تزاید گذاشت. تعداد حملات عراق در نمودار رشد نسبی، در حدود ده حمله در سال 1359 بوده و این در حالی است که قریب به 45 حمله در سال 1367 انجام داده است که بدون تردید، با همکاری دیگر کشورها، از جمله و به ویژه آمریکا، بوده است. مقاله پیش رو بر آن شده است تا به موضوع به کار گیری تسلیحات شیمیایی در دفاع مقدس از منظر حقوق مسئولیت بین‌المللی کشورها بپردازد. فرضیه مقاله این است که مسئول دانستن یک کشور بابت آن عمل متخلفانه بین‌المللی، مانع از مسئول دانستن کشور یا کشورهای دیگر دانسته نمی‌شود. سطور حاضر، یک پژوهش کیفی و تحلیلی است و روش پژوهش به مفهوم تحقیقات کمّی در آن وجود ندارد. راستی آزمایی فرضیه این پژوهش از طریق توصیف، تحلیل منطقی و بررسی منابع حقوق بین‌الملل عمومی است. مقاله پیش رو از رهگذر تحلیل گزاره‌های حقوقی بین‌المللی استدلال کرده است که مضاف بر رژیم بعث، مسئولیت بین-المللی کشورهای دیگر، از جمله و به ویژه آمریکا بابت نقشی که در کمک یا مساعدت ایفا کرده‌اند محقق است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 659.74 K