فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

سازه‌انگاری و هویت انقلاب اسلامی «ملاحظه‌ای بر صدور ارزش‌های انقلاب اسلامی در بستر ِجنگ تحمیلی»

محمد طهماسبی برنا؛ احسان عسگری

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 9-26

چکیده

  این پژوهش که با رویکردی کیفی و متکی بر ابزار گردآوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی بود، تلاش نمود تا روند برساخت هویت متمایز انقلاب اسلامی را در بستر جنگ هشت سالة تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران ...  بیشتر این پژوهش که با رویکردی کیفی و متکی بر ابزار گردآوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی بود، تلاش نمود تا روند برساخت هویت متمایز انقلاب اسلامی را در بستر جنگ هشت سالة تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران و با محوریت قرار دادن مسئلة صدور انقلاب مورد بررسی قرار دهد. سازه‌انگاران بر این باوراند که هویت، درک از خود و دیگری و برداشت از وضعیت کنونی و آینده و در کل ذهنیت ایجاد شده باعث می‌گردد کنش ساختار و بازیگران‌ انقلابی در بستری همچون جنگ شکل‌بندی جدید و تحوّلی ماهوی به خود بگیرد. چنانچه شکل‌گیری هویت تقابل‌جویانه در عرصة سیاست خارجی با توجّه به محوریت یافتن اصل موجودیت نظام انقلابی مهمترین پیامد این وضع در بین انقلابیون و بازیگران می‌باشد. بر مبنای این‌گزاره، نوشتار حاضر در تلاش بود تا ابتدا به اصول و مبانی تئوریکی صدور انقلاب اسلامی پرداخته و سپس کنش رهبران انقلابی نسبت به راهبرد صدور انقلاب در بستر رخدادی چون جنگ را مورد بررسی قرار دهد. چنانچه مطابق با یافته‌های حاصله می‌توان گفت جنگ تحمیلی بستری مهیا نمود تا هویت انقلاب اسلامی بر اساس دو انگاره از خود و انگاره‌های دیگری در یک زمان صریح‌ترین کنش‌ها و واکنش‌ها را به عرصة عمل وارد نماید؛ لذا از آنجا که هویت‌ها سازنده و تأثیرپذیر از ساختارند، این تعامل بین بازیگران و درک از خود و دیگری در آرمانی‌ترین عرصة بیرونی انقلاب، یعنی صدور انقلاب تأثیراتی کیفی بر جای گذاشته است که رسالت این پژوهش نیز بررسی این روند تأثیر پذیری در بستر یک جنگ تحمیلی بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 419.24 K

تحلیل فعالیت‌های جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران

محمد جمالو؛ سید محمود سادات؛ محسن سراج

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 69-92

چکیده

  جهاد سازندگی از نهادهایی بود که به‌فرمان رهبر انقلاب اسلامی تشکیل شد. هرچند ماهیت و فلسفۀ وجودی این نهاد، محرومیت‌زدایی از روستاها بود اما با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، حضور و فعالیت ...  بیشتر جهاد سازندگی از نهادهایی بود که به‌فرمان رهبر انقلاب اسلامی تشکیل شد. هرچند ماهیت و فلسفۀ وجودی این نهاد، محرومیت‌زدایی از روستاها بود اما با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، حضور و فعالیت در جنگ تحمیلی را نیز در برنامه‌های خود قرار داد. با در نظر داشتن اقدامات جهاد در امر محرومیت‌زدایی از روستاها و اعتماد مردمی به این نهاد، عملکرد جهاد در قالب فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و نظامی سبب پیشبرد مؤثر جنگ و مسائل مربوط به آن شد. پرسش اصلی پژوهش عبارت است: عملکرد جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران چگونه ارزیابی می­شود؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد: با مشارکت مردم و حمایت‌های مردمی، جهاد سازندگی در طول 8 سال جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران توانست از یک‌سو در پشت جبهه به امور تدارکات و پشتیبانی بپردازد و از سوی دیگر در خط مقدم جبهه نیز فعالیت رزمی-مهندسی داشته باشد. همچنین با وقوع خرابی‌های ناشی از جنگ و ضرورت بازسازی روستاهای مناطق جنگ، جهاد سازندگی با دارا بودن پشتوانه محرومیت‌زدایی مؤثر در سال‌های نخست پس از انقلاب اسلامی، مسئولیت این امر را عهده‌دار شد و در بازسازی مناطق جنگ‌زده عملکرد مثبتی به همراه داشت. این پژوهش با روش تاریخی و شیوه توصیفی تحلیلی و با کمک از اسناد و مدارک آرشیوی و مصاحبه با کنشگران و شاهدان عینی و نیز بهره بردن از منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 416.29 K

برآوردهای اطلاعاتی ارتش جمهوری اسلامی ایران از تحرکات نظامی رژیم بعث عراق (59 -1357)

محمدعلی قهرمانپور؛ سید محمدکاظم سجادپور

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 29-48

چکیده

  یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در ...  بیشتر یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در سی‌ویکم شهریورماه 1359 ش. است. تکرار این کلان‌گزاره در آثار مختلف، در عمل آن را به یک مفروض بدیهی و بی‌چون و چرا در بررسی تاریخ تحولات پیش از وقوع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران تبدیل کرده است. از این رو مقاله حاضر تلاش می‌کند با استفاده از برخی اسناد و مدارک موجود در بایگانی‌های راکد ارتش جمهوری اسلامی ایران در حد فاصل سالهای 1357 تا 1359 ش. یعنی از مقطع پیروزی انقلاب اسلامی تا تهاجم سراسری عراق به خاک ایران به بررسی صحت و سقم ادعای یادشده بپردازد. این پژوهش، با روش توصیف تاریخی، در نهایت فرضیه مقاله را تایید و مشخص کرد که در بازه زمانی مورد نظر، ارتش جمهوری اسلامی ایران با رصد دقیق تحرکات نیروهای مسلح عراق و برآوردی واقع‌بینانه از توان نظامی پایین‌تر ایران به دنبال بر هم خوردن موازنه قوا دست‌کم از خردادماه 1358 ش. پیوسته احتمال حمله کشور همسایه را پیش‌بینی می‌کرد و آن را به سطوح راهبردی کشور گزارش می‌داد. به عبارت دیگر، نه تنها فرضیه غافلگیری ارتش جمهوری اسلامی ایران در برابر تهاجم عراق به ایران در شهریورماه 1359 ش. ابطال می‌شود که حتی مشخص می‌گردد مهمترین نیروی نظامی کشور، در مقطع زمانی مزبور، ضمن پیش‌بینی‌های متعدد و انعکاس مکرر خطر به رده‌های تصمیم‌ساز، در حد مقدورات زمانه، تدابیری نیز برای مقابله با وقوع حمله طراحی کرده بود. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 313.28 K

نقش راهبردی نیروی هوایی ارتش در بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس

عزیز نصیرزاده؛ محسن مرادیان؛ مجید آرش

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 31-65

چکیده

  هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته ...  بیشتر هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته خاتمه یافته، به روش تاریخی ـ تحلیلی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی  ـ توسعه‌ای بوده و از دو جامعۀ خبرگان و  کارشناسان بهره برده است. حجم جامعۀ آماری 64 نفر در نظر گرفته شد که با 19 تن از آنان مصاحبه یا از آنان در جلسات خبرگی دعوت به‌عمل آمد و از مابقی نیز برای تکمیل پرسش­نامة تحقیق استفاده شد. گردآوری داده‌ها نیز با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسش­نامه به هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که اقتصاد عراق در نتیجة عملکرد نیروی هوایی ایران تقریباً فلج شد و اگر کمک‌های خارجی نبود، عراق نمی‌توانست در مقابل ایران دوام بیاورد؛ زیرا نهاجا همۀ پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایش را منهدم کرده بود. انهدام تجهیزات و زیرساخت‌های عراق به‌خصوص زیرساخت‌های نفتی و پالایشی، حفظ صنعت نفت خودی و حفظ تمامیت ارضی کشور، مهم‌ترین اقدامات راهبردی نهاجا در جنگ تحمیلی بودند که باعث شدند ایران سربلند از جنگ بیرون بیاید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 853.16 K

نقش ایالات متحده آمریکا در شروع، تداوم و پایان جنگ رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران

عبدالعلی پورشاسب؛ ابراهیم متقی؛ توحید اسدی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 9-34

چکیده

  ایالات متحده آمریکا با نظرداشت منافع چندگانه سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود در منطقه خلیج فارس، همواره رویکردی مداخله‌‌گرایانه در قبال مناسبات موجود میان کشورهای منطقه اتخاذ کرده است. این رویکرد در عمل ...  بیشتر ایالات متحده آمریکا با نظرداشت منافع چندگانه سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود در منطقه خلیج فارس، همواره رویکردی مداخله‌‌گرایانه در قبال مناسبات موجود میان کشورهای منطقه اتخاذ کرده است. این رویکرد در عمل در قالب اشکال متنوعی از جمله پیمان‌های امنیتی، کمک‌های مالی، فروش تسلیحات، فشارهای اقتصادی، مداخلات نظامی جلوه‌گر شده است. در چنین بستری، توجه ویژه به نقش متغیر ایالات متحده در تحولات منطقه خلیج فارس ضرورتی مضاعف می‌یابد و این امر در رابطه با جنگ تحمیلی رژیم بعث علیه جمهوری اسلامی ایران نیز قابل توجه است. بر این اساس، در این مقاله نویسندگان می‌کوشند با کاربست رویکردی کیفی به این پرسش پاسخ دهند که نقش ایالات متحده آمریکا در شروع، تداوم و پایان این جنگ چه بوده است. مدعای این پژوهش پس از بازخوانی تحلیلی اقدامات متعدد ایالات متحده طی سال‌های جنگ آن است که الگوی رفتاری این کشور در این سال‌ها از حالتی آونگی برخوردار بوده است که مبتنی بر آن از یک‌سو دست به ایجاد کمربند منطقه‌ای حمایت از رژیم بعثی عراق زده و از سویی دیگر در صدد محدودسازی توان نظامی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران برآمده است. عملکرد منحصربفرد ایالات متحده طی جنگ تحمیلی متأثر از یک راهبرد کلان منفعت‌محور با هدف غایی تأمین منافع چندگانه این کشور در منطقه خلیج فارس دنبال شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 604.27 K

بررسی زمینه‌های ژئوپلیتیکی بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

محسن رادمهر؛ عباس علی پور؛ حسن سعادتی

دوره 8، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 45-70

چکیده

  عامل جغرافیا و ژئوپلیتیک نقش انکارناپذیری در وقوع جنگ‌ها ایفا می‌کنند. دولتمردان کشورهایی که با محدودیت‌های ژئوپلیتیکی روبه‌رو هستند، غالباً برای تغییر این وضعیت، دیدگاه‌های توسعه‌طلبانه‌ای نسبت ...  بیشتر عامل جغرافیا و ژئوپلیتیک نقش انکارناپذیری در وقوع جنگ‌ها ایفا می‌کنند. دولتمردان کشورهایی که با محدودیت‌های ژئوپلیتیکی روبه‌رو هستند، غالباً برای تغییر این وضعیت، دیدگاه‌های توسعه‌طلبانه‌ای نسبت به همسایگان خود دارند. کشور ایران نیز با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی‌اش، همواره مورد تهدید قرار گرفته است. جنگ هشت‌ساله عراق علیه ایران، به عنوان یکی از مهم‌ترین جنگ‌های دوره معاصر تا حد زیادی متأثر از ژئوپلیتیک و عامل جغرافیا بوده است. هدف این پژوهش بررسی و تبیین زمینه‌های ژئوپلیتیکی بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد. درواقع پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که مهم‌ترین زمینه‌های ژئوپلیتیکی بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران کدم‌اند؟ این پژوهش بر اساس ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی محسوب می‌شود. اطلاعات موردنیاز به شیوه اسنادی و با مراجعه به منابع معتبری چون کتب، مقالات و گزارش‌های معتبر گردآوری شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در بستر سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به وقوع پیوست. بنا به این یافته‌ها، عوامل ژئوپلیتیکی بروز جنگ در سطح ملی به عوامل سرزمینی و قلمرویی، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، هیدروپلتیک، سیاسی، ژئواستراتژی و نظامی؛ در سطح منطقه‌ای به عوامل سرزمینی، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، سیاسی، ژئواستراتژی و نظامی و در سطح بین‌الملل به عوامل ژئواکونومیک، ژئوکالچر، سیاسی، ژئواستراتژی و نظامی قابل‌تقسیم و بررسی است.واژگان کلیدی: ژئوپلیتیک، ایران، عراق، جنگ تحمیلی، تنش و منازعه

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.2 M

مبانی فقهی جنگ تحمیلی به عنوان( جرم سازمان یافته ی بغی) و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه امام خمینی (ره)

تیمور طاهرلو؛ طیبه عارف نیا؛ فریبا پهلوانی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 87-108

چکیده

  جنگ تحمیلی بین جمهوری اسلامی ایران و رژیم بعثی عراق ازشهریور 1359تا مرداد1367 ه ش به طول انجامید امام خمینی ره با استناد به آیه 9 سوره حجرات، تجاوز رژیم بعثی عراق را تحت عنوان جرم بغی معرفی میکند ؛ در فقه اسلامی ...  بیشتر جنگ تحمیلی بین جمهوری اسلامی ایران و رژیم بعثی عراق ازشهریور 1359تا مرداد1367 ه ش به طول انجامید امام خمینی ره با استناد به آیه 9 سوره حجرات، تجاوز رژیم بعثی عراق را تحت عنوان جرم بغی معرفی میکند ؛ در فقه اسلامی نسبت به باغیان ابتدا با مذاکره به راه های مسالمت آمیز دعوت می شوند و در صورت عدم تاثیر به جنگ با باغیان پرداخته می شود ولی در اینکه دارای تشکیلات باشند یا نباشند در برخورد با زخمی ها و فراریان و اسرای باغیان حکم متفاوتی صادر می شود. راهکارهای امام خمینی ره در مقابله با این جرم من جمله دعوت کشورهای اسلامی به دفع تجاوز باغیان طبق آیه شریفه 9حجرات،فرماندهی کل قوا ، جلوگیری از انحلال ارتش و تشکیل سپاه و بسیج مستضعفین و تشکیل شورای عالی دفاع قبل از جنگ،تاسیس جهاد سازندگی ،حکم تشکیل نیروهای سه گانه سپاه،و تاسیس شورای عالی پشتیبانی جنگ و بالاخره پیام های سرنوشت سازی که در عملیات های مختلف جنگ میداد،می باشد. نتایج حاصل از تحقیق روش تحلیلی - توصیفی و کتابخانه ای بوده که به جرم انگاری و حکم این جرم در مذاهب اسلامی پرداخته و بالاخره راهکارهای مقابله با این جرم از دیدگاه امام خمینی بررسی می شود

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 374.17 K

واکاوی مسئله چراغ سبز دولت کارتر به صدام بر اساس اسناد تازه منتشر شده وزارت خارجه آمریکا

فؤاد ایزدی؛ حکیمه سقای بی ریا؛ علیرضا ثمودی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 91-114

چکیده

  مقاله حاضر در پی یافتن نقش دولت کارتر در شروع جنگ تحمیلی است. یکی از ابهامات تاریخی در رابطه با تجاوز صدام به خاک ایران، مسئله مسئولیت دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است. پژوهش حاضر با اتخاذ ...  بیشتر مقاله حاضر در پی یافتن نقش دولت کارتر در شروع جنگ تحمیلی است. یکی از ابهامات تاریخی در رابطه با تجاوز صدام به خاک ایران، مسئله مسئولیت دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است. پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد تازه منتشر شده دفتر تاریخ نگاری وزارت خارجه آمریکا در سال 2020 تلاش دارد تا این ابهام را برطرف سازد. در دیدگاه نظری، عملکرد دولت کارتر در قبال جمهوری اسلامی را می‌توان بخشی از چارچوب کلان سیاست خارجی آمریکا دانست که مستلزم حفظ امپراتوری کشورهای پیرو و مدیریت دشمنان (یعنی کشورهایی که به صورت نظام مند مستقل از آمریکا عمل می‌کنند) از طریق ابزارهای خصمانه با هدف سرنگونی آنان است. جمهوری اسلامی با خروج از رابطه حامی-پیرو و با اتخاذ رویه استقلال نظام مند نسبت به آمریکا، هدف اقدامات خصمانه دولت کارتر از جمله تجاوز نظامی قرار گرفت. طبق اسناد مورد بررسی، دولت کارتر نه تنها برای حمله به ایران به صدام چراغ سبز نشان داد، بلکه فعالانه به دنبال تحریک صدام برای انجام چنین تجاوزی بود. بر اساس ین اسناد، موضوع عملیات نظامی علیه ایران توسط برژینسکی حداقل نه ماه قبل از حمله رژیم بعث عراق به ایران مطرح شد. همچنین اسناد تازه منتشر شده وزارت خارجه آمریکا نشان‌گر خطای محاسباتی دولت کارتر در تحریک صدام به تجاوز به خاک ایران است چرا که این اسناد نمایان‌گر آن است که کارتر و دولت وی نظام نو پای جمهوری اسلامی را ضعیف‌تر از آن می‌دانستند که توان مقاومت در جنگی تمام عیار داشته باشد. محاسبات آمریکا و دیگر حامیان صدام بر این امر دایر گشته بود که جمهوری اسلامی ایران نمی­تواند بیش از چند ماه در مقابل فشار همه‌جانبه نظامی دوام آورد و جنگ با فروپاشی جمهوری اسلامی پایان خواهد یافت. واقعیت اما بسی متفاوت بود، امری که تنها با نظریه دفاع مقدس قابل فهم می­باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 490.17 K

نقش دفاع مقدس بر خودکارامدی جانبازان جنگ تحمیلی شهر اهواز

جعفر ثمری صفا؛ سمیه کاظمیان؛ مژگان پوردل؛ مرضیه سلطانی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 167-179

چکیده

  جنگ تحمیلی به عنوان یک عامل استرس زا می تواند منجر به عوارض ناگواری در زندگی انسان‌ها شود. افرادی که مستقیما در جنگ تحمیلی  شرکت می کنند و به نوعی در معرض ضربه‌های ناشی از این بلای خانمان‌سوز قرار ...  بیشتر جنگ تحمیلی به عنوان یک عامل استرس زا می تواند منجر به عوارض ناگواری در زندگی انسان‌ها شود. افرادی که مستقیما در جنگ تحمیلی  شرکت می کنند و به نوعی در معرض ضربه‌های ناشی از این بلای خانمان‌سوز قرار می گیرند و اولین قربانیان جنگ هستند. اثرات جنگ تحمیلی تا اعماق خانواده ها و جامعه نیز نفوذ می کند. خانواده مجروحین، معلولین، شهدا و اسرا قربانیان فراموش شده این جنگ محسوب می شوند. هدف این پژوهش بررسی نقش دفاع مقدس بر خودکارآمدی جانبازان جنگ تحمیلی شهر اهواز بود. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع علی -مقایسه‌ای بود و جامعه‌ی آماری آن شامل جانبازان شهر اهواز در سال 1398 بود. حجم نمونه 150 نفر از جانبازان بودند که به روش در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه‌ی خودکارآمدی عمومی (شرر و همکاران، 1982) بود. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میانگین و انحراف معیار خودکارآمدی به ترتیب برابر 44/62 و 09/7 بود. نتایج پژوهش بیانگر این بود که دفاع مقدس و به نوعی جنگ تحمیلی با اینکه اثرات منفی بر سلامت روان جانبازان داشته ولی منجر به افزایش عزت‌نفس و ارزشمندی خود، احساس کفایت و کارآیی در برخورد با مسائل زندگی که همگی اشاره به میزان خودکارآمدی در جانبازان دارند، گشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 359.13 K

رفتار و عملکرد سیاسی- نظامی کشورهای منطقه در قبال جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران

عبدالعلی پورشاسب؛ محسن مرادیان؛ مجید آرش

دوره 7، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 9-47

چکیده

  باوجود آنکه کشورهای منطقه موانع زیادی سر راه جمهوری اسلامی ایران قرار داده و در روند جنگ نقش مهم و موثری ایفا کردند، مع‎الوصف هنوز این نقش به طور کامل و درخور رزمندگان شجاع ایران مورد کنکاش و مداقه قرار ...  بیشتر باوجود آنکه کشورهای منطقه موانع زیادی سر راه جمهوری اسلامی ایران قرار داده و در روند جنگ نقش مهم و موثری ایفا کردند، مع‎الوصف هنوز این نقش به طور کامل و درخور رزمندگان شجاع ایران مورد کنکاش و مداقه قرار نگرفته و نقش و چهره واقعی این کشورها برای ملت‎های منطقه حتی مردم و مسئولین ایران نمایانده نشده است. در این تحقیق اتکا به اسناد زیاد بوده و محقق ابتدا با استفاده از اسناد منتشر شده معتبر داخلی و خارجی به توصیف روابط‌ دیپلماتیک‌ کشورهای منطقه خلیج فارس با جمهوری اسلامی ایران و رژیم بعث عراق پرداخته و سپس با مراجعه به خبرگان برای تحقق اهداف تحقیق و اعتباریابی یافته‎های کتابخانه‎ای خود اقدام نموده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که کشورهای حامی عراق در شروع جنگ، کمک‎های تدارکاتی و اطلاعاتی زیادی انجام نداده و این کمک‎ها فقط در حد قرارداد‎هایی بود که از قبل با عراق داشتند؛ اما از زمانی که ایران وارد فضای جغرافیایی عراق ‎شد، کمک‎های خود را افزایش دادند؛ لیکن نه به اندازه‎ای که عراق پیروز شود. در انتهای جنگ که عراق دوباره بخش‎هایی از ایران را اشغال کرد هم، شاید فشار آنها بود که صدام در ایران نماند و به مرزهای بین‎المللی بازگشت. درواقع حتی کشورهای حامی صدام هم نمی‎خواستند که جنگ پیروز نظامی داشته باشد. به همین دلیل بعد از جنگ که پتانسیل نظامی صدام خیلی زیاد شده بود با حمله به او به بهانه اشغال کویت، این پتانسیل را از او گرفتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 545.42 K

نیم‌نگاهی بر حضور سلحشوران ژاندارمری در هشت سال دفاع مقدس

حسن رضا رفیعی

دوره 7، شماره 1 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 79-108

چکیده

  ایران سرزمین کهنی است که در طول تاریخ خود تهاجم‌های گستردۀ زیادی را از سر گذارنده است. اولین اشغالگر این سرزمین در دورۀ اسطوره‌ای ضحاک تازی و آخرین اشغالگر صدام حسین بعثی بود که با حمایت دولت‌های استکباری ...  بیشتر ایران سرزمین کهنی است که در طول تاریخ خود تهاجم‌های گستردۀ زیادی را از سر گذارنده است. اولین اشغالگر این سرزمین در دورۀ اسطوره‌ای ضحاک تازی و آخرین اشغالگر صدام حسین بعثی بود که با حمایت دولت‌های استکباری غرب و شرق مرزهای غرب تا جنوب غربی کشور را به اشغال سپاهیان خود در آورد. بیرون راندن چنین اشغالگری مرهون حمیت و همدلی همۀ اقشار مردم و آحاد نیروهای مسلح از جمله ژاندارمری بود.هدف از انجام این تحقیق نگاهی کوتاه بر نقش مأموران ژاندارمری در جنگ است. با توجه به اینکه بیش از سه دهه از ادغام آن سازمان و تشکیل نیروی انتظامی واحد می گذرد، چنانچه به نقش موثر مامورام خدوم سازمان مزبور در جریان دفاع مقدس مردم ایران در مقابل تجاوز دشمن بعثی اشاره نشود؛ ممکن است ایثارگری های آنان در آن مقطع زمانی به فراموشی سپرده شود. روش انجام تحقیق توصیفی و روش گردآوری مطالب مراجعه به منابع و اسناد نوشته شده است. نتیجه حاکی از آن است که اولین دژهای حفاظتی کشور و اولین قربانیان این تجاوزگری، مأموران ژاندارمری در مرزهای مشترک با عراق بودند. در طول 8 سال دفاع مقدس مسئولان آن سازمان با ساماندهی 25 گردان رزمی سازمانی و غیرسازمانی و تبدیل واحدهای انتظامی مناطق عملیاتی به یگان‌های رزمی موجب حضور کارکنان این سازمان در عملیات‌های آفندی شدند. ضمناً با انجام هر عملیات آفندی، وظیفه پدافند و حفظ مواضع دفاعی نیز به رزمندگان ژاندارمری سپرده می‌شد و آن‌ها به بهترین نحو از این دستاوردها حراست می‌کردند. تقدیم 17443شهید، جانباز، آزاده و جاویداثر برگ زرینی از حضور مأموران ژاندارمری در دفاع از کیان ملی و تمامیت ارضی این آب و خاک است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 749.87 K

تحلیل محتوای مقالات منتشر شده در نشریات علمی کشور در حوزۀ دفاع مقدس از سال 1368 تا 1398

هادی نهادی

دوره 6، شماره 4 ، بهمن 1399، ، صفحه 161-178

چکیده

  توسعۀ پژوهش و نشر آثار دفاع مقدس و واکاوی مفاهیم و ابعاد آن، به پررنگ و زنده شدن این رویداد بزرگ کمک می‌کند. تاکنون مقالات پرشماری در حوزۀ دفاع مقدس نگاشته و منتشر شده است. این مقالات منبعی ارزشمند برای ...  بیشتر توسعۀ پژوهش و نشر آثار دفاع مقدس و واکاوی مفاهیم و ابعاد آن، به پررنگ و زنده شدن این رویداد بزرگ کمک می‌کند. تاکنون مقالات پرشماری در حوزۀ دفاع مقدس نگاشته و منتشر شده است. این مقالات منبعی ارزشمند برای جامعۀ دانشگاهی کشور است. هر یک از آن‌ها، به فراخور تخصص و حوزۀ مطالعاتی محققان، زاویۀ جدیدی را بررسی می‌کند. برای آگاهی از زوایای مطالعه شده و یا فراموش شده و همچنین برای پیشگیری از موازی کاری و انجام پژوهش‌های تکراری، تهیۀ یک فهرست جامع از همۀ پژوهش‌های صورت گرفته در حوزۀ دفاع مقدس بایسته است. این مهم می‌تواند شکاف پژوهش‌ها و مطالعات را شناسایی و مانع از فعالیت‌های تکراری و موازی شود. بنابراین پژوهش به مطالعۀ مقالات منتشر شده در نشریات علمی تا شهریور ۱۳۹۸، پرداخته شده است. سه کلیدواژۀ «دفاع مقدس»، «جنگ تحمیلی» و «جنگ عراق علیه ایران» شناسایی و در منابع جست‌وجو شد. یافته‌ها نشان داد که واژۀ «دفاع مقدس» در مطالعات ادبی بیشتر است. «جنگ ایران و عراق» نیز در تاریخ دفاع مقدس و علوم سیاسی پرکاربردتر از دو واژه دیگر اما تفاوت آن چشمگیر نیست. در حوزه‌های دیگر نیز کاربرد واژگان سه‌گانه در دفاع مقدس کم‌وبیش یکسان است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 433.85 K

تحول تاریخی حقوق بین‌المللِ توسل به زور تا شکل‌گیری نظام ملل متحد؛ بیم‌ها و امیدها

مصطفی فضائلی؛ موسی کرمی

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 31-60

https://doi.org/20.1001.1.25883674.1399.6.1.2.1

چکیده

   این نوشتار می­کوشد تا از رهگذر رویکردی تاریخی به تحلیل چگونگی تنظیم حقوقی توسل به زور تا شکل‌گیری نظام ملل متحد دست یازد و به کاستی­ها و چالشهای آن بپردازد. بررسی سیر تاریخیِ حاکم بر توسل به زور ...  بیشتر  این نوشتار می­کوشد تا از رهگذر رویکردی تاریخی به تحلیل چگونگی تنظیم حقوقی توسل به زور تا شکل‌گیری نظام ملل متحد دست یازد و به کاستی­ها و چالشهای آن بپردازد. بررسی سیر تاریخیِ حاکم بر توسل به زور از سده­های میانی و نظریه جنگ عادلانه تا زمان پدیدایی سازمان ملل متحد، روندی تکاملی از نامحدودبودن اختیار دولتها در توسل به زور علیه یکدیگر تا محدودیت و ممنوعیت آن را نشان می­دهد. اصلی­ترین چالشِ حقوق بین­المللِ ناظر بر توسل به زور در این دوره، اراده­گراییِ افراطیِ دولتها و غلبه زور و سیاست بر صلح و حقوق بین­الملل و صلح در ساحت روابط بین‌الملل است؛ با این حال در این بازه­ زمانی، جامعه‌ بین‌المللی شاهد گذار از اصل توسل به زور برای حل و فصل اختلافات به اصل ممنوعیت به­کارگیری زور بسان قاعده­ای بنیادین در روابط میان دولتها بوده است. به باور نگارندگان، این روند تکاملی را باید از نشانه‌هایِ نهادینه­شدنِ تدریجی حقوق بین­الملل توسل به زور در روابط میان دولتها قلمداد کرد و بر همین پایه، می­توان از کارآمدیِ نسبی این شاخه حقوقی در کاهش به­کارگیری زور در این بستر سخن راند. از آنجا که جنگِ تحمیلیِ رژیم بعث عراق علیه ایران به موجب قواعدِ حقوقی یادشده، توسلِ نامشروعِ به زور علیه تمامیت ارضی کشورمان و تجاوز سرزمینی به شمار می­رود به نظر می­رسد مطالعه تاریخیِ قواعدِ حاکم بر توسل به زور می­تواند در فهمِ درست­تر و کاملترِ موازینِ حقوقیِ حاکم بر زوایایِ گوناگونِ این رویدادِ واجد اهمیت و پیامدهای آن در تاریخِ معاصر ایران­زمین، و هشت سال دفاعِ مقدس از ناموس و خاک و سرزمینمان، سودمند باشد و به کار آید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 637.89 K

دلایل تداوم جنگ و ناکامی صلح پس از فتح خرمشهر در سال 1361

حسن حضرتی؛ هادی قیصریان فرد

دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 85-122

https://doi.org/20.1001.1.25883674.1399.6.1.4.3

چکیده

   تنش میان رژیم بعث عراق و  کشور ایران بر سر مرزهای غربی و نیز وقوع انقلاب اسلامی، موجب شد تا وضعیت جدیدی در منطقه پدید آید که در نهایت، به جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران منجر شد. اگر­چه جنگ می­توانست ...  بیشتر  تنش میان رژیم بعث عراق و  کشور ایران بر سر مرزهای غربی و نیز وقوع انقلاب اسلامی، موجب شد تا وضعیت جدیدی در منطقه پدید آید که در نهایت، به جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران منجر شد. اگر­چه جنگ می­توانست به جداسازی بخش­هایی از سرزمین ایران منجر شود؛ اما، با مقاومت مردم و نیروهای نظامی، ارتش کشور متجاوز به عقب رانده شد و قسمت اعظم سرزمین­های­ اشغالی همچون خرمشهر در خرداد 1361 آزاد شد. پس از آزادسازی خرمشهر، رویکردهای متفاوتی در توقف یا تداوم جنگ شکل گرفت و این ابهام مطرح شد که چرا با وجود اقدامات میانجیگرایانه برای صلح، جنگ پایان نیافت؟ هدف این پژوهش، پاسخ به چرایی تداوم جنگ تحمیلی است که نقش و اهمیت بسیاری در روشن‌ساختن ابهامات و تاریخ‌نگاری جنگ دارد. روش نظری پژوهش براساس نظریه بازیهای «برد ـ باخت» اچ. اف­ کالاهان است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که دلایل ادامۀ جنگ از ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و ژئوپلیتیک قابل بررسی بوده است و علل ناکامی تلاشهای­ صلح‌آمیز، عدم تحقق خواسته­های طرفین و بویژه ایران در جنگ تحمیلی بود. شیوه جمع­آوری داده‌ها نیز بر اسناد منتشر نشده و مصاحبه مبتنی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 713.39 K

تحلیل جغرافیای فرهنگی و معنایی جنگ تحمیلی با رویکرد زبان شناسی

رشید خلف زاده؛ میثم رستمی؛ حجت الله جهانی راد

دوره 5، شماره 4 ، اسفند 1398، ، صفحه 83-102

چکیده

  همزمان با وقوع جنگ تحمیلی 8 ساله، نوعی تبلور فرهنگ دفاع از ارزش­ها و فرهنگ و تمدن در بین ایرانیان شکل گرفت. این ویژگی­ها نوعی از حس مقدس مکانی را به انسان ایرانی تلقین می­کند. این مفاهیم وارد زبان ...  بیشتر همزمان با وقوع جنگ تحمیلی 8 ساله، نوعی تبلور فرهنگ دفاع از ارزش­ها و فرهنگ و تمدن در بین ایرانیان شکل گرفت. این ویژگی­ها نوعی از حس مقدس مکانی را به انسان ایرانی تلقین می­کند. این مفاهیم وارد زبان فارسی و زبان­های مناطق مرزنشین شده، نوعی «جغرافیای فرهنگی دفاع مقدس» ایجاد کرده است. در این پژوهش نگارنده­گان به دنبال ارائه­ تحلیلی از جنگ هشت ساله براساس رویکرد زبان شناسی فردیناند دوسوسور هستند که براساس رویکرد زبان­شناسی سوسور، جنگ هشت ساله ایران و عراق چه نقشی در ظهور نشانه­ های زبانی جدید در ایران (زبان­های موجود در جغرافیای ایران) داشته است. این پژوهش به شیوه ای تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است. داده های این مقاله نیز به شیوه ای کتابخانه و اسنادی بدست آمده است. براساس نتایج پژوهش، دفاع مقدس با آفرینش و بازتولید مفاهیمی معنوی از صدر اسلام، عملاً گفتمانی را شکل داد که امروزه دارای نمادها و نشانه­های زبانی گسترده­ای در سطح ملی، منطقه­ای و در برخی موارد جهانی است. بنابراین نشانه­ها و نمادهای زبانی گفتمان دفاع مقدس نیز به­واسطۀ آگاهی مخاطب از این گفتمان و نیز بروز واقعی و بیرونی این گفتمان معنادار هستند و با فرض فراموشی این گفتمان و فرهنگ خاص، نشانه­های آن نیز نامفهوم می­گردند. بنابراین از دست نرفتن این مفاهیم و میراث ارزشی نیاز به تدابیر و سیاستگذاری دوراندیشانه و عملی هست.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 432.58 K

مقالۀ ترویجی بررسی گسترۀ عدالت در وصیت‌نامه‌های شهدای جنگ تحمیلی

سیدحسن قریشی کرین؛ حسینعلی قربانی

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1397، ، صفحه 47-62

چکیده

  چکیده: پژوهش حاضر، با هدف شناخت مقولۀ عدالت توسط شهدای جنگ تحمیلی، به بررسی وصیت‌نامه‌های آنان می‌پردازد؛ ازاین‌رو، با استفاده از روش تحلیل محتوا، چهارصد نمونه از وصیت‌نامه‌های شهدا تجزیه‌و‌تحلیل ...  بیشتر چکیده: پژوهش حاضر، با هدف شناخت مقولۀ عدالت توسط شهدای جنگ تحمیلی، به بررسی وصیت‌نامه‌های آنان می‌پردازد؛ ازاین‌رو، با استفاده از روش تحلیل محتوا، چهارصد نمونه از وصیت‌نامه‌های شهدا تجزیه‌و‌تحلیل شد. براساس این روش، مقولۀ عدالت به سه حوزۀ اصلی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تقسیم شده و هرکدام از آن‌ها با استفاده از نرم‌افزاری Excel و Spss سرشماری شد و نمودارهای موردنیاز استخراج شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، بیشترین توصیه‌های شهدا به حوزۀ عدالت سیاسی و مؤلفه‌های اصلی آن اختصاص دارد. همچنین، حجم وسیعی از وصیت‌نامه‌ها به عدالت اقتصادی اختصاص دارد. این موضوع نشان می‌دهد، شهدا، دغدغۀ عدالت اقتصادی داشتند و مصداق بارز آن را توزیع عادلانۀ ثروت و حمایت از اقشار ضعیف جامعه می‌دانستند. در حوزۀ عدالت اجتماعی، برپایی عدل در جامعۀ اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر، شایسته‌سالاری، از مؤلفه‌های موردتوجه شهدا بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 707.83 K

مدیریت و فرماندهی اکبر هاشمی‌رفسنجانی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران

هادی قیصریان فرد

دوره 4، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 9-34

چکیده

  یکی از مهم‌ترین تدابیر دفاعی و امنیتی در جنگ تحمیلی، تصمیم‌گیری راهبردی بود که تأثیر بسیاری بر انقلاب اسلامی داشت. پژوهش حاضر باهدف بررسی تصمیمات راهبردی فرماندهان عالی دورۀ جنگ تحمیلی، سعی دارد تا ...  بیشتر یکی از مهم‌ترین تدابیر دفاعی و امنیتی در جنگ تحمیلی، تصمیم‌گیری راهبردی بود که تأثیر بسیاری بر انقلاب اسلامی داشت. پژوهش حاضر باهدف بررسی تصمیمات راهبردی فرماندهان عالی دورۀ جنگ تحمیلی، سعی دارد تا دوران فرماندهی هاشمی‌رفسنجانی را در جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران موردارزیابی قرار دهد. در پژوهش حاضر، به این پرسش پاسخ داده می‌شود که چرا هاشمی‌رفسنجانی در دو مقطع از سال‌های 1362 و 1367 هجری‌شمسی به فرماندهی جنگ منصوب شد؟ فرضیۀ پژوهش برحل‌اختلاف موجود میان سپاه و ارتش برای ادامۀ جنگ و خاتمه‌دادن به جنگ از مسیر دیپلماسی، تأکید دارد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و شیوۀ جمع‌آوری داده‌ها به‌صورت میدانی و اسنادی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 851.35 K

واکاوی جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران از منظر حقوق بشردوستانه

افشین قشلاقی نیگجه؛ احمدرضا توحیدی

دوره 4، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 105-120

چکیده

  حقوق بشردوستانه، شاخه‌ای از حقوق بین‌المللی است که هدف اصلی آن، حمایت کامل از افراد غیرنظامی و احترام به کشته‌شدگان در زمان جنگ‌های داخلی و جهانی است. برخی از صاحب‌نظران مسائل سیاسی و حقوقی معتقدند، ...  بیشتر حقوق بشردوستانه، شاخه‌ای از حقوق بین‌المللی است که هدف اصلی آن، حمایت کامل از افراد غیرنظامی و احترام به کشته‌شدگان در زمان جنگ‌های داخلی و جهانی است. برخی از صاحب‌نظران مسائل سیاسی و حقوقی معتقدند، جنگ به عنوان امری گریزناپذیر، باعث اختتام قواعد و مقررات جهانی نمی‌شود؛ بلکه، با ایجاد قوانین نوینی، باعث قانونمند کردن رفتار متخاصمان و انسانی کردن جنگ می‌شود. با ظهور جنگ، منافع ملی تهدید می‌شود. در چنین شرایطی بر تمام شهروندان آن کشور واجب است با تمام توان و ظرفیت‌های موجود به دفاع از حقوق کشور بپردازند. این مطلب ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصۀ دفاع از منافع ملی ایران را نشان می‌دهد. مقالۀ حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای و فیش ‌برداری، گردآوری و تحلیل شده است. ایران با فاصلۀ‌ اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با جنگ هشت سالۀ رژیم بعث عراق علیه ایران مواجه شد. در این تحقیق تلاش شده تا میزان پایبندی رژیم بعث عراق به مقررات حقوق منازعه‌های مسلحانه و حقوق بشردوستانه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، در دوران دفاع مقدس، مقررات حقوق بین‌المللی بشردوستانه از جمله ممنوعیت کاربرد تسلیحات شیمیایی و تعرض به میراث فرهنگی توسط رژیم بعث عراق نقض شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 517.26 K

بررسی وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان مهاجر جنگ تحمیلی (مطالعۀ موردی: دانش‌آموزان مهاجر ساکن در تهران)

فؤاد پورآرین؛ حبیب شرفی صفا

دوره 4، شماره 2 ، مرداد 1397، ، صفحه 31-52

چکیده

  جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، جا‌به‌جایی‌های جمعیتی و مهاجرت‌های اجباری گسترده‌ای را به‌دنبال داشت. گروهی از این مهاجرین، دانش‌آموزان بودند که به‌همراه خانواده‌های خود به ...  بیشتر جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، جا‌به‌جایی‌های جمعیتی و مهاجرت‌های اجباری گسترده‌ای را به‌دنبال داشت. گروهی از این مهاجرین، دانش‌آموزان بودند که به‌همراه خانواده‌های خود به تهران مهاجرت کردند و به‌دلیل ناسازگاری فرهنگی و اجتماعی و شرایط نامناسب اقتصادی خانواده‌ها، با مشکلات عدیده‌ای در محل تحصیل خود رو‌به‌رو گردیدند. بررسی‌ها، نشان می‌دهد که بسیاری از این دانش‌آموزان مهاجر، به‌دلیل شرایط بد اقتصادی و مسکن نامناسب مجبور به ترک‌تحصیل شدند و یا به مشاغل کاذب و حتی اعتیاد و فساد روی آوردند. بنابراین، پژوهش حاضر به‌دنبال بررسی این موضوع است که مهاجرت‌های اجباری جنگ تحمیلی، چه تأثیری بر‌روی کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان مهاجر داشته و عوامل مؤثر بر آن کدام است. روش مورد‌استفاده در این پژوهش، روش کتابخانه‌ای است و جهت ارائة برخی شاخص‌های جمعیتی نیز، از گزارشات بنیاد امور مهاجرین در سال 1369 و از اسناد مطالعاتی هم برای پی‌بردن به وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان مهاجر در اقامتگاه‌ها و محلات جدید تحصیل آنان استفاده شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 783.44 K

تبیین دو رویکرد اصلی مدیریتی دفاع از کشور در جنگ تحمیلی

فریده باوریان؛ فاطمه سهراب‌زاده

دوره 4، شماره 2 ، مرداد 1397، ، صفحه 151-184

چکیده

  جنگ تحمیلی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود به‌صورت گسترده‌ای از شهریور 1359، کشور ایران را تحت‌تأثیر قرار داد. در این راستا، مطالعة ابعاد مختلف آن، به‌ویژه مطالعة عملکرد و شیوه‌های رفتاری مدیریت جنگ ...  بیشتر جنگ تحمیلی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود به‌صورت گسترده‌ای از شهریور 1359، کشور ایران را تحت‌تأثیر قرار داد. در این راستا، مطالعة ابعاد مختلف آن، به‌ویژه مطالعة عملکرد و شیوه‌های رفتاری مدیریت جنگ و دفاع از کشور طی این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا در این جنگ نمونة موفقی از مدیریت به سبک جدید (مدیریت انقلابی) ارائه گردید که حاصل جهان‌بینی الهی امام خمینیرحمت‌الله‌علیه و خلاقیت فرماندهان و مدیران عرصه‌های مختلف دفاع مقدس بود که در شرایط کنونی هم می‌تواند راهنما و الگویی اصولی برای دفاع از کشور باشد. باتوجه به این امر، پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع اسنادی، اینترنتی و کتابخانه‌ای به واکاوی دو رویکرد اصلی حاکم بر نحوة دفاع و مدیریت جنگ پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نیروهای اسلام‌گرای مکتبی به رهبری امام خمینی‌رحمت‌الله‌علیه متعهد به شیوة انقلابی جنگ و دفاع همه‌جانبه بودند. جناحی که با ارائة مدیریتی مبتنی بر اصول دینی و مذهبی، این رخداد را به فرصتی برای بازتولید و تثبیت جمهوری اسلامی تبدیل نمود. در مقابل، نیروهای ملی‌گرا و ملی- مذهبی با مدیریت بنی‌صدر به نبرد کلاسیک اعتقاد داشتند؛ اما موقعیت حکومت نوپای ایران، توانایی به‌کارگیری آن را نداشت. سرانجام هم ناموفق‌بودن چند عملیات جنگی و عزل بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا و ریاست جمهوری، خط بطلانی بر آن کشید و در‌نهایت، روند دفاع انقلابی و همه‌جانبه بر جنگ حاکم گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 915.16 K

مسئولیت بین‌المللی اشتقاقی دولت‌های حامی رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران

مسعود اخوان فرد؛ ایمان دهقانی دهج

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 9-38

چکیده

  اصولاً هر دولتی تنها مسئول اعمال متخلفانه خویش می‌باشد، با این حال در حقوق بین‌الملل نیز مانند حقوق داخلی، معاونت و همکاری در عمل متخلفانه دولت دیگر می‌تواند موجبات مسئولیت یک دولت را به همراه داشته ...  بیشتر اصولاً هر دولتی تنها مسئول اعمال متخلفانه خویش می‌باشد، با این حال در حقوق بین‌الملل نیز مانند حقوق داخلی، معاونت و همکاری در عمل متخلفانه دولت دیگر می‌تواند موجبات مسئولیت یک دولت را به همراه داشته باشد. ازجمله مهم‌ترین تعهدات دولت‌ها در قبال مخاصمات مسلحانه، لزوم حفظ بی‌طرفی است. باید اذعان داشت در طول جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، تعدادی از کشورها در این عمل متخلفانه به رژیم بعث عراق یاری رساندند. این همکاری‌ها شامل سربازگیری و اعزام نیرو، آموزش نیروها با اهداف نظامی، اعطای جنگ‌افزارهای نظامی مختلف، بازگذاشتن مرزها، واگذاری بخشی از خاک برای احداث پایگاه‌های نظامی، اعطای کمک‌های مالی نقدی و غیرنقدی، همکاری‌های فنی و تکنولوژیکی و همچنین مساعدت اطلاعاتی از جمله جمع‌آوری اخبار و اطلاعات به نفع رژیم متخاصم عراق و به ضرر کشور جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. واکاوی و تأمل در سه رکن قانونی، مادی و معنوی به‌عنوان ارکان ایجاد مسئولیت اشتقاقی کشورهای حامی رژیم بعث عراق، حاکی از آن است که کشورهای مزبور از منظر قواعد و مقررات بین‌الملل مسئول شناخته شده و قابل تعقیب خواهند بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 640.27 K

تأثیر کلام حضرت امام(ره) بر عناصر کار تیمی رزمندگان قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) در دفاع مقدس با تمرکز بر عملیات کربلای 5

رامبد باران دوست؛ احمدرضا شفیعی

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 61-80

چکیده

  رهبری مهمترین عامل پیروزی و شکست و حفظ روحیه و پیشگیری از آسیب­های روانی در جنگ است. شخصیت عرفانی و حماسی حضرت امام(ره) از ایشان، رهبر و فرمانده ­ای بی­ نظیر در دوران دفاع مقدس ساخته بود که نگرش، آموزه­ ...  بیشتر رهبری مهمترین عامل پیروزی و شکست و حفظ روحیه و پیشگیری از آسیب­های روانی در جنگ است. شخصیت عرفانی و حماسی حضرت امام(ره) از ایشان، رهبر و فرمانده ­ای بی­ نظیر در دوران دفاع مقدس ساخته بود که نگرش، آموزه­ ها و سیره­ ایشان تأثیر عمیق انکارناپذیری بر روحیه ملت و رزمندگان و آمادگی­های آنان در برابر دشمنان داشت. عشق و محبت وصف ناپذیر آحاد ملت و رزمندگان اسلام به ایشان از باورهای دینی آنان سرچشمه می­ گرفت. رزمندگان اسلام افزون بر محبت بسیار زیاد به حضرت امام، عمیقاً باور داشتند. ایشان جانشین امام عصر(ع) است و از ولایت امام معصوم و شأن مرجعیت دینی و زعامت سیاسی جامعه اسلامی برخوردار است. از این رو در چارچوب این باور ولایت حضرت امام را در ادامه ولایت معصوم پذیرفته و به لوازم آن پایبند بودند و اطاعت و پیروی از آنان را بر خود واجب می دانستند. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر کلام حضرت امام بر عناصر کار تیمی رزمندگان قرارگاه خاتم­الانبیاء (ص) در دفاع مقدس با تمرکز بر عملیات کربلایی­ها می­پردازد. جامعه آماری این پژوهش، کارکنان قرارگاه خاتم­الانبیاء (ص) در شهر تهران هستند که در عملیات کربلای ۵ شرکت داشته ­اند. از این تعداد جامعه آماری که 21 نفر است براساس روش نمونه­گیری خوشه­ای تعداد ۳۷ نفر به عنوان نمونه در نظر گرفته شد و پرسشنامه بین آنها توزیع شد. نتایج نشان می­دهد کلام حضرت امام بر همه ۱۷ مورد از عناصر کار تیمی در بین رزمندگان اسلام در جبهه ­های حق علیه باطل مؤثر است. حضرت امام با سخنان خود به آن‌ها شور و شوق و اعتماد به نفس می­ب خشید و این مسأله منجر به حضور مداوم و پرصلابت مردم و رزمندگان در جبهه­ های جنگ می­شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 601.38 K

بررسی نقش انقلاب اسلامی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و فضای ژئوپلتیک شکل گرفته

هادی زرقانی؛ محمدرضا میرزایی؛ زهرا حسینی سادات محله

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 55-82

چکیده

  موقعیت ژئوپلتیک کشورها در طول زمان و تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون جنگ ها، انقلاب‌ها، تحولات نظام بین‌المللی و نظام جهانی و تغییر در موازنه‌های قدرت همواره در حال تغییر و تحول است. ایران یکی از کشورهایی ...  بیشتر موقعیت ژئوپلتیک کشورها در طول زمان و تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون جنگ ها، انقلاب‌ها، تحولات نظام بین‌المللی و نظام جهانی و تغییر در موازنه‌های قدرت همواره در حال تغییر و تحول است. ایران یکی از کشورهایی بوده که ژئوپلتیک آن در طول چهار دهه گذشته دچار تغییر و تحولات زیادی شده است که علل آن را می‌توان در طیف مختلفی از عوامل ژئوپلتیک داخلی و خارجی جستجو کرد. در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه 6۰ با توجه به شکل‌گیری انقلاب اسلامی و حکومت شیعی ساختارهای منطقه‌ای دچار تحول شد و به سبب آن نقش و جایگاه ایران نیز در مناسبات منطقه‌ای و جهانی دگرگون گردید. چنین شرایطی، زمینه‌ساز جنگی شد که یکی از مهمترین اهداف آن جلوگیری از قدرت‌یابی شیعیان در منطقه خاورمیانه بود. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی به دنبال بررسی تأثیرگذاری شکل‌گیری حکومت شیعه در ساختار ژئوپلتیک منطقه خاورمیانه در آن زمان و تأثیر آن بر شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. همچنین با توجه به ساختارهای حمایتی شکل گرفته آن دوران سعی شد چگونگی و علل این روند مورد واکاوی و بررسی ژرف‌تر قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 745.66 K

بررسی روابط ایران و شوروی در دوره جنگ تحمیلی (با تاکید بر مسئله افغانستان)

فرهاد درویشی سه تلانی؛ مهدی رحمتی

دوره 2، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 35-55

چکیده

  با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ ه.ش، سیاست خارجی نوین ایران ذیل اصول معینی تعریف شد. اصولی چون نه شرقی نه غربی و دفاع از مظلومان، در زمان حساس جنگ ایران و عراق از جمله نسبت به مسئله اشغال افغانستان توسط ...  بیشتر با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ ه.ش، سیاست خارجی نوین ایران ذیل اصول معینی تعریف شد. اصولی چون نه شرقی نه غربی و دفاع از مظلومان، در زمان حساس جنگ ایران و عراق از جمله نسبت به مسئله اشغال افغانستان توسط شوروی به‌صورت شفاف نمود عملی یافت. مقاله حاضر با استفاده از روش بررسی روندها به توصیف و تبین چگونگی تأثیرگذاری موضع‌گیری ایران نسبت به اشغال افغانستان در روابط بین دو کشور ایران و شوروی در دوران جنگ تحمیلی پرداخته است. مطالعه انجام شده حاکی از آن است که مسئله افغانستان عاملی بسیار مهم در نحوه شکل‌گیری روابط ایران و شوروی در مقاطع نخست سال‌های مذکور نبوده و تنها از زمان روی کار آمدن گورباچف، تأثیرگذاری جدی و ویژه داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 348.24 K