فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

تابع سود (مطلوبیت) بازی جنگ عملیات فتح‏ المبین مبتنی بر نظریه بازی‏ ها

شهرام نوروزانی کوهستانی؛ مجتبی فتحی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 مرداد 1404

چکیده

  به منظور تحلیل عملیات‏های نظامی از دیرباز روش‏ها و فنون مختلفی استفاده می‏گردید. یکی از نظریاتی که در محیط‏های راهبردی با ویژگی‏ محیط ستیز وجود داشته که از طریق آن می‏توان بـه بررسـی حـوادثی از قبیـل ...  بیشتر به منظور تحلیل عملیات‏های نظامی از دیرباز روش‏ها و فنون مختلفی استفاده می‏گردید. یکی از نظریاتی که در محیط‏های راهبردی با ویژگی‏ محیط ستیز وجود داشته که از طریق آن می‏توان بـه بررسـی حـوادثی از قبیـل جنـگ‏هـا پرداخت، نظریه‏بازی‏ها است. نظریه‏بازی‌ها شاخه‏ای از تحقیق در عملیات محسوب می‏شود که رفتار ریاضی حاکم بر یک موقعیت با اهداف متضاد برای بازیکنان را مورد بررسی قرار داده و براساس نتیج حاصله تابع سود طرفین جنگ را محاسبه کرد. جنگ عراق علیه ایران به‏عنوان یکی از حوادث مهم بین‏المللی است که به مدت هشت سال ادامه یافته و یکی ازنبردهای موفق آن عملیات فتح‏المبین بوده است. هدف از این تحقیق بررسی تابع مطلوبیت (سود) عملیات فتح‏المبین مبتنی بر نظریه بازی‏ها می‏باشد. در این تحقیق نوع تحقیق «کاربردی-توسعه‏ای» و روش تحقیق «توصیفی-تحلیلی» و یک سوال در مورد تابع سود در عملیات فتح‏المبین مطرح شده است. تابع سود بازی جنگ عملیات ذکر شده تحلیل و مطابق مدل مفهومی تحقیق برگرفته از نظر اساتید این حوزه، بازیگران، استراتژی و ارجحیت‏های طرفین جنگ احصاء گردیده است.

---

• مشاهده مقاله

بازسازی معنایی نسل زد از مفهوم دفاع مقدس: پژوهشی کیفی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد

محمود رضا رهبر قاضی؛ مریم قربانی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 9-34

چکیده

  هدف این پژوهش، واکاوی چگونگی معناسازی نسل زد از مفهوم دفاع مقدس در بستر تحولات فرهنگی معاصر ایران است. با توجه به فاصله تاریخی این نسل از واقعه جنگ و رشد آنان در چندصدایی هدایت‌شده دیجیتال، مقاله حاضر ...  بیشتر هدف این پژوهش، واکاوی چگونگی معناسازی نسل زد از مفهوم دفاع مقدس در بستر تحولات فرهنگی معاصر ایران است. با توجه به فاصله تاریخی این نسل از واقعه جنگ و رشد آنان در چندصدایی هدایت‌شده دیجیتال، مقاله حاضر می‌کوشد تا نشان دهد نسل زد چگونه از طریق تجربه‌های زیسته خود، معنای دفاع مقدس را بازتفسیر می‌کنند. روش تحقیق، کیفی و مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد با رویکرد اشتراوس و کوربین است. داده‌ها از طریق ۲۲ مصاحبه عمیق نیمه‌ساخت‌یافته با جوانان ۱۸ تا ۳۰ ساله در شهر تبریز گردآوری و تحلیل شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که مفهوم دفاع مقدس برای نسل زد نه به عنوان یک واقعیت تاریخی تثبیت‌شده، بلکه به‌مثابه متنی قابل بازخوانی تلقی می‌شود. این نسل در مواجهه با مفهوم دفاع مقدس، دو راهبرد اصلی اتخاذ می‌کند: 1. پذیرش با بازتعریف اخلاقی، ملی و انقلابی، و 2. مقاومت با بازخوانی انتقادی و خلق الگوهای بدیل. سرانجام، پیامدهای مواجهه نسل زد با دفاع مقدس سه‌وجهی است: تقویت فعال گفتمان ملی از طریق بازتعریف پویای مفهوم دفاع مقدس، تلفیق همزمان انتقاد و تعلق به روایت‌های موجود از دفاع مقدس، و خطر تضعیف پیوند نسلی که می‌تواند انتقال ارزش‌ها را با چالش مواجه کند. همچنین، بازسازی معنایی دفاع مقدس توسط نسل زد، نه نفی گفتمان رسمی بلکه تلاشی برای بازتفسیر گفتمان رسمی بر اساس ارزش‌ها، زبان و تجربه زیسته نسل جدید است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 717.51 K

پیوند نیروی نظامی و سرمایۀ اجتماعی در دفاع مقدس (مطالعه موردی: عملیات خوارزم)

محمد ابوالفتحی؛ سجاد رستمی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 35-60

چکیده

  تاریخ دفاع مقدس سرشار از پویش‌های اجتماعی و تکاپوهای مردمی است که در بزنگاه‌ها و گلوگاه‌های مختلف، فرجام مطلوبی را در جنگ تحمیلی برای نظام جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده‌اند. بر این اساس، تنها با نگاهی ...  بیشتر تاریخ دفاع مقدس سرشار از پویش‌های اجتماعی و تکاپوهای مردمی است که در بزنگاه‌ها و گلوگاه‌های مختلف، فرجام مطلوبی را در جنگ تحمیلی برای نظام جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده‌اند. بر این اساس، تنها با نگاهی تاریخی - نظامی نمی‌توان بر مطالعات جنگ ایران و عراق متمرکز شد، بلکه باید از چشم‌انداز اجتماعی، زوایای گوناگون آن را بررسی کرد. بدین ترتیب، هدف مقاله آن است که با بررسی عملیات خوارزم در چهارچوبی تاریخی - اجتماعی، نقش پیوند سرمایۀ اجتماعی و نیروهای نظامی در بازپس‌گیری ارتفاعات میمک، واکاوی و تحلیل شود. این پرسش در ارتباط با موضوع پژوهش مطرح می‌شود که چه عاملی در تعیین فرجام عملیات خوارزم و بازپس‌گیری ارتفاعات راهبردی میمک توسط ایران مؤثر بود؟ با تشریح داده‌های تاریخیِ مربوط به تصرف ارتفاعات راهبردی میمک و اجرای عملیات خوارزم، می‌توان چنین اظهار کرد که افزون بر کارویژۀ سازمان‌های نظامی و عملکرد نیروهای نظامی، نقش سرمایۀ اجتماعی در ایجاد موفقیت و پیروزی ایرانیان در ارتفاعات میمک، بسیار تعیین‌کننده بود. از این‌رو، مهمترین عامل در تعیین فرجام مطلوب برای ایرانیان پیوند مثبت میان نیروهای نظامی و عوامل اجتماعی همچون سرمایۀ اجتماعی، در عملیات خوارزم است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 563.83 K

از تبلیغ تا تعهد: جاباما و استفاده مسئولانه از موج خبر حمله اسرائیل به ایران

سید نجم الدین موسوی؛ زینب محمودی پاچال

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 81-108

چکیده

  در پی حملات تجاوزگرانه اسرائیل به ایران در خرداد 1404، و به تبع آن الزام به تخلیه برخی مناطق مسکونی و خروج برخی هموطنان از شهرهای محل سکونت خود، جاباما طی یک خبرربایی مسئولانه، با انتشار یک محتوا در صفحات ...  بیشتر در پی حملات تجاوزگرانه اسرائیل به ایران در خرداد 1404، و به تبع آن الزام به تخلیه برخی مناطق مسکونی و خروج برخی هموطنان از شهرهای محل سکونت خود، جاباما طی یک خبرربایی مسئولانه، با انتشار یک محتوا در صفحات مجازی اعلام نمود که باتوجه به شرایط جاری، با همراهی میزبانان دلسوز جاباما، شرایطی را برای اسکان اضطراری رایگان، اقساطی، با تحفیف وبژه در شهرهای مختلف ایران فراهم کرده‌است. هدف پژوهش حاضر تحلیل نظرات کاربران فضای مجازی به این محتوا و مسئولیت‌پذیری اجتماعی برند جاباما بوده است. پژوهش از نوع کاربردی و کیفی بوده و به روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری، تمامی نظرات کاربران نسبت به این محتوا بود؛ که از بین آنها، نظرات ثبت شده در صفحه اینستاگرام جاباما انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، یادداشت‌برداری سیستماتیک از محتواها بوده و فرایند تحلیل با بهره‌گیری از کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شده است. در سه بخش دسته‌بندی گردید: دسته اول، شامل کدهایی بودند که به بازتعریف برند از سوی کاربران می‌پرداخت، یعنی کدهایی که در آنها به ویژگی‌های برند از منظر کاربران و مخاطبانی که با محتوای جاباما مواجه شده بودند، اشاره شده بود. دسته دوم، کدهایی هستند که به عنوان سرمایه عاطفی و ارتباطی برند تلقی می‌شوند. دسته سوم، آن دسته از کدهایی هستند که بازتابی نمادین از برند ملی ایران را به نمایش می‌گذاشتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.34 M

شناسایی و رتبه بندی منابع، قابلیت‌ها و عوامل بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس

اصغر محمدی فاتح؛ محمد رحیم زاده

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1404، ، صفحه 109-137

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف بررسی بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس، مبتنی بر چارچوب نظریِ پارادایم منبع‌محور، نظریه قابلیت‌های پویا، و اجزای نظریه بسیج منابع طراحی شده است. پیشینه تجربی تحقیق نیز با تمرکز بر ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف بررسی بسیج منابع ملی در دوران دفاع مقدس، مبتنی بر چارچوب نظریِ پارادایم منبع‌محور، نظریه قابلیت‌های پویا، و اجزای نظریه بسیج منابع طراحی شده است. پیشینه تجربی تحقیق نیز با تمرکز بر این دوران تاریخی تحلیل گردید. روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی) به کار گرفته شد:۱. فاز کیفی: مصاحبه با ۸ نفر از پیشکسوتان و نویسندگان حوزه دفاع مقدس جهت شناسایی منابع، قابلیت‌ها و عوامل مؤثر در بسیج منابع.۲. فاز کمی: توزیع پرسشنامه (طراحی‌شده از یافته‌های کیفی) میان ۱۳ نفر و رتبه‌بندی متغیرها با استفاده از آزمون فریدمن.در هر دو فاز، نمونه‌گیری به روش هدفمند انجام شد.یافته‌های تحقیق: 1-شناسایی مؤلفه‌ها در فاز کیفی: منابع: ۵ نوع (انسانی، اخلاقی، فرهنگی-اجتماعی، مادی، سازمانی.) قابلیتها: ۵ نوع (انسانی، مدیریتی، سازمانی، اقتصادی، فناورانه.) عوامل مؤثر: ۱۵ عامل (نقش امام خمینی، مردم، رسانه‌ها، زنان، نهادها و...).2- رتبه‌بندی مؤلفه‌ها در فاز کمی:منابع براساس اولویت):۱. انسانی۲. اخلاقی۳. فرهنگی-اجتماعی۴. مادی۵. سازمانی)قابلیتها(۱. انسانی۲. مدیریتی۳. سازمانی۴. اقتصادی۵. فناورانه) عوامل بسیج‌کننده)امام خمینی (رتبه اول)، مردم، رادیو و تلویزیون، زنان، کمیته‌های انقلاب، کادر درمان، عشایر، فرهنگ صرفه‌جویی، روحانیون، ترابری، نوسازی تجهیزات، قومیت‌ها، دانشجویان و روزنامه‌ها. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بسیج منابع در دوران دفاع مقدس بر پایه مثلث منابع، قابلیت‌ها و کفایت فرماندهی استوار بود. این سه عنصر به صورت هماهنگ، امکان بهره‌برداری بهینه از منابع محدود و تبدیل تهدیدها به فرصتها را فراهم آوردند. یافته‌ها علاوه بر تبیین الگوی بسیج در گذشته، می‌تواند چارچوبی برای مدیریت بحران در شرایط مشابه ارائه دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 898.3 K

تحلیل تطبیقی علل جنگ عراق با ایران : رویکرد چندسطحی بر اساس دیدگاه‌های ایرانی، عراقی و غربی

سید هادی زرقانی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 53-91

چکیده

  این پژوهش با رویکرد «تحلیل محتوای ترکیبی» (کیفی و کمّی) به شناسایی، طبقه‌بندی و ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر آغاز جنگ ایران و عراق پرداخته و دیدگاه‌های پژوهشگران ایرانی، عراقی و غربی، شامل مقامات ...  بیشتر این پژوهش با رویکرد «تحلیل محتوای ترکیبی» (کیفی و کمّی) به شناسایی، طبقه‌بندی و ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر آغاز جنگ ایران و عراق پرداخته و دیدگاه‌های پژوهشگران ایرانی، عراقی و غربی، شامل مقامات سیاسی، فرماندهان نظامی و محققان دانشگاهی را مقایسه کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که جنگ نتیجه برهم‌کنش ۱۸ مؤلفه چندسطحی شامل عوامل سرزمینی، ژئوپلیتیکی، ایدئولوژیک، امنیتی، روانی و بین‌المللی بوده است.تحلیل تطبیقی بیانگر تفاوت اولویت‌هاست؛ ایرانی‌ها بیشترین تأکید را بر «کسب رهبری عراق بر منطقه و جهان عرب» و «تقابل ایران و آمریکا» دارند، عراقی‌ها بر «ضعف ساختاری ایران» و «امکان سقوط یا تضعیف نظام انقلابی»، و غربی‌ها بر «تهدید بقای صدام و حزب بعث» و «تقابل ایدئولوژیک نظام‌ها» تمرکز کرده‌اند. با این حال، عواملی چون «رهبری منطقه و جهان عرب»، «تنگنای ژئوپلیتیکی عراق»، «تهدید بقای صدام و حزب بعث» و «تقابل ایدئولوژیک نظام‌های سیاسی» در هر سه گروه بیشترین ضریب تأثیر را داشته‌اند. نتایج نشان می‌دهد جنگ ایران و عراق حاصل تعامل پیچیده محاسبات فردی رهبران، تضادهای ایدئولوژیک، رقابت‌های ژئوپلیتیکی و ملاحظات قدرت‌های بین‌المللی بوده و بر ضرورت دیپلماسی پیشگیرانه و مدیریت فعال تنش‌ها برای جلوگیری از منازعات مشابه تأکید دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.1 M

تبیین نظری عوامل موثر بر مشارکت جوامع روستایی در دفاع ملی با تاکید بر تجارب دفاع مقدس (مطالعه موردی: روستاهای مرزی شمالغرب ایران)

امیرحسین الهامی؛ محسن رستمی؛ افشین یگانه

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 93-120

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر مشارکت جوامع روستایی مرزی شمال‌غرب کشور در دفاع ملی، با تأکید بر تجارب دفاع مقدس، انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمی و میدانی می‌باشد. جامعه ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر مشارکت جوامع روستایی مرزی شمال‌غرب کشور در دفاع ملی، با تأکید بر تجارب دفاع مقدس، انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمی و میدانی می‌باشد. جامعه آماری شامل خانوارهای ساکن در ۱۲۴ روستای مرزی استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل است که با نمونه‌گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، ۳۷۷ خانوار انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق‌ساخته گردآوری و تحلیل شدند. برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Smart PLS و تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری بهره گرفته شد. شاخص‌های جغرافیایی، اقتصادی-معیشتی، مدیریتی-سیاسی و اجتماعی-فرهنگی به عنوان عوامل مؤثر بررسی شدند. نتایج نشان دادند که ابعاد جغرافیایی، اقتصادی-معیشتی و مدیریتی-سیاسی بیشترین تأثیر مثبت و معنادار را بر مشارکت جوامع روستایی در دفاع ملی دارند؛ در حالی که بعد اجتماعی-فرهنگی رابطه ضعیف‌تر و در برخی موارد منفی با مشارکت نشان داد. شاخص جغرافیایی با بالاترین ضریب اثر مسیر، نقش مهمی در حساس‌سازی و تقویت انگیزه مشارکت دفاعی روستاییان داشت. همچنین شاخص اقتصادی-معیشتی با توجه به ارتباط مستقیم مشارکت و حفظ معیشت و امنیت اقتصادی، نقش کلیدی در انگیزش افراد ایفا کرد. بر اساس این یافته‌ها، تقویت زیرساخت‌ها و سیاست‌های اقتصادی و مدیریتی همراه با بازنگری در ابعاد فرهنگی-اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز مشارکت پایدار در دفاع ملی باشد. این نتایج برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان توسعه مناطق مرزی اهمیت راهبردی دارد و می‌تواند به ارتقاء تاب‌آوری و دفاع مردمی در این مناطق کمک کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.42 M

تأثیر ارزش های دفاع مقدس بر ارتقای جایگاه محور مقاومت

امیرعلی کتابی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 121-141

چکیده

  این پژوهش با مطرح کردن این سؤال که ارزش های دفاع مقدس بر ارتقای جایگاه محور مقاومت چه تأثیری داشته است، این فرضیه را بیان نموده است که نهادینه کردن فرآیند انتقال ارزش ها و هنجارهای دفاع مقدس در تقویت محور ...  بیشتر این پژوهش با مطرح کردن این سؤال که ارزش های دفاع مقدس بر ارتقای جایگاه محور مقاومت چه تأثیری داشته است، این فرضیه را بیان نموده است که نهادینه کردن فرآیند انتقال ارزش ها و هنجارهای دفاع مقدس در تقویت محور مقاومت رابطه مستقیمی دارد و یکی از ارزش های مهم و حیاتی نظام جمهوری اسلامی ایران که باید به طور صحیح و مستمر در بین همه افراد این کشور تسری پیدا کند، مقاومت و فرهنگ دفاع مقدس است. پس از جمع‌آوری داده‌ها و انجام تجزیه و تحلیل، یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد؛ توسعه ارزش‌های دفاع مقدس، از منظر عناصر کلی قدرت، ایجاد مجاورت و عمق راهبردی، قابلیت تهدیدآفرینی فوری و خلق نیات تهاجمی برعلیه جبهه رقیب و دشمن به منظور ارتقای جبهه مقاومت تأثیر مثبت گذاشته و قابلیت‌آفرین است. چندبردارسازی لایه‌های مناسبات در بستر محور مقاومت با تأکید بر فعال‌سازی ظرفیت اقتصادی و فرهنگی، تثبیت قدرت نظامی و دفاعی محور مقاومت در سطح منطقه، حرکت از نگاه صرف امنیتی در عرصه میدانی به سوی ابتکارات سیاسی- امنیتی، تعمیق سطح همکاری همپیمانان منطقه‌ای با قدرت‌های بزرگ فرامنطقه‎ای و اتخاد اقدامات عملیاتی بهینه برای مقابله با تهدیدات و رویکرد تهاجمی دشمن از جمله روند روزافزون عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و کشورهای منطقه، ازمهمترین الزامات ج.ا.ایران در محور مقاومت به شمار می‌آید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 601.49 K

خوانش سازه انگارانه از مفهوم قلمرو سرزمینی ایران در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی در طول جنگ عراق علیه ایران

احسان لشگری تفرشی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 143-159

چکیده

  یکی از رویکردهای ژئوپلیتیک انتقادی؛ معنادهی متفاوت به پدیدارهای ژئوپلیتیک توسط افراد، احزاب و دولت‌ها مبتی بر خاستگاه هویتی و گفتمانی آنها می‌باشد. در این راستا با فرارسیدن سال 1359 تنش نظامی در مرز ...  بیشتر یکی از رویکردهای ژئوپلیتیک انتقادی؛ معنادهی متفاوت به پدیدارهای ژئوپلیتیک توسط افراد، احزاب و دولت‌ها مبتی بر خاستگاه هویتی و گفتمانی آنها می‌باشد. در این راستا با فرارسیدن سال 1359 تنش نظامی در مرز ایران و عراق بطور چشمگیری تشدید گردید و به یک جنگ تمام عیار بین دو کشور بدل گردید. لیکن در این مقطع زمانی چگونگی خوانش ژئوپلیتیکی این بحران و از جمله معنادهی به مفهوم قلمرو ایران و علل دفاع از آن در برابر تهاجم حزب بعث عراق به یک منازعه میان سه گفتمان ملی گرای لیبرال، چپ مارکسیستی و انقلاب اسلامی در ایران بدل گردید. در این پژوهش کوشش گردیده مبتنی بر روش تفسیری مفهوم‌ قلمرو ایران با گفتمان انقلاب اسلامی درچارچوب دیدگاه سازه انگاری مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های تحقیق بیان‌گر آن است که در گفتمان انقلاب اسلامی معناپردازی در باب قلمرو ایران در طول جنگ با عراق بر اساس تبارشناسی دینی و از طریق شبیه سازی با جنگ‌های پیامبر اسلام و امامان شیعه در صدر اسلام در اولویت قرار گرفت. بر این اساس مرزهای سرزمینی ایران مشخصاً به مثابه جایگاه رستاخیز اسلام اصیل و تبلور امت اسلامی تعبیر گردید و تفسیر قلمرو ایران در چارچوب دیدگاه دولت- ملت؛ اصالت نیافت. ضمن اینکه با سوگیری ضدغربی گفتمان انقلاب اسلامی خوانش ژئوپلیتیک علل دفاع از قلمرو سرزمینی ایران در چارچوب معارضه دارالاسلام با دارالکفر تصویر گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 483.63 K

نقش فرهنگ شهادت در حفظ نظام و پایداری انقلاب اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری.

علی احمدپور

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 9-36

چکیده

  فرهنگ ایثار و شهادت، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین مولفه‌های فرهنگی و سرمایه‌های اجتماعی انقلاب اسلامی ایران محسوب می شود که از مبانی دین مقدس اسلام نشئت گرفته شده است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین و تحلیل ...  بیشتر فرهنگ ایثار و شهادت، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین مولفه‌های فرهنگی و سرمایه‌های اجتماعی انقلاب اسلامی ایران محسوب می شود که از مبانی دین مقدس اسلام نشئت گرفته شده است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین و تحلیل جایگاه و نقش فرهنگ شهادت از دیدگاه مقام معظم رهبری و تأثیر آن در شکل‌دهی به هویت انقلابی و دینی، تقویت و تداوم انقلاب اسلامی ایران است. بررسی روش‌ها و راهکارهای گسترش و انتقال این فرهنگ در نسل‌های آینده از جمله اهداف این تحقیق است. در این راستا، روش تحقیق به‌صورت تحلیل محتوا و مطالعه کیفی سخنرانی‌ها، پیام‌ها و نوشته‌های مقام معظم رهبری انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که مقام معظم رهبری شهادت را نه‌فقط به‌عنوان یک پدیده فردی در میدان جنگ، بلکه به‌عنوان یک منبع عظیم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برای حفظ انقلاب اسلامی می‌دانند. گسترش فرهنگ شهادت در جامعه از طریق هنر و رسانه‌ها، و همچنین تکریم خانواده‌های شهیدان، از جمله محورهای اصلی تداوم این فرهنگ در نسل‌های جدید است. نتایج: این تحقیق نشان می‌دهد که فرهنگ شهادت نه‌تنها موجب تقویت مقاومت اجتماعی و سیاسی در برابر تهدیدات خارجی می‌شود، بلکه به‌عنوان یک ارزش دینی و فرهنگی، در حفظ و تداوم انقلاب اسلامی ایران و تقویت هویت ملی و دینی تأثیرات عمیق و مثبتی دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 628.87 K

نقش نهادهای دینی در بسیج مردمی و پشتیبانی از جبهه‌های دفاع مقدس

حسن حسینی؛ طلعت ده پهلوان

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 37-56

چکیده

  دفاع مقدس (جنگ ایران و عراق) به‌عنوان یک رویداد تاریخی و مذهبی، علاوه بر ابعاد نظامی، با یک بسیج اجتماعی گسترده و شکل‌گیری هویت ملی مبتنی بر آموزه‌های دینی همراه بود. این تحقیق به تحلیل سازوکارهای نهادی ...  بیشتر دفاع مقدس (جنگ ایران و عراق) به‌عنوان یک رویداد تاریخی و مذهبی، علاوه بر ابعاد نظامی، با یک بسیج اجتماعی گسترده و شکل‌گیری هویت ملی مبتنی بر آموزه‌های دینی همراه بود. این تحقیق به تحلیل سازوکارهای نهادی و گفتمانی می‌پردازد که موجب شد روحانیت و نهادهای دینی به بازیگرانی کلیدی در تداوم مقاومت تبدیل شوند. روش پژوهش، تحلیل محتوای اسناد تاریخی، سخنرانی‌های روحانیون، بیانیه‌های رسمی و مصاحبه‌های مرتبط با رزمندگان است که با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که روحانیت با استفاده از ابزارهایی چون فتواهای جهادی، خطبه‌های نماز جمعه و ترویج فرهنگ شهادت، نقش بی‌بدیلی در بسیج مردمی، تقویت روحیه مقاومت و مشروعیت‌بخشی به دفاع مقدس ایفا کرده است. علاوه بر این، نهادهای دینی مانند مساجد و حوزه‌های علمیه به مراکز سازمان‌دهی نیروها، آموزش ایدئولوژیک رزمندگان و مدیریت بحران‌های اجتماعی تبدیل شدند. این مشارکت نه‌تنها در تثبیت وحدت ملی در شرایط بحرانی جنگ تأثیرگذار بود، بلکه جایگاه روحانیت را به‌عنوان عاملی مؤثر در ساختار قدرت سیاسی و اجتماعی ایران تقویت نمود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تلفیق کارکردهای تبلیغی، آموزشی و سازمانی نهادهای دینی، نقشی محوری در تبدیل دفاع مقدس به یک گفتمان ماندگار در حافظه جمعی ایران داشته است. این مطالعه می‌تواند درک عمیق‌تری از تعامل دین و سیاست در بحران‌های ملی ارائه دهد و زمینه‌ساز پژوهش‌های تطبیقی در سایر جوامع اسلامی باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 544.57 K

بررسی تحلیلی تأثیر دفاع مقدس بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی از منظر امامین انقلاب

سید محمد رضا موسوی؛ سید علی محمد موسوی

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403، ، صفحه 57-74

چکیده

  دفاع مقدس (جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران) به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران، تأثیرات عمیقی بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی گذاشت. از منظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، دفاع ...  بیشتر دفاع مقدس (جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران) به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران، تأثیرات عمیقی بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی گذاشت. از منظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، دفاع مقدس نه تنها یک جنگ نظامی، بلکه یک آزمون الهی و فرصتی برای تثبیت ارزش‌های انقلاب بود. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، اسناد تاریخی و بیانات امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، به بررسی تأثیر دفاع مقدس بر استحکام و پایداری انقلاب اسلامی می‌پردازد. سوال اصلی این پژوهش آن است که از منظر امامین انقلاب، دفاع مقدس چگونه به تقویت پایه‌های انقلاب اسلامی و تثبیت آن در برابر تهدیدات داخلی و خارجی کمک کرده است؟ یافته‌های پژوهش به شرح ذیل است: امام خمینی (ره) با تأکید بر مفهوم "جنگ حق علیه باطل"، دفاع مقدس را به عنوان عاملی برای وحدت ملی و تقویت روحیه مقاومت در برابر دشمنان داخلی و خارجی معرفی کردند. از دیدگاه مقام معظم رهبری نیز دفاع مقدس به عنوان یک مدرسه بزرگ تربیتی عمل کرد که در آن ارزش‌هایی مانند شهادت‌طلبی، ایثار، و مقاومت در برابر ظلم نهادینه شد. این دوره همچنین باعث ایجاد یک گفتمان مقاومت در سیاست خارجی ایران شد که تا امروز نیز ادامه دارد. دفاع مقدس با ایجاد یک اتحاد ملی بین اقشار مختلف جامعه، از جمله نظامیان، روحانیون، و مردم عادی، به تقویت پایه‌های انقلاب کمک کرد و ثبات داخلی را در شرایط بحرانی تضمین نمود. دفاع مقدس نه تنها به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر تهدیدات خارجی عمل کرد، بلکه با تقویت روحیه مقاومت و وحدت ملی، به استحکام و پایداری انقلاب اسلامی در طول زمان کمک شایانی نمود. این دوره به عنوان یک فصل درخشان در تاریخ انقلاب، همواره به عنوان الگویی برای مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و استکبار جهانی مطرح می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 543.76 K

مطالعه تطبیقی یادمان های شهری جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران در تهران و بغداد

ابوالفضل کاوندی کاتب؛ مهرداد احمدی

دوره 10، شماره 4 ، اسفند 1403

چکیده

  جنگ به عنوان یک پدیده ناخوش‌آیند در ورای جنبه‌های تلخ آن، باید جنبه‌های سفید آن یعنی دلاوری‌، ایثار و میهن پرستی سربازانان را به نسل‌های نو یادآوری نمود. مجموعه مناظر یادمان جنگی شهر، شخصیت‌ها و رویدادهای ...  بیشتر جنگ به عنوان یک پدیده ناخوش‌آیند در ورای جنبه‌های تلخ آن، باید جنبه‌های سفید آن یعنی دلاوری‌، ایثار و میهن پرستی سربازانان را به نسل‌های نو یادآوری نمود. مجموعه مناظر یادمان جنگی شهر، شخصیت‌ها و رویدادهای گذشته یک ملت را یادآوری می‌کند و ذیل بازنمایی‌های فیزیکی ، ذهنی و نمادین در مکان‌های عمومی شهر کیفیت تحقق خاطره‌انگیزی شهری را تقویت می‌کنند. شهروندان از طریق برقراری ارتباط در نتیجه حواس تجربه شده، یادمان‌های جنگی را تجربه خواهند کرد. این پژوهش تجزیه و تحلیلی از چیستی، گونه شناسی و شناسایی مفهوم یادمان جنگی را انجام داده است. همچنین این پژوهش از طریق مطالعات تطبیقی 4 نمونه از مناظر یادمان جنگی در شهرهای تهران و بغداد را مقایسه کرده است. این پژوهش یک چارچوب نظری را تعریف، و میزان برجستگی یادمان‌ها جنگی را در مقایسه با یکدیگر نمایش می‌دهد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای گردآوری شده است. پس از بررسی ادبیات نظری و استخراج مولفه‌های ارزیابی برجستگی یادمان‌های جنگی(9مولفه) این پژوهش با ارائه روشی نظام‌مند، ماهیت مولفه‌های استخراجی را درمطالعات موردی تحلیل کرده است. بدین منظور برای پیشبرد اهداف پژوهش و تحلیل مولفه‌ها از روش توصیفات کلامی(مصاحبه) با متخصصان و تحلیل کمی(تحلیل سلسله مراتبی) به کمک آنها استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد یادمان‌های جنگی نقش بسزایی خاطره انگیزی گذشته جنگی برای نسل‌های بعدی دارد، و جایگاه یادمان‌ها مطالعاتی در تحقق خاطرات رویداد‌های جنگی به ترتیب بدین گونه است: 1- موزه دفاع مقدس، تهران؛ 2- یادمان‌الشهید، بغداد؛ 3-بهشت‌زهرا (قطعات شهدا)،تهران؛ 4-یادمان سرباز گمنام، بغداد.

---

• مشاهده مقاله

درس آموخته‌های پدافند غیرعامل در حوزه کاهش آسیب‌پذیری دوران دفاع مقدس

حمید فروزان

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 9-35

چکیده

  مطالعه و تحقیق در مورد جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران به‌منظور استفاده افکار عمومی و استفاده خاص در زمینه‌های آموزش، ارتقاء بینش نیروهای مسلح، سازمان‌دهی، به‌روزآوری روش ها واقدامات پدافند غیر عامل امری ...  بیشتر مطالعه و تحقیق در مورد جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران به‌منظور استفاده افکار عمومی و استفاده خاص در زمینه‌های آموزش، ارتقاء بینش نیروهای مسلح، سازمان‌دهی، به‌روزآوری روش ها واقدامات پدافند غیر عامل امری ضروری می‌باشد. پدافند غیرعامل به‌عنوان یک ابزار دفاعی کم‌هزینه و پرفایده مسئله‌ای است که در دوران کنونی به آن توجه زیادی می‌شود؛ به‌نحوی‌که امروزه یکی از پایه‌های نبرد و اصولی می‌باشد که در جنگ‌ها از آن استفاده می‌شود. رعایت اصول پدافند غیرعامل با سبک و سیاق ابداعی و در نوع خود تازه در تاریخ هشت سال دفاع مقدس از اهمیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف بررسی تجربیات و اقدامات پدافند غیرعامل در دوران دفاع مقدس و با استفاده از ساختار پژوهش‌های آمیخته و روش توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته است و برای جمع‌آوری یافته‌های نظری از فن بررسی اسناد و مدارک علمی و مصاحبه خبرگی استفاده‌شده است. نتایج پژوهش که مبتنی بریافته های 9 حوزه از درس آموخته های دفاع مقدس با رویکرد پدافند غیر عامل است نشان می دهد که موفقیت پدافند غیرعامل در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عوامل متعددی بستگی داشت که این عوامل درمجموع نقش بسزایی در حفاظت ازمردم، نیروها، زیرساخت ها، تأسیسات، موفقیت‌های نظامی و کاهش تلفات انسانی در جنگ را برعهده داشتند.از نتایج دیگر پژوهش استفاده از درس آموخته ها در طرح ها ونظام نامه های راهبردی و عملیاتی حوزه های مختلف پدافند غیرعامل کشور برای مقابله با تهدیدات مشابه و نوین است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 703.44 K

تبیین اصول اساسی حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس

سیداصغر جعفری

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 37-62

چکیده

  با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای دفاع از استقلال، امنیت و تمامیت ارضی، به مقابله با دشمن متجاوز برخاستند. گرچه در اوایل جنگ تحمیلی نمایش قدرت ...  بیشتر با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای دفاع از استقلال، امنیت و تمامیت ارضی، به مقابله با دشمن متجاوز برخاستند. گرچه در اوایل جنگ تحمیلی نمایش قدرت دفاعی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی کافی نبود، اما به غیر از سال اول جنگ، در طول دوران دفاع مقدس به دلیل اتکای نیروهای مسلح به اصول مهمی در فرهنگ و ساختار سازمان خود باعث شد تا ابتکار نظامی و تدبیر عملیاتی در اختیار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تبیین این اصول، به این پرسش اصلی پاسخ خواهد داد که اصول اساسی حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شامل چه مواردی می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و به لحاظ ماهیت کیفی و به لحاظ روش گردآوری اطلاعات، اکتشافی-تبینی است. محتوای اکتشافی این پژوهش در اختیار تعداد هشت نفر از خبرگان به روش گلوله برفی و کفایت نظری داده‌ها قرار گرفت و پس از بررسی‌ها به تایید نهایی خبرگان رسید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اصول حاکم بر فرهنگ و ساختار سازمان‌های نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس شامل هشت اصل، با عنوان اصل قدرت‌محوری، اصل معنویت‌محوری، اصل مدیریت جهادی و انقلابی، اصل درایت و برنامه‌محوری، اصل نوآوری و ابتکار، اصل بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان و متخصصان، اصل شایسته‌سالاری و اصل پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی در نبرد بوده است که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران توانسته‌اند باصلابت در جنگ نابرابر دشمنان این مرزوبوم پیروز گردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 734.74 K

آثار و پیامدهای اقتصادی-‌اجتماعی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بر روند توسعه پایدار استان کرمانشاه

رحمان حریری؛ کامران لطفی

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 63-84

چکیده

  جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری‌اسلامی‌ایران (1980-1988) چشم‌انداز اقتصادی-اجتماعی و همچنین توسعه پایدار مناطق مرزی به‌ویژه استان کرمانشاه در غرب ایران را تحت تأثیر قرار داد؛ منطقه‌ای که به‌دلیل نزدیکی ...  بیشتر جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری‌اسلامی‌ایران (1980-1988) چشم‌انداز اقتصادی-اجتماعی و همچنین توسعه پایدار مناطق مرزی به‌ویژه استان کرمانشاه در غرب ایران را تحت تأثیر قرار داد؛ منطقه‌ای که به‌دلیل نزدیکی به درگیری و بحران، آسیب‌های قابل توجهی را متحمل شده است. اهمیت این موضوع در ادراک اثرات طولانی مدت جنگ فرسایشی بر توسعه منطقه‌ای و ضرورت بازسازی مناطق آسیب دیده از جنگ است. در همین راستا، سوال اصلی پژوهش این است: جنگ تحمیلی عراق علیه ایران چه پیامدهای اقتصادی-اجتماعی بر روند توسعه پایدار در استان کرمانشاه برجای گذاشته است؟ این فرضیه مطرح است که جنگ تحمیلی به‌شدت مانع توسعه منطقه شده و منجر به‌رکود اقتصادی طولانی مدت و اختلالات اجتماعی گردیده است. بنابراین، اهداف این تحقیق، شامل ارزیابی تأثیر جنگ بر زیرساخت‌های اقتصادی-اجتماعی، توسعه پایدار، اشتغال، آموزش و خدمات عمومی و شناسایی اقدامات بازیابی پس از جنگ می‌باشد. از اینرو، این پژوهش به‌لحاظ مبانی متدلوژیک، مبتنی بر نظریه درگیری و مدل‌های بازسازی پس از جنگ است که به‌توضیح چگونگی اختلال جنگ در توسعه و چالش‌های بهبود کمک می‌کند؛ به‌عبارتی از یک رویکرد ترکیبی بهره می‌گیرد و تجزیه و تحلیل تاریخی داده‌های متعارض و تحلیل محتوای صاحب‌نظران در این حوزه را ترکیب می‌کند. یافته‌های تحقیق نیز حاکی از آن است که جنگ منجر به‌تخریب گسترده زیرساخت‌ها، اتلاف سرمایه‌های انسانی و جابجایی جمعیت شد که این امور، رشد اقتصادی و توسعه پایدار استان را برای چندین دهه معوق نمود؛ هرچند که تلاش‌ها جهت بازسازی ویرانه‌های پس از جنگ ادامه دارد اما توسعه پایدار همچنان ناهموار بوده و مناطق‌روستایی از مراکز شهری عقب هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 M

تحول در مطالعات دفاع مقدس با هوش مصنوعی: رویکردی نوین به تحلیل و تفسیر داده‌های تاریخی

امین کوشکی؛ سید محمدرضا موسوی

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 105-133

چکیده

  در عصر حاضر، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه‌های مختلف تبدیل شده و توانایی‌های آن در پردازش داده‌ها و تحلیل اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. از سوی دیگر، دفاع مقدس به عنوان یک دوره ...  بیشتر در عصر حاضر، هوش مصنوعی به یکی از ابزارهای کلیدی در حوزه‌های مختلف تبدیل شده و توانایی‌های آن در پردازش داده‌ها و تحلیل اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. از سوی دیگر، دفاع مقدس به عنوان یک دوره تاریخی مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری هویت ملی، نیازمند بررسی‌های دقیق و عمیق‌تری است تا جوانب مختلف آن به‌درستی فهمیده شود. این پژوهش با استفاده از روش کیفی و مطالعه اسناد به دنبال پاسخ به این سوال است که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی برای تحول در مطالعات دفاع مقدس استفاده کرد و این فناوری چه تأثیری بر تحلیل و تفسیر داده‌های تاریخی دارد. یافته‌ها نشان می‌دهند که اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل تاریخ دفاع مقدس عمل کند، اما موفقیت آن به کیفیت داده‌ها و همکاری بین فناوری و پژوهشگران انسانی بستگی دارد. این پژوهش ضمن بررسی چالش های استفاده از هوش مصنوعی در مطالعات دفاع مقدس پیشنهاداتی برای بهینه‌سازی این مطالعات ارائه می‌دهد و بر اهمیت تطبیق این فناوری با نیازهای فرهنگی و اجتماعی تأکید می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 468.6 K

بررسی رابطه الگوهای رفتار گروهی فرماندهان و مدیران سپاه در دوران دفاع مقدس با روحیه رزمندگان با میانجیگری انگیزش

مجتبی اسکندری؛ حسین ظریف منش

دوره 10، شماره 3 ، آذر 1403، ، صفحه 135-158

چکیده

  روحیه و انگیزش از عناصر اصلی توان رزم محسوب می شوند. هدف تحقیق این است که رابطه رفتارهای گروهی فرماندهان و مدیران با روحیه و انگیزش رزمندگان بررسی شود. اهمیت تحقیق در تدوین و انتقال تجارب دفاع مقدس به ...  بیشتر روحیه و انگیزش از عناصر اصلی توان رزم محسوب می شوند. هدف تحقیق این است که رابطه رفتارهای گروهی فرماندهان و مدیران با روحیه و انگیزش رزمندگان بررسی شود. اهمیت تحقیق در تدوین و انتقال تجارب دفاع مقدس به نسل های بعد آن است. روش تحقیق به این صورت است که در مرحله اول الگوهای رفتاری فرماندهان و مدیران در دوران دفاع مقدس استخراج شده است. سپس به روش مدلسازی ساختاری تفسیری روابط الگوهای رفتار گروهی فرماندهان و مدیران با روحیه و انگیزش رزمندگان سنجیده شده است. جامعه آماری تحقیق فرماندهان و مدیران دوران دفاع مقدس بوده اند که نمونه 13 نفره از فرماندهان و مدیران سپاه در دوران دفاع مقدس به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. یافته های مدلسازی ساختاری تفسیری بیانگر ارتباط مستقیم الگوهای رفتاری فرماندهان و مدیران سپاه با روحیه و انگیزش رزمندگان و ارتباط غیر مستقیم با روحیه رزمندگان با میانجیگری متغیر انگیزش می باشد. بر اساس تحلیل میک مک برای سنجش قدرت نفوذ و وابستگی الگوها، هیچکدام از الگوهای رفتاری در ناحیه نفوذ قرار نگرفتند و هر چهار الگوی رهبری، پیروی، ارتباطات و کارگروهی فرماندهان و مدیران در ناحیه ارتباط قرار می گیرند که نشانگر تأثیرات متقابل الگوهای رفتاری فرماندهان و مدیران بر روحیه و انگیزش رزمندگان دوران دفاع مقدس می باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 555.14 K

نقش و اثرگذاری دفاع مقدس در مدیریت جهادی با تاکید بر منظومه فکری امام خامنه ای(مدظله)

اصغر رجبی ده برزوئی؛ عبدالله عراقی؛ محمد بیدگلی؛ آزمان کادری

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 9-26

چکیده

  دفاع مقدس نقطة عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می باشد که متأثر از عوامل مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و مدیریتی به پیروزی رسید.فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ...  بیشتر دفاع مقدس نقطة عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران می باشد که متأثر از عوامل مختلف فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و مدیریتی به پیروزی رسید.فرماندهی و مدیریت در دوران دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند و مملو از دانش ها، تجربه ها و نوآوری ها بوده که حفظ، نگهداری و اشاعه آن امری مهم و ضروری است. شیوه مدیریتی دفاع مقدس را می توان نمونه بارز مدیریت جهادی دانست. مدیریت جهادی در هر مقطع زمانی لازمه موفقیت و عبور از بحران ها است، چه در دوران دفاع مقدس و چه در حال حاضر که شاهد جنگ های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هستیم. در این مقاله به این سئوال اصلی مقاله می پردازیم که نقش و اثرگذاری دفاع مقدس در مدیریت جهادی با تاکید بر منظومه فکری امام خامنه ای(مدظله)چیست؟ یافته های پژوهش با استفاده از روش اسنادی با اتکا به منابع مکتوب کتابخانه ای و مقالات مستخرج از منظومه فکری امام خامنه ای عبارتند از ایمان و کار برای خدا، بصیرت و عدم غفلت از وجود دشمن، گذشت و فداکاری ، چالش با موانع و عبور از آنها، شتاب همراه با تدبیر و خستگی ناپذیری که مورد بررسی قرار گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 594.91 K

سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

دانیال رضاپور

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 27-44

چکیده

  جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از مهم‌ترین وقایع بین المللی در اواخر نیمه دوم سده بیستم به شمار می‌رود و با وجود حمایت گسترده کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از رژیم بعث، متاسفانه پژوهشی به طور کامل در ...  بیشتر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از مهم‌ترین وقایع بین المللی در اواخر نیمه دوم سده بیستم به شمار می‌رود و با وجود حمایت گسترده کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از رژیم بعث، متاسفانه پژوهشی به طور کامل در مورد نقش و جایگاه کشورهای بزرگ منطقه‌ای منجمله عربستان مورد کنکاش و بررسی قرار نگرفته است. مقاله پیش‌رو با بررسی تطبیقی و تحلیل تاریخی به دلایل حمایت عربستان از عراق در طی جنگ تحمیلی اختصاص دارد و مدعی است الزامات ساختاری مبتنی بر انقلاب اسلامی و وضعیت موازنه قدرت در سطح منطقه‌ای، مهم‌ترین مولفه‌های تعین زا در تداوم حمایت عربستان از رژیم بعث بوده است. بر این اساس در این پژوهش با بررسی علل و ساختارهای حمایتی شکل گرفته پس از آغاز جنگ به بررسی نقش عربستان در ساختارهای ژئوپلیتیک منطقه غرب آسیا در حین جنگ تحمیلی اختصاص دارد. در همین چارچوب سوال پژوهش بر این مبنا قرار دارد که جنگ تحمیلی طولانی مدت و فرسایشی عراق در دهه 1980 علیه ایران انقلابی در راهبرد موازنه تهدید عربستان از چه جایگاهی برخوردار بود؟ فرضیه پژوهش بر این انگاره مفصل‌بندی شده است که عربستان سعودی جهت موازنه سازی در برابر تهدیدات و نفوذ ایران انقلابی در منطقه غرب آسیا به ویژه در قبال حکام عربی از عراق به رهبری صدام حمایت‌های گوناگون مالی، سیاسی و نظامی به عمل آورده است. روش پزوهش تحلیلی- تبیینی است و از رهیافت نظری موازنه تهدید جهت تحلیل موضوع استفاده خواهد شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 592.36 K

تحلیل جغرافیایی زمینه‌های شکست عملیات فروغ جاویدان و پیروزی عملیات مرصاد

کیومرث یزدان پناه درو؛ آرش نصیری زرقانی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 61-88

چکیده

  برای مطالعه و بررسی جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی در دوره‌های زمانی گوناگون و همچنین پی بردن به علل شکست‌ها و پیروزی‌ها در صحنه‌های نبرد، بایستی به عامل جغرافیا توجه ویژه‌ای نمود. عملیات فروغ جاویدان ...  بیشتر برای مطالعه و بررسی جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی در دوره‌های زمانی گوناگون و همچنین پی بردن به علل شکست‌ها و پیروزی‌ها در صحنه‌های نبرد، بایستی به عامل جغرافیا توجه ویژه‌ای نمود. عملیات فروغ جاویدان که از سوی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در سوم مردادماه سال 1367 و پس از پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط جمهوری اسلامی ایران آغاز شده بود، با بسترها و عوامل جغرافیایی ارتباط تنگاتنگی دارد. به این معنا که علاوه بر راهبردها و تاکتیک‌های نظامی که حتماً می‌بایست با در نظر گرفتن ویژگی‌های جغرافیایی منطقه طرح‌ریزی می‌شد، علل شکست سازمان در این عملیات و در سوی مقابل پیروزی عملیات مرصاد نیز پیوستگی مستقیم و قابل ملاحظه‌ای با عوامل جغرافیایی داشته‌ است. از این جهت، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی قصد دارد به تحلیل جغرافیایی عملیات فروغ جاویدان بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که عوامل جغرافیایی چه نقشی در شکست عملیات فروغ جاویدان و پیروزی عملیات مرصاد داشته‌اند؟ بررسی‌ها و نتایج پژوهش نشان داده است که عوامل طبیعی و انسانی شامل توپوگرافی منحصربه‌فرد استان کرمانشاه و موقعیت دفاعی تنگه چهارزبر واقع در 34 کیلومتری غرب کرمانشاه و همچنین ایجاد تراکم شدید انسانی و راه‌بندان سنگین توسط مردم جنگ‌زده در محدوده دشت حسن‌آباد و در محور جاده اسلام‌آباد غرب - کرمانشاه، از مهم‌ترین علل ناکامی سازمان و شکست عملیات فروغ جاویدان محسوب می‌شوند که درنهایت منجر به پیروزی عملیات مرصاد از سوی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.12 M

تعقیب متجاوز و استمرار جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران در پرتو حق دفاع مشروع: بررسی دیدگاه ایرانی

غلامعلی قاسمی؛ محمد صالح تسخیری؛ حسن شیروانی فیل آبادی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 89-111

چکیده

  جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران یکی از طولانی‌ترین، مرگبار‌ترین و گران‌ترین مخاصمات مسلحانه در قرن بیستم محسوب می‌گردد. رژیم بعثی عراق در سال 1359 و اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ...  بیشتر جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران یکی از طولانی‌ترین، مرگبار‌ترین و گران‌ترین مخاصمات مسلحانه در قرن بیستم محسوب می‌گردد. رژیم بعثی عراق در سال 1359 و اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران را مورد تجاوز نظامی قرار داد. در روزهای اولیه جنگ بخش‌های زیادی از خاک ایران را به اشغال درآمد و این جنگ 8 سال به طول انجامید. در سال 1361 ایران توانست ضمن آزادسازی خرمشهر، بخش‌هایی از خاک عراق را نیز تصرف کند. تعقیب متجاوز و استمرار جنگ پس از فتح خرمشهر و تصرف فاو از سوی ایران، سبب طرح ابهامی گشته که تاکنون در اثر پژوهشی حقوقی فارغ از مباحث سیاسی و نظامی، مورد تتبع قرار نگرفته است. اثر حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوأل است که علت استمرار جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران پس از فتح خرمشهر چه بود و اینکه از نظر حقوقی ایران می‌توانست با توسل به دفاع مشروع به خاک کشور متجاوز وارد و بخش‌هایی از آن را تصرف نماید. برای رسیدن به این هدف از روش کتابخانه‌ای بر پایه منابع اَسنادی با رویکرد توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده این است که طبق مقتضیات نظریه دفاع مشروع و با حصول شرایطی بر اساس عرف و رویة بین‌الملل، اقدام ایران مشروع بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 708.99 K

عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ تحمیلی(31 شهریور 1359 الی 31 شهریور 1360)

مصطفی ولی پور؛ مجید جافریان؛ عارف قنبری آغچه

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 113-136

چکیده

  پژوهش حاضر از نوع توسعه‌ای به روش تاریخی- تحلیلی با هدف بررسی عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ تحمیلی (31 شهریور 1359 الی 31 شهریور 1360) انجام شد. سؤال اصلی پژوهش: عملکرد ارتش در سال اول جنگ تحمیلی ...  بیشتر پژوهش حاضر از نوع توسعه‌ای به روش تاریخی- تحلیلی با هدف بررسی عملکرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ تحمیلی (31 شهریور 1359 الی 31 شهریور 1360) انجام شد. سؤال اصلی پژوهش: عملکرد ارتش در سال اول جنگ تحمیلی چگونه بوده؟ در نظر گرفته شد. گردآوری داده‌ها با استفاده از روش کتابخانه‌ای و ابزار فیش‌برداری صورت گرفته، جامعه آماری از اسناد، کتب، مقالات، خبرگزاری‌ها و بولتن‌های مربوط به سال اول جنگ تحمیلی تشکیل شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از تئوری داده‌کاوی انجام شد. نتیجه تحقیق نشان داد در اولین سال جنگ تحمیلی با وجود کاهش توان رزمی _ آموزشی، ارتش با تجدید سازمان یگان‌ها، انجام عملیات محدود آفندی، استفاده بهینه از آتش توپخانه، نیروی هوایی، هوانیروز، نیروی دریایی، ترکیب صحیح یگان‌ها و ایجاد گروه‌های رزمی متناسب، با وارد آوردن تلفات و خسارات توانست تهاجم متجاوز را سد و دشمن را مجبور به اتخاذ مواضع پدافندی نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 627.93 K

الگوی اطلاعات و عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران در عملیات مشترک فتح‌المبین

عبدالعلی پورشاسب

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 9-27

چکیده

  اطلاعات و عملیات دو رکن اصلی و درهم تنیده‌ای هستند که باید به طور مشترک و همزمان توسط یک فرمانده واحد راهبری شود. مهم‌ترین نقش اطلاعات، کمک به فرماندهی نیروی مشترک و ستاد آن در پیش بینی و تجسم فضای جنگی ...  بیشتر اطلاعات و عملیات دو رکن اصلی و درهم تنیده‌ای هستند که باید به طور مشترک و همزمان توسط یک فرمانده واحد راهبری شود. مهم‌ترین نقش اطلاعات، کمک به فرماندهی نیروی مشترک و ستاد آن در پیش بینی و تجسم فضای جنگی است. تجسم بیشتر شامل داشتن دانش از ویژگی‌های فیزیکی و انسانی از مناطق عملیاتی است که نیاز به دانستن موقعیت‌های جاری و فعالیت‌های نیروهای دشمن در آن فضا و دانستن قابلیت‌های فعلی و عملیات های پیش روی دشمن در صحنه عملیات جنگ می‌باشد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی ابعاد، مولفه ها و شاخص های اطلاعات و عملیات سپاه و آجا در عملیات مشترک فتح‌المبین است. این مقاله کاربردی و به روش تاریخی اجرا شده است، ابزار اطلاعات و داده ها کتابخانه ای و میدانی بوده، حجم نمونه 25 نفر است. یافته های تحقیق بیانگر این است که اطلاعات و عملیات به عنوان دو سامانه اصلی رزم هستند که برای اجرا نیازمند به سامانه های پشتیبانی هستند. چون پرداختن به تمام سامانه ها در یک مقاله امکان پذیر نیست لذا در این مقاله فقط دو سامانه اصلی اطلاعات و عملیات تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج تحقیق بُعد اطلاعات شامل 5 مولفه: جمع آوری و شناسایی با 8 شاخص، پردازش و بهره برداری با 7 شاخص ، تولید با 7 شاخص، انتشار با 5 شاخص، ارزیابی و مراقبت با 4 شاخص است. بُعد عملیات شامل 4 مولفه: طرح ریزی با 6 شاخص، سازماندهی با 6 شاخص، هدایت و کنترل با 6 شاخص و اجرا با 7 شاخص است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 656.14 K

راهبردهای عملیاتی ارتش بعث عراق در تجاوز به جمهوری اسلامی ایران

هادی مراد پیری؛ احمد غلامپور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 29-58

چکیده

  با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی ...  بیشتر با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی از انعقاد قرارداد 1975، را بدست آورند. از این رو با تحقق این اهداف در 31 شهریور 1359 دست به تجاوز علیه جمهوری اسلامی نمودند. بر این اساس راهبردهای عملیاتی را طرح‌ریزی نمودند. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و مصاحبه به دنبال شناسایی این راهبردهای می‌باشد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای عملیاتی رژیم بعث عراق در 6 مقطع قابل طرح می‌باشد. 1- هجوم سراسری و اشغال (31/06/1359 تا 30/10/1359)، 2- اصرار در حفظ مناطق اشغالی (30/10/1359 تا 20/03/1361)، 3- عقب نشینی و استقرار روی خطوط مرزی (20/03/1361 تا 02/12/1362)، 4- تلاش برای جلوگیری از ورود نیروهای ایران به خاک عراق (02/12/1362 تا 28/01/1367)، 5- تلاش برای بازپس گیری مناطق تصرف شده در داخل خاک عراق(28/01/1367 تا 04/04/1367)، 6- تلاش برای اشغال مجدد برخی اهداف در داخل خاک ایران- حمله به خطوط پدافندی و گرفتن اسیر جهت ایجاد توازن در تعداد اسرا (04/04/1367 تا 06/05/1367).

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 633.59 K