فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

مطالعه تطبیقی یادمان های شهری جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران در تهران و بغداد

ابوالفضل کاوندی کاتب؛ مهرداد احمدی

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403

چکیده

  جنگ به عنوان یک پدیده ناخوش‌آیند در ورای جنبه‌های تلخ آن، باید جنبه‌های سفید آن یعنی دلاوری‌، ایثار و میهن پرستی سربازانان را به نسل‌های نو یادآوری نمود. مجموعه مناظر یادمان جنگی شهر، شخصیت‌ها و رویدادهای ...  بیشتر جنگ به عنوان یک پدیده ناخوش‌آیند در ورای جنبه‌های تلخ آن، باید جنبه‌های سفید آن یعنی دلاوری‌، ایثار و میهن پرستی سربازانان را به نسل‌های نو یادآوری نمود. مجموعه مناظر یادمان جنگی شهر، شخصیت‌ها و رویدادهای گذشته یک ملت را یادآوری می‌کند و ذیل بازنمایی‌های فیزیکی ، ذهنی و نمادین در مکان‌های عمومی شهر کیفیت تحقق خاطره‌انگیزی شهری را تقویت می‌کنند. شهروندان از طریق برقراری ارتباط در نتیجه حواس تجربه شده، یادمان‌های جنگی را تجربه خواهند کرد. این پژوهش تجزیه و تحلیلی از چیستی، گونه شناسی و شناسایی مفهوم یادمان جنگی را انجام داده است. همچنین این پژوهش از طریق مطالعات تطبیقی 4 نمونه از مناظر یادمان جنگی در شهرهای تهران و بغداد را مقایسه کرده است. این پژوهش یک چارچوب نظری را تعریف، و میزان برجستگی یادمان‌ها جنگی را در مقایسه با یکدیگر نمایش می‌دهد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای گردآوری شده است. پس از بررسی ادبیات نظری و استخراج مولفه‌های ارزیابی برجستگی یادمان‌های جنگی(9مولفه) این پژوهش با ارائه روشی نظام‌مند، ماهیت مولفه‌های استخراجی را درمطالعات موردی تحلیل کرده است. بدین منظور برای پیشبرد اهداف پژوهش و تحلیل مولفه‌ها از روش توصیفات کلامی(مصاحبه) با متخصصان و تحلیل کمی(تحلیل سلسله مراتبی) به کمک آنها استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد یادمان‌های جنگی نقش بسزایی خاطره انگیزی گذشته جنگی برای نسل‌های بعدی دارد، و جایگاه یادمان‌ها مطالعاتی در تحقق خاطرات رویداد‌های جنگی به ترتیب بدین گونه است: 1- موزه دفاع مقدس، تهران؛ 2- یادمان‌الشهید، بغداد؛ 3-بهشت‌زهرا (قطعات شهدا)،تهران؛ 4-یادمان سرباز گمنام، بغداد.

---

• مشاهده مقاله

درس آموخته‌های پدافند غیرعامل در حوزه کاهش آسیب‌پذیری دوران دفاع مقدس

حمید فروزان

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 9-35

چکیده

  مطالعه و تحقیق در مورد جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران به‌منظور استفاده افکار عمومی و استفاده خاص در زمینه‌های آموزش، ارتقاء بینش نیروهای مسلح، سازمان‌دهی، به‌روزآوری روش ها واقدامات پدافند غیر عامل امری ...  بیشتر مطالعه و تحقیق در مورد جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران به‌منظور استفاده افکار عمومی و استفاده خاص در زمینه‌های آموزش، ارتقاء بینش نیروهای مسلح، سازمان‌دهی، به‌روزآوری روش ها واقدامات پدافند غیر عامل امری ضروری می‌باشد. پدافند غیرعامل به‌عنوان یک ابزار دفاعی کم‌هزینه و پرفایده مسئله‌ای است که در دوران کنونی به آن توجه زیادی می‌شود؛ به‌نحوی‌که امروزه یکی از پایه‌های نبرد و اصولی می‌باشد که در جنگ‌ها از آن استفاده می‌شود. رعایت اصول پدافند غیرعامل با سبک و سیاق ابداعی و در نوع خود تازه در تاریخ هشت سال دفاع مقدس از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف بررسی تجربیات و اقدامات پدافند غیرعامل در دوران دفاع مقدس و با استفاده از ساختار پژوهش‌های آمیخته و روش توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته است و برای جمع‌آوری یافته‌های نظری از فن بررسی اسناد و مدارک علمی و مصاحبه خبرگی استفاده‌شده است. نتایج پژوهش که مبتنی بریافته های 9 حوزه از درس آموخته های دفاع مقدس با رویکرد پدافند غیر عامل است نشان می دهد که موفقیت پدافند غیرعامل در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عوامل متعددی بستگی داشت که این عوامل درمجموع نقش بسزایی در حفاظت ازمردم، نیروها، زیرساخت ها، تأسیسات، موفقیت‌های نظامی و کاهش تلفات انسانی در جنگ را برعهده داشتند.از نتایج دیگر پژوهش استفاده از درس آموخته ها در طرح ها ونظام نامه های راهبردی و عملیاتی حوزه های مختلف پدافند غیرعامل کشور برای مقابله با تهدیدات مشابه و نوین است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 703.44 K

تبیین اصول اساسی حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس

سیداصغر جعفری

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 37-62

چکیده

  با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای دفاع از استقلال، امنیت و تمامیت ارضی، به مقابله با دشمن متجاوز برخاستند. گرچه در اوایل جنگ تحمیلی نمایش قدرت ...  بیشتر با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای دفاع از استقلال، امنیت و تمامیت ارضی، به مقابله با دشمن متجاوز برخاستند. گرچه در اوایل جنگ تحمیلی نمایش قدرت دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی کافی نبود، اما به غیر از سال اول جنگ، در طول دوران دفاع مقدس به دلیل اتکای نیروهای مسلح به اصول مهمی در فرهنگ و ساختار سازمان خود باعث شد تا ابتکار نظامی و تدبیر عملیاتی در اختیار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تبیین این اصول، به این پرسش اصلی پاسخ خواهد داد که اصول اساسی حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شامل چه مواردی می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و به لحاظ ماهیت کیفی و به لحاظ روش گردآوری اطلاعات، اکتشافی-تبینی است. محتوای اکتشافی این پژوهش در اختیار تعداد هشت نفر از خبرگان به روش گلوله برفی و کفایت نظری داده‌ها قرار گرفت و پس از بررسی‌ها به تایید نهایی خبرگان رسید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اصول حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شامل هشت اصل، با عنوان اصل قدرت‌محوری، اصل معنویت‌محوری، اصل مدیریت جهادی و انقلابی، اصل درایت و برنامه‌محوری، اصل نوآوری و ابتکار، اصل بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان و متخصصان، اصل شایسته‌سالاری و اصل پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی در نبرد بوده است که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران توانسته‌اند باصلابت در جنگ نابرابر دشمنان این مرزوبوم پیروز گردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 734.74 K

آثار و پیامدهای اقتصادی-‌اجتماعی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بر روند توسعه پایدار استان کرمانشاه

رحمان حریری؛ کامران لطفی

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 63-84

چکیده

  جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری‌اسلامی‌ایران (1980-1988) چشم‌انداز اقتصادی-اجتماعی و همچنین توسعه پایدار مناطق مرزی به‌ویژه استان کرمانشاه در غرب ایران را تحت تأثیر قرار داد؛ منطقه‌ای که به‌دلیل نزدیکی ...  بیشتر جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری‌اسلامی‌ایران (1980-1988) چشم‌انداز اقتصادی-اجتماعی و همچنین توسعه پایدار مناطق مرزی به‌ویژه استان کرمانشاه در غرب ایران را تحت تأثیر قرار داد؛ منطقه‌ای که به‌دلیل نزدیکی به درگیری و بحران، آسیب‌های قابل توجهی را متحمل شده است. اهمیت این موضوع در ادراک اثرات طولانی مدت جنگ فرسایشی بر توسعه منطقه‌ای و ضرورت بازسازی مناطق آسیب دیده از جنگ است. در همین راستا، سوال اصلی پژوهش این است: جنگ تحمیلی عراق علیه ایران چه پیامدهای اقتصادی-اجتماعی بر روند توسعه پایدار در استان کرمانشاه برجای گذاشته است؟ این فرضیه مطرح است که جنگ تحمیلی به‌شدت مانع توسعه منطقه شده و منجر به‌رکود اقتصادی طولانی مدت و اختلالات اجتماعی گردیده است. بنابراین، اهداف این تحقیق، شامل ارزیابی تأثیر جنگ بر زیرساخت‌های اقتصادی-اجتماعی، توسعه پایدار، اشتغال، آموزش و خدمات عمومی و شناسایی اقدامات بازیابی پس از جنگ می‌باشد. از اینرو، این پژوهش به‌لحاظ مبانی متدلوژیک، مبتنی بر نظریه درگیری و مدل‌های بازسازی پس از جنگ است که به‌توضیح چگونگی اختلال جنگ در توسعه و چالش‌های بهبود کمک می‌کند؛ به‌عبارتی از یک رویکرد ترکیبی بهره می‌گیرد و تجزیه و تحلیل تاریخی داده‌های متعارض و تحلیل محتوای صاحب‌نظران در این حوزه را ترکیب می‌کند. یافته‌های تحقیق نیز حاکی از آن است که جنگ منجر به‌تخریب گسترده زیرساخت‌ها، اتلاف سرمایه‌های انسانی و جابجایی جمعیت شد که این امور، رشد اقتصادی و توسعه پایدار استان را برای چندین دهه معوق نمود؛ هرچند که تلاش‌ها جهت بازسازی ویرانه‌های پس از جنگ ادامه دارد اما توسعه پایدار همچنان ناهموار بوده و مناطق‌روستایی از مراکز شهری عقب هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 M

تحول در مطالعات دفاع مقدس با هوش مصنوعی: رویکردی نوین به تحلیل و تفسیر داده‌های تاریخی

امین کوشکی؛ سید محمدرضا موسوی

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 105-133

چکیده

  در عصر حاضر، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه‌های مختلف تبدیل شده و توانایی‌های آن در پردازش داده‌ها و تحلیل اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. از سوی دیگر، دفاع مقدس به عنوان یک دوره ...  بیشتر در عصر حاضر، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه‌های مختلف تبدیل شده و توانایی‌های آن در پردازش داده‌ها و تحلیل اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. از سوی دیگر، دفاع مقدس به عنوان یک دوره تاریخی مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری هویت ملی، نیازمند بررسی‌های دقیق و عمیق‌تری است تا جوانب مختلف آن به‌درستی فهمیده شود. این پژوهش با استفاده از روش کیفی و مطالعه اسناد به دنبال پاسخ به این سوال است که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی برای تحول در مطالعات دفاع مقدس استفاده کرد و این فناوری چه تأثیری بر تحلیل و تفسیر داده‌های تاریخی دارد. یافته‌ها نشان می‌دهند که اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل تاریخ دفاع مقدس عمل کند، اما موفقیت آن به کیفیت داده‌ها و همکاری بین فناوری و پژوهشگران انسانی بستگی دارد. این پژوهش ضمن بررسی چالش های استفاده از هوش مصنوعی در مطالعات دفاع مقدس پیشنهاداتی برای بهینه‌سازی این مطالعات ارائه می‌دهد و بر اهمیت تطبیق این فناوری با نیازهای فرهنگی و اجتماعی تأکید می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 468.6 K

بررسی رابطه الگوهای رفتار گروهی فرماندهان و مدیران سپاه در دوران دفاع مقدس با روحیه رزمندگان با میانجیگری انگیزش

مجتبی اسکندری؛ حسین ظریف منش

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 135-158

چکیده

  روحیه و انگیزش از عناصر اصلی توان رزم محسوب می شوند. هدف تحقیق این است که رابطه رفتارهای گروهی فرماندهان و مدیران با روحیه و انگیزش رزمندگان بررسی شود. اهمیت تحقیق در تدوین و انتقال تجارب دفاع مقدس به ...  بیشتر روحیه و انگیزش از عناصر اصلی توان رزم محسوب می شوند. هدف تحقیق این است که رابطه رفتارهای گروهی فرماندهان و مدیران با روحیه و انگیزش رزمندگان بررسی شود. اهمیت تحقیق در تدوین و انتقال تجارب دفاع مقدس به نسل های بعد آن است. روش تحقیق به این صورت است که در مرحله اول الگوهای رفتاری فرماندهان و مدیران در دوران دفاع مقدس استخراج شده است. سپس به روش مدلسازی ساختاری تفسیری روابط الگوهای رفتار گروهی فرماندهان و مدیران با روحیه و انگیزش رزمندگان سنجیده شده است. جامعه آماری تحقیق فرماندهان و مدیران دوران دفاع مقدس بوده اند که نمونه 13 نفره از فرماندهان و مدیران سپاه در دوران دفاع مقدس به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. یافته های مدلسازی ساختاری تفسیری بیانگر ارتباط مستقیم الگوهای رفتاری فرماندهان و مدیران سپاه با روحیه و انگیزش رزمندگان و ارتباط غیر مستقیم با روحیه رزمندگان با میانجیگری متغیر انگیزش می باشد. بر اساس تحلیل میک مک برای سنجش قدرت نفوذ و وابستگی الگوها، هیچکدام از الگوهای رفتاری در ناحیه نفوذ قرار نگرفتند و هر چهار الگوی رهبری، پیروی، ارتباطات و کارگروهی فرماندهان و مدیران در ناحیه ارتباط قرار می گیرند که نشانگر تأثیرات متقابل الگوهای رفتاری فرماندهان و مدیران بر روحیه و انگیزش رزمندگان دوران دفاع مقدس می باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 555.14 K

نقش و اثرگذاری دفاع مقدس در مدیریت جهادی با تاکید بر منظومه فکری امام خامنه ای(مدظله)

اصغر رجبی ده برزوئی؛ عبدالله عراقی؛ محمد بیدگلی؛ آزمان کادری

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 9-26

چکیده

  دفاع مقدس نقطة عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می باشد که متأثر از عوامل مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و مدیریتی به پیروزی رسید.فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ...  بیشتر دفاع مقدس نقطة عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می باشد که متأثر از عوامل مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و مدیریتی به پیروزی رسید.فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ها، تجربه ها و نوآوری ها بوده که حفظ، نگهداری و اشاعه آن امری مهم و ضروری است. شیوه مدیریتی دفاع مقدس را می توان نمونه بارز مدیریت جهادی دانست. مدیریت جهادی در هر مقطع زمانی لازمه موفقیت و عبور از بحران ها است، چه در دوران دفاع مقدس و چه در حال حاضر که شاهد جنگ های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هستیم. در این مقاله به این سئوال اصلی مقاله می پردازیم که نقش و اثرگذاری دفاع مقدس در مدیریت جهادی با تاکید بر منظومه فکری امام خامنه ای(مدظله)چیست؟ یافته های پژوهش با استفاده از روش اسنادی با اتکا به منابع مکتوب کتابخانه ای و مقالات مستخرج از منظومه فکری امام خامنه ای عبارتند از ایمان و کار برای خدا، بصیرت و عدم غفلت از وجود دشمن، گذشت و فداکاری ، چالش با موانع و عبور از آنها، شتاب همراه با تدبیر و خستگی ناپذیری که مورد بررسی قرار گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 594.91 K

سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

دانیال رضاپور

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 27-44

چکیده

  جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از مهم‌ترین وقایع بین المللی در اواخر نیمه دوم سده بیستم به شمار می‌رود و با وجود حمایت گسترده کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از رژیم بعث، متاسفانه پژوهشی به طور کامل در ...  بیشتر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از مهم‌ترین وقایع بین المللی در اواخر نیمه دوم سده بیستم به شمار می‌رود و با وجود حمایت گسترده کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از رژیم بعث، متاسفانه پژوهشی به طور کامل در مورد نقش و جایگاه کشورهای بزرگ منطقه‌ای منجمله عربستان مورد کنکاش و بررسی قرار نگرفته است. مقاله پیش‌رو با بررسی تطبیقی و تحلیل تاریخی به دلایل حمایت عربستان از عراق در طی جنگ تحمیلی اختصاص دارد و مدعی است الزامات ساختاری مبتنی بر انقلاب اسلامی و وضعیت موازنه قدرت در سطح منطقه‌ای، مهم‌ترین مولفه‌های تعین زا در تداوم حمایت عربستان از رژیم بعث بوده است. بر این اساس در این پژوهش با بررسی علل و ساختارهای حمایتی شکل گرفته پس از آغاز جنگ به بررسی نقش عربستان در ساختارهای ژئوپلیتیک منطقه غرب آسیا در حین جنگ تحمیلی اختصاص دارد. در همین چارچوب سوال پژوهش بر این مبنا قرار دارد که جنگ تحمیلی طولانی مدت و فرسایشی عراق در دهه 1980 علیه ایران انقلابی در راهبرد موازنه تهدید عربستان از چه جایگاهی برخوردار بود؟ فرضیه پژوهش بر این انگاره مفصل‌بندی شده است که عربستان سعودی جهت موازنه سازی در برابر تهدیدات و نفوذ ایران انقلابی در منطقه غرب آسیا به ویژه در قبال حکام عربی از عراق به رهبری صدام حمایت‌های گوناگون مالی، سیاسی و نظامی به عمل آورده است. روش پزوهش تحلیلی- تبیینی است و از رهیافت نظری موازنه تهدید جهت تحلیل موضوع استفاده خواهد شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 592.36 K

تحلیل جغرافیایی زمینه‌های شکست عملیات فروغ جاویدان و پیروزی عملیات مرصاد

کیومرث یزدان پناه درو؛ آرش نصیری زرقانی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 61-88

چکیده

  برای مطالعه و بررسی جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی در دوره‌های زمانی گوناگون و همچنین پی بردن به علل شکست‌ها و پیروزی‌ها در صحنه‌های نبرد، بایستی به عامل جغرافیا توجه ویژه‌ای نمود. عملیات فروغ جاویدان ...  بیشتر برای مطالعه و بررسی جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی در دوره‌های زمانی گوناگون و همچنین پی بردن به علل شکست‌ها و پیروزی‌ها در صحنه‌های نبرد، بایستی به عامل جغرافیا توجه ویژه‌ای نمود. عملیات فروغ جاویدان که از سوی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در سوم مردادماه سال 1367 و پس از پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط جمهوری اسلامی ایران آغاز شده بود، با بسترها و عوامل جغرافیایی ارتباط تنگاتنگی دارد. به این معنا که علاوه بر راهبردها و تاکتیک‌های نظامی که حتماً می‌بایست با در نظر گرفتن ویژگی‌های جغرافیایی منطقه طرح‌ریزی می‌شد، علل شکست سازمان در این عملیات و در سوی مقابل پیروزی عملیات مرصاد نیز پیوستگی مستقیم و قابل ملاحظه‌ای با عوامل جغرافیایی داشته‌ است. از این جهت، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی قصد دارد به تحلیل جغرافیایی عملیات فروغ جاویدان بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که عوامل جغرافیایی چه نقشی در شکست عملیات فروغ جاویدان و پیروزی عملیات مرصاد داشته‌اند؟ بررسی‌ها و نتایج پژوهش نشان داده است که عوامل طبیعی و انسانی شامل توپوگرافی منحصربه‌فرد استان کرمانشاه و موقعیت دفاعی تنگه چهارزبر واقع در 34 کیلومتری غرب کرمانشاه و همچنین ایجاد تراکم شدید انسانی و راه‌بندان سنگین توسط مردم جنگ‌زده در محدوده دشت حسن‌آباد و در محور جاده اسلام‌آباد غرب - کرمانشاه، از مهم‌ترین علل ناکامی سازمان و شکست عملیات فروغ جاویدان محسوب می‌شوند که درنهایت منجر به پیروزی عملیات مرصاد از سوی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.12 M

تعقیب متجاوز و استمرار جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران در پرتو حق دفاع مشروع: بررسی دیدگاه ایرانی

غلامعلی قاسمی؛ محمد صالح تسخیری؛ حسن شیروانی فیل آبادی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 89-111

چکیده

  جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران یکی از طولانی‌ترین، مرگبار‌ترین و گران‌ترین مخاصمات مسلحانه در قرن بیستم محسوب می‌گردد. رژیم بعثی عراق در سال 1359 و اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ...  بیشتر جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران یکی از طولانی‌ترین، مرگبار‌ترین و گران‌ترین مخاصمات مسلحانه در قرن بیستم محسوب می‌گردد. رژیم بعثی عراق در سال 1359 و اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران را مورد تجاوز نظامی قرار داد. در روزهای اولیه جنگ بخش‌های زیادی از خاک ایران را به اشغال درآمد و این جنگ 8 سال به طول انجامید. در سال 1361 ایران توانست ضمن آزادسازی خرمشهر، بخش‌هایی از خاک عراق را نیز تصرف کند. تعقیب متجاوز و استمرار جنگ پس از فتح خرمشهر و تصرف فاو از سوی ایران، سبب طرح ابهامی گشته که تاکنون در اثر پژوهشی حقوقی فارغ از مباحث سیاسی و نظامی، مورد تتبع قرار نگرفته است. اثر حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوأل است که علت استمرار جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران پس از فتح خرمشهر چه بود و اینکه از نظر حقوقی ایران می‌توانست با توسل به دفاع مشروع به خاک کشور متجاوز وارد و بخش‌هایی از آن را تصرف نماید. برای رسیدن به این هدف از روش کتابخانه‌ای بر پایه منابع اَسنادی با رویکرد توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده این است که طبق مقتضیات نظریه دفاع مشروع و با حصول شرایطی بر اساس عرف و رویة بین‌الملل، اقدام ایران مشروع بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 708.99 K

عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ تحمیلی(31 شهریور 1359 الی 31 شهریور 1360)

مصطفی ولی پور؛ مجید جافریان؛ عارف قنبری آغچه

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 113-136

چکیده

  پژوهش حاضر از نوع توسعه‌ای به روش تاریخی- تحلیلی با هدف بررسی عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ تحمیلی (31 شهریور 1359 الی 31 شهریور 1360) انجام شد. سؤال اصلی پژوهش: عملکرد ارتش در سال اول جنگ تحمیلی ...  بیشتر پژوهش حاضر از نوع توسعه‌ای به روش تاریخی- تحلیلی با هدف بررسی عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ تحمیلی (31 شهریور 1359 الی 31 شهریور 1360) انجام شد. سؤال اصلی پژوهش: عملکرد ارتش در سال اول جنگ تحمیلی چگونه بوده؟ در نظر گرفته شد. گردآوری داده‌ها با استفاده از روش کتابخانه‌ای و ابزار فیش‌برداری صورت گرفته، جامعه آماری از اسناد، کتب، مقالات، خبرگزاری‌ها و بولتن‌های مربوط به سال اول جنگ تحمیلی تشکیل شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از تئوری داده‌کاوی انجام شد. نتیجه تحقیق نشان داد در اولین سال جنگ تحمیلی با وجود کاهش توان رزمی _ آموزشی، ارتش با تجدید سازمان یگان‌ها، انجام عملیات محدود آفندی، استفاده بهینه از آتش توپخانه، نیروی هوایی، هوانیروز، نیروی دریایی، ترکیب صحیح یگان‌ها و ایجاد گروه‌های رزمی متناسب، با وارد آوردن تلفات و خسارات توانست تهاجم متجاوز را سد و دشمن را مجبور به اتخاذ مواضع پدافندی نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 627.93 K

الگوی اطلاعات و عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران در عملیات مشترک فتح‌المبین

عبدالعلی پورشاسب

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 9-27

چکیده

  اطلاعات و عملیات دو رکن اصلی و درهم تنیده‌ای هستند که باید به طور مشترک و همزمان توسط یک فرمانده واحد راهبری شود. مهم‌ترین نقش اطلاعات، کمک به فرماندهی نیروی مشترک و ستاد آن در پیش بینی و تجسم فضای جنگی ...  بیشتر اطلاعات و عملیات دو رکن اصلی و درهم تنیده‌ای هستند که باید به طور مشترک و همزمان توسط یک فرمانده واحد راهبری شود. مهم‌ترین نقش اطلاعات، کمک به فرماندهی نیروی مشترک و ستاد آن در پیش بینی و تجسم فضای جنگی است. تجسم بیشتر شامل داشتن دانش از ویژگی‌های فیزیکی و انسانی از مناطق عملیاتی است که نیاز به دانستن موقعیت‌های جاری و فعالیت‌های نیروهای دشمن در آن فضا و دانستن قابلیت‌های فعلی و عملیات های پیش روی دشمن در صحنه عملیات جنگ می‌باشد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی ابعاد، مولفه ها و شاخص های اطلاعات و عملیات سپاه و آجا در عملیات مشترک فتح‌المبین است. این مقاله کاربردی و به روش تاریخی اجرا شده است، ابزار اطلاعات و داده ها کتابخانه ای و میدانی بوده، حجم نمونه 25 نفر است. یافته های تحقیق بیانگر این است که اطلاعات و عملیات به عنوان دو سامانه اصلی رزم هستند که برای اجرا نیازمند به سامانه های پشتیبانی هستند. چون پرداختن به تمام سامانه ها در یک مقاله امکان پذیر نیست لذا در این مقاله فقط دو سامانه اصلی اطلاعات و عملیات تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج تحقیق بُعد اطلاعات شامل 5 مولفه: جمع آوری و شناسایی با 8 شاخص، پردازش و بهره برداری با 7 شاخص ، تولید با 7 شاخص، انتشار با 5 شاخص، ارزیابی و مراقبت با 4 شاخص است. بُعد عملیات شامل 4 مولفه: طرح ریزی با 6 شاخص، سازماندهی با 6 شاخص، هدایت و کنترل با 6 شاخص و اجرا با 7 شاخص است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 656.14 K

راهبردهای عملیاتی ارتش بعث عراق در تجاوز به جمهوری اسلامی ایران

هادی مراد پیری؛ احمد غلامپور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 29-58

چکیده

  با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی ...  بیشتر با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی از انعقاد قرارداد 1975، را بدست آورند. از این رو با تحقق این اهداف در 31 شهریور 1359 دست به تجاوز علیه جمهوری اسلامی نمودند. بر این اساس راهبردهای عملیاتی را طرح‌ریزی نمودند. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و مصاحبه به دنبال شناسایی این راهبردهای می‌باشد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای عملیاتی رژیم بعث عراق در 6 مقطع قابل طرح می‌باشد. 1- هجوم سراسری و اشغال (31/06/1359 تا 30/10/1359)، 2- اصرار در حفظ مناطق اشغالی (30/10/1359 تا 20/03/1361)، 3- عقب نشینی و استقرار روی خطوط مرزی (20/03/1361 تا 02/12/1362)، 4- تلاش برای جلوگیری از ورود نیروهای ایران به خاک عراق (02/12/1362 تا 28/01/1367)، 5- تلاش برای بازپس گیری مناطق تصرف شده در داخل خاک عراق(28/01/1367 تا 04/04/1367)، 6- تلاش برای اشغال مجدد برخی اهداف در داخل خاک ایران- حمله به خطوط پدافندی و گرفتن اسیر جهت ایجاد توازن در تعداد اسرا (04/04/1367 تا 06/05/1367).

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 633.59 K

مرور نظام‌مند نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس(مطالعه کیفی)

کیومرث مولادوست؛ محسن نجفی؛ سیدسعید آقایی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 77-96

چکیده

  واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی ...  بیشتر واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی در ایرانیان شود. جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران که از آن به دفاع مقدس تعبیر می‌شود، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. هدف از این مطالعه بررسی نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس است. پژوهش حاضر به روش کیفی و مبتنی بر مرور نظام‌مند بوده و از منظر هدف رویکرد توسعه‌ای را دنبال می‌کند. جامعه آماری در این پژوهش، مقاله‌های نمایه‌شده در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰1 در پایگاه‌های مختلف استنادی و پایگاه نشریات دفاع مقدس، به تعداد 67 پژوهش بوده است که پس از اعمال معیارهای پژوهشی، 14 مقاله برای بررسی عمیق انتخاب شد. یافته‌ها نشان ‌داد؛ اقوام اعراب، عشایر، مردم سیستان، روحانیت، جماعت اهل‌حق و زنان در پژوهش‌های موردمطالعه قرار گرفته‌ بودند. این اقوام، نقش‌های مختلفی ازجمله؛ حفظ تمامیت ارضی، انجام عملیات آفندی، دفاع از سرزمین و مقاومت، فنی و مهندسی جنگ، نقش‌های اطلاعاتی و امنیتی، درمانگری، پشتیبانی و تدارکات، حمایت از خانواده‌های ایثارگران، بدرقه رزمندگان، سوگواری و تشییع شهدا، سرپرستی خانواده شهدا و اسراء، حفظ و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس در جنگ هشت‌ساله داشته‌اند. اقوام مختلف برای حفظ و تمامیت ارضی کشور و دفاع در برابر تهاجم دشمن عملکرد بسیار مطلوبی از خود نشان داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 783.97 K

الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری

علیرضا علیزاده؛ مهدی امیریان

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 97-122

چکیده

  تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس ...  بیشتر تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس و الگوهای آن و از آن جهت حائز اهمیت است که از اولا دفاع مقدس مملو از الگو های فرماندهی و مدیریت می باشد و شهید حسن باقری به عنوان یکی از الگوهای موفق این گنجینه ارزشمند می باشد و دوما الگوی مدیریت اطلاعاتی ایشان مورد بررسی علمی قرار گرفته است . این الگو با بررسی بیش از 22 مصاحبه مفصل تهیه شده از فرماندهان دفاع مقدس از سال 1361 تا کنون و 3 مقاله برتر منتشر شده درباره این شهید با استفاده از روش پژوهش تحلیل کیفی تحلیل مضمون و به وسیله کدبندی مصاحبه ها و داده ها در نرم افزار MAX QDA انجام شده است . در نهایت پس از دسته بندی و تحلیل های صورت گرفته در راستای استخراج الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری به 3 مقوله اصلی و 7 مضمون فراگیر منتج شد و بر این اساس الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری در سه مقوله اصلی مدیریت در اطلاعات( شامل: ظرفیت های مدیریتی و شخصیتی؛ راهبری ، هدایت ارزشگذاری و توسعه منابع انسانی؛مدیریت عالمانه و برنامه ریزی و پایش عملکرد ) ، مدیریت بر اطلاعات (شامل : مدیریت بر اطلاعات ، اصول و مدار اطلاعاتی؛ اقدام اطلاعاتی ؛ مدیریت اجرایی ) و مدیریت با اطلاعات (شامل : مدیریت راهبردی و بنیان گذاری) دسته بندی میگردد .

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 588.58 K

بررسی میزان رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان تورهای راهیان نور اصفهان

احسان ضیایی؛ ندا ترابی فارسانی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403

چکیده

  راهنمایان گردشگری نقش کلیدی در رضایت گردشگران در مقاصد دارند . پژوهش حاضر به بررسی رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان تورهای راهیان نور شهر اصفهان پرداخته است. در راستای رسیدن به هدف فوق از روش آمیخته ...  بیشتر راهنمایان گردشگری نقش کلیدی در رضایت گردشگران در مقاصد دارند . پژوهش حاضر به بررسی رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان تورهای راهیان نور شهر اصفهان پرداخته است. در راستای رسیدن به هدف فوق از روش آمیخته (کمی – کیفی) استفاده شد. در مرحله اول پرسشنامه ای آنلاین شامل سوالات طیف لیکرت و تعدادی سوال باز که مولفه های آن بر اساس پیشینه پژوهش استخراج شده بود طراحی گردید و در اختیار گردشگران شرکت کرده در تورهای راهیان نور قرار گرفت. 384 نمونه بر اساس جدول مورگان جمع آوری و داده ها به کمک آزمون تی تک نمونه و تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند . نتایج تجزیه و تحلیل کمی داده ها نشان داد که میزان رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان بالا بوده است و فقط در فعالیت های حمایتی از جامعه محلی نقاط ضعفی وجود دارد و رضایت پایین است. همچنین، نتایج تجزیه تحلیل داده ها به روش کیفی آشکار کرد که در بررسی مولفه قدرت مدیریت و رهبری شیوه روایتگری ، مدیریت زمان ، اهمیت ویژگی های جمعیت شناسی راویان، ارائه برنامه های فرهنگی در سفر و ارائه خدمات به همه گروه های سنی باید مورد توجه راهنمایان قرار گیرد. به علاوه، نتایج پژوهش حاضر نشان داد که شرکت در تورهای راهیان نور باعث بالابردن مهارتهای جنگی و توسعه فردی گردشگران شده است.

---

• مشاهده مقاله

تحلیل سبک مدیریت جهادی ستاد پشتیبانی و امداد امام در شهرهای جنگ‌زده به عنوان توسعه الگویی بومی برای آینده (مورد مطالعه: کمیته انقلاب اسلامی)

علیرضا حیدرنژاد

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 27-47

چکیده

  یکی از غنی‌ترین مفاهیم و الگوهای مدیریتی مطرح در راستای تمدن اسلامی، سبک مدیریت جهادی ستاد پشیبانی و امداد امام در شهرهای جنگ زده 8 سال دوران دفاع مقدس است. همان‌گونه که در دوران دفاع مقدس حماسه‌های ...  بیشتر یکی از غنی‌ترین مفاهیم و الگوهای مدیریتی مطرح در راستای تمدن اسلامی، سبک مدیریت جهادی ستاد پشیبانی و امداد امام در شهرهای جنگ زده 8 سال دوران دفاع مقدس است. همان‌گونه که در دوران دفاع مقدس حماسه‌های بی‌نظیر و ماندگار دیده شد و مقا م معظم رهبری، بارها از آن به‌عنوان الگوی مدیریت کارآمد و راهگشا برای حل مشکلات آینده کشور نام برده‌اند. در شرایط کنونی و برای مقابله با تحریم‌ها و تحقق گام دوم انقلاب اسلامی می‌توان از این الگو استفاده کرد. این پژوهش به دنبال شناسایی و تحلیل مدیریت جهادی مبتنی بر عملکرد ستاد عملکرد ستاد پشتیبانی و امداد امام(کارکنان کمیته انقلاب اسلامی) در شهرهای جنگ‌زده به عنوان توسعه الگویی برای آینده است. این پژوهش به لحاظ هدف اکتشافی است و روش آن توصیفی – تحلیلی می باشد. شیوه گردآوری داده‌ها نیز تحلیل و بررسی مصاحبه‌ها (با فرماندهان و کارکنان کمیته انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام( و منابع مکتوب از جمله کتاب خطرات سرخ(1و2) تاریخی شفاهی ستاد پشیبانی و امدام امام(ره)، مقالات و اسناد موجود در ارتباط با مدیریت جهادی و سیره فرماندهان دفاع مقدس بوده است. با بررسی و تحلیل داده‌ها، مضامین پایه، سازمان‌دهند و فراگیر به دست آمد. سبک مدیریت جهادی ستاد پشتیبانی و امداد نجات در شهرهای جنگ‌زده با تأکید بر کمیته انقلاب اسلامی بر اساس سه شاخص ویژگی‌های شخصیتی، ویژگی‌های مدیریتی و ویژگی‌های رهبری ارائه می‌کند که با استفاده از از آن، می‌توان گام مهمی در مسیر طراحی الگوهای بومی برای آینده برداشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 897.93 K

راهبردهای دفاعی-امنیتی ایران در تأمین امنیت صنعت نفت جزیره خارگ در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

رضا بیگدلو؛ ثریا مرسلی

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 49-67

چکیده

  جزیره خارگ از منظر صادرات نفتی ایران در دوران جنگ تحمیلی عراق، یک پایانه مهم و بسیار استراتژیک محسوب می‌شد. بدین‌جهت از همان آغاز جنگ، رژیم بعثی عراق تلاش زیادی برای انهدام و غیرعملیاتی کردن آن داشت. ...  بیشتر جزیره خارگ از منظر صادرات نفتی ایران در دوران جنگ تحمیلی عراق، یک پایانه مهم و بسیار استراتژیک محسوب می‌شد. بدین‌جهت از همان آغاز جنگ، رژیم بعثی عراق تلاش زیادی برای انهدام و غیرعملیاتی کردن آن داشت. حملات به پایانه‌های صادرات نفتی جزیره خارگ از مهر 1359 آغاز شد ولی حملات همه‌جانبه برای قطع صادرات نفتی در سال 1364 صورت گرفت. از آنجایی که پایانه صادراتی جزیره خارک مهم‌ترین پایانه صادراتی و تأمین منابع درآمدی کشور بود و 94 درصد صادرات نفتی از آنجا انجام می‌شد، اتخاذ راهبردهای دفاعی-امنیتی برای صنعت نفت خارگ امری حیاتی برای کشور می‌نمود. این مقاله به روش تحلیل تاریخی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مهم‌ترین راهبردهای دفاعی-امنیتی برای حفظ امنیت تأسیسات نفتی خارگ در مقابله با حملات رژیم بعثی عراق و تداوم صادرات نفت چه بود؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مجموعه‌ای از راهبردها و تاکتیک‌ها برای دفاع از امنیت سامانه‌های نفتی و تداوم صادرات صورت گرفت. ابتدا «ستاد راهبردی دفاع از خارک» با حضور نهادهای سیاسی، اقتصادی و نظامی تشکیل شد. ایجاد سازه‌های دفاعی، تأسیس پدافند دفاع هوایی جزیره، بهره‌گیری از پدافند عامل و غیرعامل، استفاده از گوی‌های شناور، تشکیل گروه امداد آتش‌نشانی، تغییر در مسیر نفت‌کش‌ها ازجمله راهبردها و تاکتیک‌های به کار گرفته شده در دوران جنگ بود که جزیره خارگ را به «جزیره پایداری» تبدیل و صادرات نفتی ایران از این جزیره را تداوم بخشید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 323.49 K

تحلیل فعالیت‌های جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران

محمد جمالو؛ سید محمود سادات؛ محسن سراج

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 69-92

چکیده

  جهاد سازندگی از نهادهایی بود که به‌فرمان رهبر انقلاب اسلامی تشکیل شد. هرچند ماهیت و فلسفۀ وجودی این نهاد، محرومیت‌زدایی از روستاها بود اما با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، حضور و فعالیت ...  بیشتر جهاد سازندگی از نهادهایی بود که به‌فرمان رهبر انقلاب اسلامی تشکیل شد. هرچند ماهیت و فلسفۀ وجودی این نهاد، محرومیت‌زدایی از روستاها بود اما با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، حضور و فعالیت در جنگ تحمیلی را نیز در برنامه‌های خود قرار داد. با در نظر داشتن اقدامات جهاد در امر محرومیت‌زدایی از روستاها و اعتماد مردمی به این نهاد، عملکرد جهاد در قالب فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و نظامی سبب پیشبرد مؤثر جنگ و مسائل مربوط به آن شد. پرسش اصلی پژوهش عبارت است: عملکرد جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران چگونه ارزیابی می­شود؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد: با مشارکت مردم و حمایت‌های مردمی، جهاد سازندگی در طول 8 سال جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران توانست از یک‌سو در پشت جبهه به امور تدارکات و پشتیبانی بپردازد و از سوی دیگر در خط مقدم جبهه نیز فعالیت رزمی-مهندسی داشته باشد. همچنین با وقوع خرابی‌های ناشی از جنگ و ضرورت بازسازی روستاهای مناطق جنگ، جهاد سازندگی با دارا بودن پشتوانه محرومیت‌زدایی مؤثر در سال‌های نخست پس از انقلاب اسلامی، مسئولیت این امر را عهده‌دار شد و در بازسازی مناطق جنگ‌زده عملکرد مثبتی به همراه داشت. این پژوهش با روش تاریخی و شیوه توصیفی تحلیلی و با کمک از اسناد و مدارک آرشیوی و مصاحبه با کنشگران و شاهدان عینی و نیز بهره بردن از منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 416.29 K

مقایسه سبک‌های زندگی زنان در عرصه‌های اجتماعی با تاکید بر نقش زنان در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس

اعظم خطیبی

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 93-116

چکیده

  نگرش به نقش زن باچالش‌های فراوانی مواجه شده است. در دوره‌ها و عرصه‌های اجتماعی به عنوان جنس دوم و یا برابر مرد و گاهی هم برتر از مرد مطرح شد. نقش‌ اجتماعی زنان جدای از سبک زندگی آن‌ها نیست. در همین راستا ...  بیشتر نگرش به نقش زن باچالش‌های فراوانی مواجه شده است. در دوره‌ها و عرصه‌های اجتماعی به عنوان جنس دوم و یا برابر مرد و گاهی هم برتر از مرد مطرح شد. نقش‌ اجتماعی زنان جدای از سبک زندگی آن‌ها نیست. در همین راستا هدف این پژوهش نیز مقایسه سبک‌های زندگی زنان در عرصه‌‌‌های اجتماعی با تاکید بر نقش زنان در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است. روش پژوهش کیفی- توصیفی از نوع کتابخانه‌ای با استفاده از تحلیل مضمون بنیادین سبک زندگی است. در این پژوهش نقش زنان در عرصه‌های اجتماعی از سه منظر زن سنتی، زن غربی و زن مسلمان دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در ایران توصیف و مقایسه شده‌است. ابزار گردآوری اطلاعات، فیش‌برداری بود. زندگینامه هشت نفر از زنان انقلابی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج محتوایی مطالعه تطبیقی نشان داد که زن شرقی فاقد آزادی و اراده و محصور در نظام مردسالاری خرد یعنی خانه و تحت تملک کامل مرد بوده است. زن غربی در نظام مردسالاری کلان یعنی نظام سرمایه‌داری به عنوان جنس دوم و ابزاری برای فروش و مصرف کالاهای تولیدی، در حصار از خودبیگانگی هویتی و زندانی مطامع این نظام قرار گرفته‌است. نتیجه نهایی تحلیل مضمون بنیادین سبک زندگی زن انقلابی نشان داد، مضمون فراگیر: خدامحوری(ایمان)، مضمون سازمان‌دهنده: مطیع اوامر الهی و جانشین‌های او و مضمون پایه: از خودگذشتگی و دگرخواهی بوده‌است. یعنی نه تنها از هویت و حرمت انسانی و آزادی برخوردار است بلکه در عرصه‌های اجتماعی کنشگری فعال و همه جانبه‌نگر ‌بوده و به تعالی وجود خود و جامعه پرداخته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 753.01 K

برآوردهای اطلاعاتی ارتش جمهوری اسلامی ایران از تحرکات نظامی رژیم بعث عراق (59 -1357)

محمدعلی قهرمانپور؛ سید محمدکاظم سجادپور

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 29-48

چکیده

  یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در ...  بیشتر یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در سی‌ویکم شهریورماه 1359 ش. است. تکرار این کلان‌گزاره در آثار مختلف، در عمل آن را به یک مفروض بدیهی و بی‌چون و چرا در بررسی تاریخ تحولات پیش از وقوع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران تبدیل کرده است. از این رو مقاله حاضر تلاش می‌کند با استفاده از برخی اسناد و مدارک موجود در بایگانی‌های راکد ارتش جمهوری اسلامی ایران در حد فاصل سالهای 1357 تا 1359 ش. یعنی از مقطع پیروزی انقلاب اسلامی تا تهاجم سراسری عراق به خاک ایران به بررسی صحت و سقم ادعای یادشده بپردازد. این پژوهش، با روش توصیف تاریخی، در نهایت فرضیه مقاله را تایید و مشخص کرد که در بازه زمانی مورد نظر، ارتش جمهوری اسلامی ایران با رصد دقیق تحرکات نیروهای مسلح عراق و برآوردی واقع‌بینانه از توان نظامی پایین‌تر ایران به دنبال بر هم خوردن موازنه قوا دست‌کم از خردادماه 1358 ش. پیوسته احتمال حمله کشور همسایه را پیش‌بینی می‌کرد و آن را به سطوح راهبردی کشور گزارش می‌داد. به عبارت دیگر، نه تنها فرضیه غافلگیری ارتش جمهوری اسلامی ایران در برابر تهاجم عراق به ایران در شهریورماه 1359 ش. ابطال می‌شود که حتی مشخص می‌گردد مهمترین نیروی نظامی کشور، در مقطع زمانی مزبور، ضمن پیش‌بینی‌های متعدد و انعکاس مکرر خطر به رده‌های تصمیم‌ساز، در حد مقدورات زمانه، تدابیری نیز برای مقابله با وقوع حمله طراحی کرده بود. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 313.28 K

شاخص‌های فرهنگ سیاسی ایران در دفاع مقدس

محمدصادق جلالی راد

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 49-80

چکیده

  فرهنگ‌سیاسی هر کشوری از ایستارهای مشخصه مردم آن نسبت به ویژگی‌های عمده نظام‌های سیاسی - اجتماعی که در درون مرزهای آن وجود دارد، سرشت و ماهیت نظام سیاسی، تعریف و تعیین‌ شایدها و نشایدهای حکومت و نقش ...  بیشتر فرهنگ‌سیاسی هر کشوری از ایستارهای مشخصه مردم آن نسبت به ویژگی‌های عمده نظام‌های سیاسی - اجتماعی که در درون مرزهای آن وجود دارد، سرشت و ماهیت نظام سیاسی، تعریف و تعیین‌ شایدها و نشایدهای حکومت و نقش مشارکت‌های فردی و جمعی در حکومت تشکیل می‌یابد. جمهوری اسلامی ایران با پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق بسیاری از شاخص‌های فرهنگ سیاسی را در جهت پیشبرد اهداف خود بازتولید نمود. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سوال اصلی است که شاخص‌های فرهنگ سیاسی ایران در دفاع مقدس چه بوده است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای انجام گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شاخص‌های مشارکت در انتخابات، اسطوره سازی، بیگانه هراسی، امر به معروف و نهی از منکر، تساهل و مدارا، حمایت از مستضعفان، شهادت طلبی، صدور انقلاب، غرب ستیزی، انتظار ظهور حضرت قائم(عج)، بسیج سیاسی، احزاب سیاسی، فضای امنیتی، تعصب گرایی و تقلید گرایی، جناح‌بندی و تشکل سازی، و عاملیت سیاسی نخبگان سهم بسزایی در دوران هشت سال دفاع مقدس و عبور ایران از این مقطع سرنوشت‌ساز در تاریخ داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 631.03 K

رهیافتی بر راهبردها و اقدامات مدیریتی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و دستاوردهای آن

شهربانو یدالهی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 105-129

چکیده

  فرهنگ ایثار و شهادت، از مبانی ارزشمند دین اسلام اتخاذ شده و جزو سرمایه‌های فرهنگی جامعه ایرانی است. مدیران برای ترویج این فرهنگ در جامعه، نیازمند آگاهی از راهبردهای مدیریتی کارآمد و اثربخشی هستند. آنها ...  بیشتر فرهنگ ایثار و شهادت، از مبانی ارزشمند دین اسلام اتخاذ شده و جزو سرمایه‌های فرهنگی جامعه ایرانی است. مدیران برای ترویج این فرهنگ در جامعه، نیازمند آگاهی از راهبردهای مدیریتی کارآمد و اثربخشی هستند. آنها برای آگاهی از این راهبردها، نیاز به مرجع معتبری (بیانات مقام‌معظم‌رهبری) دارند که مسیر را برای رسیدن به نهادینه‌سازی این فرهنگ در جامعه هموار سازد . هدف پژوهش حاضر، شناسایی راهبردها و اقدامات مدیریتی جهت ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و دستاوردها آن در جامعه است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است. داده های پژوهش با استفاده از جستجوی موضوعی لغات «ایثار»و «شهادت» در بین بیانات مقام معظم رهبری (1367-1401) نمایه شده در پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار ایشان در قالب فیش‌هایی گردآوری شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی تحلیل گردید. یافته‌ها نشان داد که‌‌ «ارتقاء روحیه ایثار و ایثارگری»، «اسوه‌نمایی و الگوسازی از شهدا و ایثارگران»، «تنظیم و نشر آثار و وصایای گرانقدر شهیدان و بیان سیره آنها»، «زنده‌ نگه‌داشتن یاد و خاطره شهدا»، «تکریم و قدردانی از خانواده‌های شهدا و ایثارگران» و «به کارگیری حداکثری از ظرفیت رسانه‌های دیداری و شنیداری» به عنوان مهم‌ترین راهبردهای مدیریتی در زمینه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت است. این راهبردها می‌توانند سرلوحه تصمیمات و برنامه‌های مدیریتی در سطح سازمان‌های کشور قرار گیرد که ماندگاری فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، پیشروی و پیشرفت و تعالی و حفظ استقلال کشور، حفظ انقلاب اسلامی، نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری و حفظ حیات اسلامی جامعه را در پی خواهد داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 599.66 K

کاوش فرآیند بکارگیری علم و فناوری در دفاع مقدس با استفاده از نظریه داده بنیاد مطالعه موردی : مهندسی انفجارات (تخریب)

سید مهدی موسوی دره بیدی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 157-184

چکیده

  هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب ...  بیشتر هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب گران بهای دفاع مقدس است که از آن به "گنج استخراج نشده" یاد کرده اند و ضرورت آن جلوگیری از غفلت در مسیر حفظ این فرهنگ غنی و ارزشمند است، که فرمودند " یک هزارم آن هم تحقیق و موشکافی نشده است". به این منظور ضمن انجام مصاحبة نیمه ساختاریافته با10 نفر از تخریبچیان دوران دفاع مقدس که سابقه آموزشی و عملیاتی داشته اند در قدم اول مجموعه ای از مضامین طی فرایند کدگذاری باز احصا شدند و از میان آنها مقوله هایی استخراج گردید؛ در قدم بعد ضمن کدگذاری محوری، پیوند میان این مقوله ها ذیل عناوین شرایط علّی، پدیدة محوری، راهبردها، بستر، شرایط مداخله گر و پیامد ها در قالب پارادایم کدگذاری تعیین شد؛ در قدم سوم و در مرحلة کدگذاری انتخابی، اجزای پارادایم کدگذاری تشریح، سیر داستان ترسیم و نظریه خلق گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 773.4 K

مولفه های موثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس

بهمن کارگر؛ پژمان پورجباری؛ مهدی امیریان

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 185-205

چکیده

  با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه ...  بیشتر با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه الگوی تمام نمای بهره‌مندی حداکثری از سرمایه اجتماعی ملت ایران است.در این راستا بازشناسی و اولویت‌دهی مولفه‌های اثرگذار بر ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس لازم و ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر مولفه‌های مؤثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس را مبتنی بر دیدگاه‌‌های صاحب‌نظران فرهنگی و اجتماعی در قالب پیمایش پرسش‌نامه‌ای با حجم نمونه 37 نفر، استخراج نموده و بر اساس روش تحلیل شبکه‌ای سوپردسیژن، میزان تأثیرآن‌ها را اولویت‌دهی و رتبه‌بندی کرده است. در این مقاله نتیجه گیری شده است که به ترتیب اثرگذاری مولفه ارزش‌ها، دﯾﻦ (ﻣﺬﻫﺐ) و ایدئولوژی، اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مشارﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻧﺴﺠﺎم اجتماعی و در نهایت روابط متقابل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مولفه های اصلی ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس بوده‌اند و می‌بایست برای ارتقای سرمایه اجتماعی امروز انقلاب اسلامی مورد توجه و اهتمام جدی قرار گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 892.24 K