فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس

الگوی اطلاعات و عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران در عملیات مشترک فتح‌المبین

عبدالعلی پورشاسب

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 9-27

چکیده

  اطلاعات و عملیات دو رکن اصلی و درهم تنیده‌ای هستند که باید به طور مشترک و همزمان توسط یک فرمانده واحد راهبری شود. مهم‌ترین نقش اطلاعات، کمک به فرماندهی نیروی مشترک و ستاد آن در پیش بینی و تجسم فضای جنگی ...  بیشتر اطلاعات و عملیات دو رکن اصلی و درهم تنیده‌ای هستند که باید به طور مشترک و همزمان توسط یک فرمانده واحد راهبری شود. مهم‌ترین نقش اطلاعات، کمک به فرماندهی نیروی مشترک و ستاد آن در پیش بینی و تجسم فضای جنگی است. تجسم بیشتر شامل داشتن دانش از ویژگی‌های فیزیکی و انسانی از مناطق عملیاتی است که نیاز به دانستن موقعیت‌های جاری و فعالیت‌های نیروهای دشمن در آن فضا و دانستن قابلیت‌های فعلی و عملیات های پیش روی دشمن در صحنه عملیات جنگ می‌باشد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی ابعاد، مولفه ها و شاخص های اطلاعات و عملیات سپاه و آجا در عملیات مشترک فتح‌المبین است. این مقاله کاربردی و به روش تاریخی اجرا شده است، ابزار اطلاعات و داده ها کتابخانه ای و میدانی بوده، حجم نمونه 25 نفر است. یافته های تحقیق بیانگر این است که اطلاعات و عملیات به عنوان دو سامانه اصلی رزم هستند که برای اجرا نیازمند به سامانه های پشتیبانی هستند. چون پرداختن به تمام سامانه ها در یک مقاله امکان پذیر نیست لذا در این مقاله فقط دو سامانه اصلی اطلاعات و عملیات تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج تحقیق بُعد اطلاعات شامل 5 مولفه: جمع آوری و شناسایی با 8 شاخص، پردازش و بهره برداری با 7 شاخص ، تولید با 7 شاخص، انتشار با 5 شاخص، ارزیابی و مراقبت با 4 شاخص است. بُعد عملیات شامل 4 مولفه: طرح ریزی با 6 شاخص، سازماندهی با 6 شاخص، هدایت و کنترل با 6 شاخص و اجرا با 7 شاخص است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 656.14 K

راهبردهای عملیاتی ارتش بعث عراق در تجاوز به جمهوری اسلامی ایران

هادی مراد پیری؛ احمد غلامپور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 29-58

چکیده

  با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی ...  بیشتر با وقوع انقلاب اسلامی رژیم بعث عراق و صدام حسین به این نتیجه رسیدند که در یک فرصت تاریخی می‌توانند سه انگیزه و هدف اصلی تلاش برای کسب رهبری جهان عرب، پرکردن خلاء قدرت ناشی از سقوط شاه، و جبران تحقیر ناشی از انعقاد قرارداد 1975، را بدست آورند. از این رو با تحقق این اهداف در 31 شهریور 1359 دست به تجاوز علیه جمهوری اسلامی نمودند. بر این اساس راهبردهای عملیاتی را طرح‌ریزی نمودند. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و مصاحبه به دنبال شناسایی این راهبردهای می‌باشد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای عملیاتی رژیم بعث عراق در 6 مقطع قابل طرح می‌باشد. 1- هجوم سراسری و اشغال (31/06/1359 تا 30/10/1359)، 2- اصرار در حفظ مناطق اشغالی (30/10/1359 تا 20/03/1361)، 3- عقب نشینی و استقرار روی خطوط مرزی (20/03/1361 تا 02/12/1362)، 4- تلاش برای جلوگیری از ورود نیروهای ایران به خاک عراق (02/12/1362 تا 28/01/1367)، 5- تلاش برای بازپس گیری مناطق تصرف شده در داخل خاک عراق(28/01/1367 تا 04/04/1367)، 6- تلاش برای اشغال مجدد برخی اهداف در داخل خاک ایران- حمله به خطوط پدافندی و گرفتن اسیر جهت ایجاد توازن در تعداد اسرا (04/04/1367 تا 06/05/1367).

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 617.45 K

مرور نظام‌مند نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس(مطالعه کیفی)

کیومرث مولادوست؛ محسن نجفی؛ سیدسعید آقایی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 77-96

چکیده

  واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی ...  بیشتر واکاوی عملکرد و نقش اقوام مختلف در دفاع از کشور می‌تواند به‌عنوان الگویی مثبت و مؤثر برای انتقال فرهنگ دفاع از سرزمین و ایجاد روحیه‌ی سلحشوری در بین اقشار و اقوام مختلف ایرانی و تقویت روحیه وطن‌پرستی در ایرانیان شود. جنگ هشت‌ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران که از آن به دفاع مقدس تعبیر می‌شود، از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ ملّت ایران و نماد ایستادگی و فداکاری عمومی مردم است. هدف از این مطالعه بررسی نقش عملکردی اقوام در دفاع مقدس است. پژوهش حاضر به روش کیفی و مبتنی بر مرور نظام‌مند بوده و از منظر هدف رویکرد توسعه‌ای را دنبال می‌کند. جامعه آماری در این پژوهش، مقاله‌های نمایه‌شده در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰1 در پایگاه‌های مختلف استنادی و پایگاه نشریات دفاع مقدس، به تعداد 67 پژوهش بوده است که پس از اعمال معیارهای پژوهشی، 14 مقاله برای بررسی عمیق انتخاب شد. یافته‌ها نشان ‌داد؛ اقوام اعراب، عشایر، مردم سیستان، روحانیت، جماعت اهل‌حق و زنان در پژوهش‌های موردمطالعه قرار گرفته‌ بودند. این اقوام، نقش‌های مختلفی ازجمله؛ حفظ تمامیت ارضی، انجام عملیات آفندی، دفاع از سرزمین و مقاومت، فنی و مهندسی جنگ، نقش‌های اطلاعاتی و امنیتی، درمانگری، پشتیبانی و تدارکات، حمایت از خانواده‌های ایثارگران، بدرقه رزمندگان، سوگواری و تشییع شهدا، سرپرستی خانواده شهدا و اسراء، حفظ و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس در جنگ هشت‌ساله داشته‌اند. اقوام مختلف برای حفظ و تمامیت ارضی کشور و دفاع در برابر تهاجم دشمن عملکرد بسیار مطلوبی از خود نشان داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 783.97 K

الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری

علیرضا علیزاده؛ مهدی امیریان

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 97-122

چکیده

  تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس ...  بیشتر تحقیق حاضر با ارائه الگویی مبتنی بر مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری بنیانگذار اطلاعات عملیات انجام شده است . این موضوع علاوه بر تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری درخصوص انجام کار های تخصصی درباره دفاع مقدس و الگوهای آن و از آن جهت حائز اهمیت است که از اولا دفاع مقدس مملو از الگو های فرماندهی و مدیریت می باشد و شهید حسن باقری به عنوان یکی از الگوهای موفق این گنجینه ارزشمند می باشد و دوما الگوی مدیریت اطلاعاتی ایشان مورد بررسی علمی قرار گرفته است . این الگو با بررسی بیش از 22 مصاحبه مفصل تهیه شده از فرماندهان دفاع مقدس از سال 1361 تا کنون و 3 مقاله برتر منتشر شده درباره این شهید با استفاده از روش پژوهش تحلیل کیفی تحلیل مضمون و به وسیله کدبندی مصاحبه ها و داده ها در نرم افزار MAX QDA انجام شده است . در نهایت پس از دسته بندی و تحلیل های صورت گرفته در راستای استخراج الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری به 3 مقوله اصلی و 7 مضمون فراگیر منتج شد و بر این اساس الگوی مدیریت اطلاعاتی شهید حسن باقری در سه مقوله اصلی مدیریت در اطلاعات( شامل: ظرفیت های مدیریتی و شخصیتی؛ راهبری ، هدایت ارزشگذاری و توسعه منابع انسانی؛مدیریت عالمانه و برنامه ریزی و پایش عملکرد ) ، مدیریت بر اطلاعات (شامل : مدیریت بر اطلاعات ، اصول و مدار اطلاعاتی؛ اقدام اطلاعاتی ؛ مدیریت اجرایی ) و مدیریت با اطلاعات (شامل : مدیریت راهبردی و بنیان گذاری) دسته بندی میگردد .

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 588.58 K

بررسی میزان رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان تورهای راهیان نور اصفهان

احسان ضیایی؛ ندا ترابی فارسانی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1403

چکیده

  راهنمایان گردشگری نقش کلیدی در رضایت گردشگران در مقاصد دارند . پژوهش حاضر به بررسی رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان تورهای راهیان نور شهر اصفهان پرداخته است. در راستای رسیدن به هدف فوق از روش آمیخته ...  بیشتر راهنمایان گردشگری نقش کلیدی در رضایت گردشگران در مقاصد دارند . پژوهش حاضر به بررسی رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان تورهای راهیان نور شهر اصفهان پرداخته است. در راستای رسیدن به هدف فوق از روش آمیخته (کمی – کیفی) استفاده شد. در مرحله اول پرسشنامه ای آنلاین شامل سوالات طیف لیکرت و تعدادی سوال باز که مولفه های آن بر اساس پیشینه پژوهش استخراج شده بود طراحی گردید و در اختیار گردشگران شرکت کرده در تورهای راهیان نور قرار گرفت. 384 نمونه بر اساس جدول مورگان جمع آوری و داده ها به کمک آزمون تی تک نمونه و تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند . نتایج تجزیه و تحلیل کمی داده ها نشان داد که میزان رضایت گردشگران از عملکرد راهنمایان بالا بوده است و فقط در فعالیت های حمایتی از جامعه محلی نقاط ضعفی وجود دارد و رضایت پایین است. همچنین، نتایج تجزیه تحلیل داده ها به روش کیفی آشکار کرد که در بررسی مولفه قدرت مدیریت و رهبری شیوه روایتگری ، مدیریت زمان ، اهمیت ویژگی های جمعیت شناسی راویان، ارائه برنامه های فرهنگی در سفر و ارائه خدمات به همه گروه های سنی باید مورد توجه راهنمایان قرار گیرد. به علاوه، نتایج پژوهش حاضر نشان داد که شرکت در تورهای راهیان نور باعث بالابردن مهارتهای جنگی و توسعه فردی گردشگران شده است.

---

• مشاهده مقاله

تحلیل سبک مدیریت جهادی ستاد پشتیبانی و امداد امام در شهرهای جنگ‌زده به عنوان توسعه الگویی بومی برای آینده (مورد مطالعه: کمیته انقلاب اسلامی)

علیرضا حیدرنژاد

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 27-47

چکیده

  یکی از غنی‌ترین مفاهیم و الگوهای مدیریتی مطرح در راستای تمدن اسلامی، سبک مدیریت جهادی ستاد پشیبانی و امداد امام در شهرهای جنگ زده 8 سال دوران دفاع مقدس است. همان‌گونه که در دوران دفاع مقدس حماسه‌های ...  بیشتر یکی از غنی‌ترین مفاهیم و الگوهای مدیریتی مطرح در راستای تمدن اسلامی، سبک مدیریت جهادی ستاد پشیبانی و امداد امام در شهرهای جنگ زده 8 سال دوران دفاع مقدس است. همان‌گونه که در دوران دفاع مقدس حماسه‌های بی‌نظیر و ماندگار دیده شد و مقا م معظم رهبری، بارها از آن به‌عنوان الگوی مدیریت کارآمد و راهگشا برای حل مشکلات آینده کشور نام برده‌اند. در شرایط کنونی و برای مقابله با تحریم‌ها و تحقق گام دوم انقلاب اسلامی می‌توان از این الگو استفاده کرد. این پژوهش به دنبال شناسایی و تحلیل مدیریت جهادی مبتنی بر عملکرد ستاد عملکرد ستاد پشتیبانی و امداد امام(کارکنان کمیته انقلاب اسلامی) در شهرهای جنگ‌زده به عنوان توسعه الگویی برای آینده است. این پژوهش به لحاظ هدف اکتشافی است و روش آن توصیفی – تحلیلی می باشد. شیوه گردآوری داده‌ها نیز تحلیل و بررسی مصاحبه‌ها (با فرماندهان و کارکنان کمیته انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام( و منابع مکتوب از جمله کتاب خطرات سرخ(1و2) تاریخی شفاهی ستاد پشیبانی و امدام امام(ره)، مقالات و اسناد موجود در ارتباط با مدیریت جهادی و سیره فرماندهان دفاع مقدس بوده است. با بررسی و تحلیل داده‌ها، مضامین پایه، سازمان‌دهند و فراگیر به دست آمد. سبک مدیریت جهادی ستاد پشتیبانی و امداد نجات در شهرهای جنگ‌زده با تأکید بر کمیته انقلاب اسلامی بر اساس سه شاخص ویژگی‌های شخصیتی، ویژگی‌های مدیریتی و ویژگی‌های رهبری ارائه می‌کند که با استفاده از از آن، می‌توان گام مهمی در مسیر طراحی الگوهای بومی برای آینده برداشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 897.93 K

راهبردهای دفاعی-امنیتی ایران در تأمین امنیت صنعت نفت جزیره خارگ در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

رضا بیگدلو؛ ثریا مرسلی

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 49-67

چکیده

  جزیره خارگ از منظر صادرات نفتی ایران در دوران جنگ تحمیلی عراق، یک پایانه مهم و بسیار استراتژیک محسوب می‌شد. بدین‌جهت از همان آغاز جنگ، رژیم بعثی عراق تلاش زیادی برای انهدام و غیرعملیاتی کردن آن داشت. ...  بیشتر جزیره خارگ از منظر صادرات نفتی ایران در دوران جنگ تحمیلی عراق، یک پایانه مهم و بسیار استراتژیک محسوب می‌شد. بدین‌جهت از همان آغاز جنگ، رژیم بعثی عراق تلاش زیادی برای انهدام و غیرعملیاتی کردن آن داشت. حملات به پایانه‌های صادرات نفتی جزیره خارگ از مهر 1359 آغاز شد ولی حملات همه‌جانبه برای قطع صادرات نفتی در سال 1364 صورت گرفت. از آنجایی که پایانه صادراتی جزیره خارک مهم‌ترین پایانه صادراتی و تأمین منابع درآمدی کشور بود و 94 درصد صادرات نفتی از آنجا انجام می‌شد، اتخاذ راهبردهای دفاعی-امنیتی برای صنعت نفت خارگ امری حیاتی برای کشور می‌نمود. این مقاله به روش تحلیل تاریخی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مهم‌ترین راهبردهای دفاعی-امنیتی برای حفظ امنیت تأسیسات نفتی خارگ در مقابله با حملات رژیم بعثی عراق و تداوم صادرات نفت چه بود؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مجموعه‌ای از راهبردها و تاکتیک‌ها برای دفاع از امنیت سامانه‌های نفتی و تداوم صادرات صورت گرفت. ابتدا «ستاد راهبردی دفاع از خارک» با حضور نهادهای سیاسی، اقتصادی و نظامی تشکیل شد. ایجاد سازه‌های دفاعی، تأسیس پدافند دفاع هوایی جزیره، بهره‌گیری از پدافند عامل و غیرعامل، استفاده از گوی‌های شناور، تشکیل گروه امداد آتش‌نشانی، تغییر در مسیر نفت‌کش‌ها ازجمله راهبردها و تاکتیک‌های به کار گرفته شده در دوران جنگ بود که جزیره خارگ را به «جزیره پایداری» تبدیل و صادرات نفتی ایران از این جزیره را تداوم بخشید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 323.49 K

تحلیل فعالیت‌های جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران

محمد جمالو؛ سید محمود سادات؛ محسن سراج

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 69-92

چکیده

  جهاد سازندگی از نهادهایی بود که به‌فرمان رهبر انقلاب اسلامی تشکیل شد. هرچند ماهیت و فلسفۀ وجودی این نهاد، محرومیت‌زدایی از روستاها بود اما با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، حضور و فعالیت ...  بیشتر جهاد سازندگی از نهادهایی بود که به‌فرمان رهبر انقلاب اسلامی تشکیل شد. هرچند ماهیت و فلسفۀ وجودی این نهاد، محرومیت‌زدایی از روستاها بود اما با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، حضور و فعالیت در جنگ تحمیلی را نیز در برنامه‌های خود قرار داد. با در نظر داشتن اقدامات جهاد در امر محرومیت‌زدایی از روستاها و اعتماد مردمی به این نهاد، عملکرد جهاد در قالب فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و نظامی سبب پیشبرد مؤثر جنگ و مسائل مربوط به آن شد. پرسش اصلی پژوهش عبارت است: عملکرد جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران چگونه ارزیابی می­شود؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد: با مشارکت مردم و حمایت‌های مردمی، جهاد سازندگی در طول 8 سال جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران توانست از یک‌سو در پشت جبهه به امور تدارکات و پشتیبانی بپردازد و از سوی دیگر در خط مقدم جبهه نیز فعالیت رزمی-مهندسی داشته باشد. همچنین با وقوع خرابی‌های ناشی از جنگ و ضرورت بازسازی روستاهای مناطق جنگ، جهاد سازندگی با دارا بودن پشتوانه محرومیت‌زدایی مؤثر در سال‌های نخست پس از انقلاب اسلامی، مسئولیت این امر را عهده‌دار شد و در بازسازی مناطق جنگ‌زده عملکرد مثبتی به همراه داشت. این پژوهش با روش تاریخی و شیوه توصیفی تحلیلی و با کمک از اسناد و مدارک آرشیوی و مصاحبه با کنشگران و شاهدان عینی و نیز بهره بردن از منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 416.29 K

مقایسه سبک‌های زندگی زنان در عرصه‌های اجتماعی با تاکید بر نقش زنان در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس

اعظم خطیبی

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 93-116

چکیده

  نگرش به نقش زن باچالش‌های فراوانی مواجه شده است. در دوره‌ها و عرصه‌های اجتماعی به عنوان جنس دوم و یا برابر مرد و گاهی هم برتر از مرد مطرح شد. نقش‌ اجتماعی زنان جدای از سبک زندگی آن‌ها نیست. در همین راستا ...  بیشتر نگرش به نقش زن باچالش‌های فراوانی مواجه شده است. در دوره‌ها و عرصه‌های اجتماعی به عنوان جنس دوم و یا برابر مرد و گاهی هم برتر از مرد مطرح شد. نقش‌ اجتماعی زنان جدای از سبک زندگی آن‌ها نیست. در همین راستا هدف این پژوهش نیز مقایسه سبک‌های زندگی زنان در عرصه‌‌‌های اجتماعی با تاکید بر نقش زنان در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است. روش پژوهش کیفی- توصیفی از نوع کتابخانه‌ای با استفاده از تحلیل مضمون بنیادین سبک زندگی است. در این پژوهش نقش زنان در عرصه‌های اجتماعی از سه منظر زن سنتی، زن غربی و زن مسلمان دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در ایران توصیف و مقایسه شده‌است. ابزار گردآوری اطلاعات، فیش‌برداری بود. زندگینامه هشت نفر از زنان انقلابی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج محتوایی مطالعه تطبیقی نشان داد که زن شرقی فاقد آزادی و اراده و محصور در نظام مردسالاری خرد یعنی خانه و تحت تملک کامل مرد بوده است. زن غربی در نظام مردسالاری کلان یعنی نظام سرمایه‌داری به عنوان جنس دوم و ابزاری برای فروش و مصرف کالاهای تولیدی، در حصار از خودبیگانگی هویتی و زندانی مطامع این نظام قرار گرفته‌است. نتیجه نهایی تحلیل مضمون بنیادین سبک زندگی زن انقلابی نشان داد، مضمون فراگیر: خدامحوری(ایمان)، مضمون سازمان‌دهنده: مطیع اوامر الهی و جانشین‌های او و مضمون پایه: از خودگذشتگی و دگرخواهی بوده‌است. یعنی نه تنها از هویت و حرمت انسانی و آزادی برخوردار است بلکه در عرصه‌های اجتماعی کنشگری فعال و همه جانبه‌نگر ‌بوده و به تعالی وجود خود و جامعه پرداخته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 753.01 K

برآوردهای اطلاعاتی ارتش جمهوری اسلامی ایران از تحرکات نظامی رژیم بعث عراق (59 -1357)

محمدعلی قهرمانپور؛ سید محمدکاظم سجادپور

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 29-48

چکیده

  یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در ...  بیشتر یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در سی‌ویکم شهریورماه 1359 ش. است. تکرار این کلان‌گزاره در آثار مختلف، در عمل آن را به یک مفروض بدیهی و بی‌چون و چرا در بررسی تاریخ تحولات پیش از وقوع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران تبدیل کرده است. از این رو مقاله حاضر تلاش می‌کند با استفاده از برخی اسناد و مدارک موجود در بایگانی‌های راکد ارتش جمهوری اسلامی ایران در حد فاصل سالهای 1357 تا 1359 ش. یعنی از مقطع پیروزی انقلاب اسلامی تا تهاجم سراسری عراق به خاک ایران به بررسی صحت و سقم ادعای یادشده بپردازد. این پژوهش، با روش توصیف تاریخی، در نهایت فرضیه مقاله را تایید و مشخص کرد که در بازه زمانی مورد نظر، ارتش جمهوری اسلامی ایران با رصد دقیق تحرکات نیروهای مسلح عراق و برآوردی واقع‌بینانه از توان نظامی پایین‌تر ایران به دنبال بر هم خوردن موازنه قوا دست‌کم از خردادماه 1358 ش. پیوسته احتمال حمله کشور همسایه را پیش‌بینی می‌کرد و آن را به سطوح راهبردی کشور گزارش می‌داد. به عبارت دیگر، نه تنها فرضیه غافلگیری ارتش جمهوری اسلامی ایران در برابر تهاجم عراق به ایران در شهریورماه 1359 ش. ابطال می‌شود که حتی مشخص می‌گردد مهمترین نیروی نظامی کشور، در مقطع زمانی مزبور، ضمن پیش‌بینی‌های متعدد و انعکاس مکرر خطر به رده‌های تصمیم‌ساز، در حد مقدورات زمانه، تدابیری نیز برای مقابله با وقوع حمله طراحی کرده بود. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 313.28 K

شاخص‌های فرهنگ سیاسی ایران در دفاع مقدس

محمدصادق جلالی راد

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 49-80

چکیده

  فرهنگ‌سیاسی هر کشوری از ایستارهای مشخصه مردم آن نسبت به ویژگی‌های عمده نظام‌های سیاسی - اجتماعی که در درون مرزهای آن وجود دارد، سرشت و ماهیت نظام سیاسی، تعریف و تعیین‌ شایدها و نشایدهای حکومت و نقش ...  بیشتر فرهنگ‌سیاسی هر کشوری از ایستارهای مشخصه مردم آن نسبت به ویژگی‌های عمده نظام‌های سیاسی - اجتماعی که در درون مرزهای آن وجود دارد، سرشت و ماهیت نظام سیاسی، تعریف و تعیین‌ شایدها و نشایدهای حکومت و نقش مشارکت‌های فردی و جمعی در حکومت تشکیل می‌یابد. جمهوری اسلامی ایران با پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق بسیاری از شاخص‌های فرهنگ سیاسی را در جهت پیشبرد اهداف خود بازتولید نمود. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سوال اصلی است که شاخص‌های فرهنگ سیاسی ایران در دفاع مقدس چه بوده است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای انجام گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شاخص‌های مشارکت در انتخابات، اسطوره سازی، بیگانه هراسی، امر به معروف و نهی از منکر، تساهل و مدارا، حمایت از مستضعفان، شهادت طلبی، صدور انقلاب، غرب ستیزی، انتظار ظهور حضرت قائم(عج)، بسیج سیاسی، احزاب سیاسی، فضای امنیتی، تعصب گرایی و تقلید گرایی، جناح‌بندی و تشکل سازی، و عاملیت سیاسی نخبگان سهم بسزایی در دوران هشت سال دفاع مقدس و عبور ایران از این مقطع سرنوشت‌ساز در تاریخ داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 631.03 K

رهیافتی بر راهبردها و اقدامات مدیریتی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و دستاوردهای آن

شهربانو یدالهی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 105-129

چکیده

  فرهنگ ایثار و شهادت، از مبانی ارزشمند دین اسلام اتخاذ شده و جزو سرمایه‌های فرهنگی جامعه ایرانی است. مدیران برای ترویج این فرهنگ در جامعه، نیازمند آگاهی از راهبردهای مدیریتی کارآمد و اثربخشی هستند. آنها ...  بیشتر فرهنگ ایثار و شهادت، از مبانی ارزشمند دین اسلام اتخاذ شده و جزو سرمایه‌های فرهنگی جامعه ایرانی است. مدیران برای ترویج این فرهنگ در جامعه، نیازمند آگاهی از راهبردهای مدیریتی کارآمد و اثربخشی هستند. آنها برای آگاهی از این راهبردها، نیاز به مرجع معتبری (بیانات مقام‌معظم‌رهبری) دارند که مسیر را برای رسیدن به نهادینه‌سازی این فرهنگ در جامعه هموار سازد . هدف پژوهش حاضر، شناسایی راهبردها و اقدامات مدیریتی جهت ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و دستاوردها آن در جامعه است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است. داده های پژوهش با استفاده از جستجوی موضوعی لغات «ایثار»و «شهادت» در بین بیانات مقام معظم رهبری (1367-1401) نمایه شده در پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار ایشان در قالب فیش‌هایی گردآوری شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی تحلیل گردید. یافته‌ها نشان داد که‌‌ «ارتقاء روحیه ایثار و ایثارگری»، «اسوه‌نمایی و الگوسازی از شهدا و ایثارگران»، «تنظیم و نشر آثار و وصایای گرانقدر شهیدان و بیان سیره آنها»، «زنده‌ نگه‌داشتن یاد و خاطره شهدا»، «تکریم و قدردانی از خانواده‌های شهدا و ایثارگران» و «به کارگیری حداکثری از ظرفیت رسانه‌های دیداری و شنیداری» به عنوان مهم‌ترین راهبردهای مدیریتی در زمینه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت است. این راهبردها می‌توانند سرلوحه تصمیمات و برنامه‌های مدیریتی در سطح سازمان‌های کشور قرار گیرد که ماندگاری فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، پیشروی و پیشرفت و تعالی و حفظ استقلال کشور، حفظ انقلاب اسلامی، نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری و حفظ حیات اسلامی جامعه را در پی خواهد داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 599.66 K

کاوش فرآیند بکارگیری علم و فناوری در دفاع مقدس با استفاده از نظریه داده بنیاد مطالعه موردی : مهندسی انفجارات (تخریب)

سید مهدی موسوی دره بیدی

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 157-184

چکیده

  هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب ...  بیشتر هدف غایی از انجام این پژوهش، خلق نظریه ای داده بنیاد و کاوش کارکرد علم و فناوری در تخریب و انفجارات دوران دفاع مقدس است. اهمیت پرداختن به موضوع علم و فناوری در دفاع ‌مقدس کشف و بهره برداری از درس ها و تجارب گران بهای دفاع مقدس است که از آن به "گنج استخراج نشده" یاد کرده اند و ضرورت آن جلوگیری از غفلت در مسیر حفظ این فرهنگ غنی و ارزشمند است، که فرمودند " یک هزارم آن هم تحقیق و موشکافی نشده است". به این منظور ضمن انجام مصاحبة نیمه ساختاریافته با10 نفر از تخریبچیان دوران دفاع مقدس که سابقه آموزشی و عملیاتی داشته اند در قدم اول مجموعه ای از مضامین طی فرایند کدگذاری باز احصا شدند و از میان آنها مقوله هایی استخراج گردید؛ در قدم بعد ضمن کدگذاری محوری، پیوند میان این مقوله ها ذیل عناوین شرایط علّی، پدیدة محوری، راهبردها، بستر، شرایط مداخله گر و پیامد ها در قالب پارادایم کدگذاری تعیین شد؛ در قدم سوم و در مرحلة کدگذاری انتخابی، اجزای پارادایم کدگذاری تشریح، سیر داستان ترسیم و نظریه خلق گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 773.4 K

مولفه های موثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس

بهمن کارگر؛ پژمان پورجباری؛ مهدی امیریان

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 185-205

چکیده

  با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه ...  بیشتر با توجه به شدت یافتن جنگ ترکیبی و شناختی علیه انقلاب اسلامی، ارتقای سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی بیش از پیش ضرورت یافته است. این امر بدون شک، نیازمند بهره گیری از تجارب ارزشمند دوران دفاع مقدس به مثابه الگوی تمام نمای بهره‌مندی حداکثری از سرمایه اجتماعی ملت ایران است.در این راستا بازشناسی و اولویت‌دهی مولفه‌های اثرگذار بر ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس لازم و ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر مولفه‌های مؤثر بر ارتقای سرمایه اجتماعی ایران در دفاع مقدس را مبتنی بر دیدگاه‌‌های صاحب‌نظران فرهنگی و اجتماعی در قالب پیمایش پرسش‌نامه‌ای با حجم نمونه 37 نفر، استخراج نموده و بر اساس روش تحلیل شبکه‌ای سوپردسیژن، میزان تأثیرآن‌ها را اولویت‌دهی و رتبه‌بندی کرده است. در این مقاله نتیجه گیری شده است که به ترتیب اثرگذاری مولفه ارزش‌ها، دﯾﻦ (ﻣﺬﻫﺐ) و ایدئولوژی، اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مشارﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻧﺴﺠﺎم اجتماعی و در نهایت روابط متقابل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، مولفه های اصلی ارتقای سرمایه اجتماعی در دوران دفاع مقدس بوده‌اند و می‌بایست برای ارتقای سرمایه اجتماعی امروز انقلاب اسلامی مورد توجه و اهتمام جدی قرار گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 892.24 K

درس‌آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی

محمدرضا قرائی آشتیانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 9-30

چکیده

  در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی ...  بیشتر در دوران دفاع مقدس، ایران از نظر نظامی با تحریم گسترده کشورهای غربی و شرقی مواجه شد. نیروهای مسلح با بهره‌گیری از امکانات موجود در نیروهای خلاق و نوآور خود، با تمام توان به فعالیت پرداختند و جنگ تحمیلی را با رشادت، پایمردی، نوآوری و خلاقیت با پیروزی به پایان رساندند. پس از جنگ و در سال‌های بعد از آن، استراتژی قدرت‌های بزرگ دگرگون شده و در نتیجه تهدیدات گسترده‌ای فراروی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در این سال‌ها، جهت‌گیری دفاعی ایران در حوزه تسلیحات و دستاوردهای نظامی، مبتنی بر ضرورت‌های امنیتی بوده است. ازاین‌رو، رشد و توسعه صنعتی در بخش‌های مختلف در زمینه تولید محصولات نظامی، ازجمله تسلیحات و تجهیزات زرهی، دریایی، موشکی، هوایی و... رونق تازه‌ای یافته است و ضرورت توجه به سیاست‌گذاری با بهره‌گیری از درس آموخته‌های دفاع مقدس را دوچندان می‌نماید. هدف از انجام این تحقیق تدوین درس آموخته‌های دفاع مقدس در سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با استفاده از ابزار فیش‌برداری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری علم و فناوری دفاعی تحت تأثیر عوامل چشم‌انداز نیروهای مسلح، مأموریت و رسالت، محیط (داخلی و خارجی)، سیاست‌های دفاعی، راهبرد دفاعی، دکترین و اصول جنگ می‌باشد که می‌تواند پیامدهای راهبردی در ساختار سازمانی، سرمایه انسانی، آموزش، پژوهش، فناوری و تجهیزات و تسلیحات دفاعی را به همراه داشته باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 544.59 K

نقش راهبردی نیروی هوایی ارتش در بعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس

عزیز نصیرزاده؛ محسن مرادیان؛ مجید آرش

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 31-65

چکیده

  هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته ...  بیشتر هدف تحقیق حاضر، تبیین نقش راهبردی نهاجا در پشتیبانی از بُعد اقتصادی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال دفاع مقدّس بوده و ازآنجاکه تحقیق به­دنبال واکاوی پدیده‌ای است که در گذشته شروع شده و در گذشته خاتمه یافته، به روش تاریخی ـ تحلیلی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی  ـ توسعه‌ای بوده و از دو جامعۀ خبرگان و  کارشناسان بهره برده است. حجم جامعۀ آماری 64 نفر در نظر گرفته شد که با 19 تن از آنان مصاحبه یا از آنان در جلسات خبرگی دعوت به‌عمل آمد و از مابقی نیز برای تکمیل پرسش­نامة تحقیق استفاده شد. گردآوری داده‌ها نیز با استفاده از ابزارهای مصاحبه و پرسش­نامه به هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که اقتصاد عراق در نتیجة عملکرد نیروی هوایی ایران تقریباً فلج شد و اگر کمک‌های خارجی نبود، عراق نمی‌توانست در مقابل ایران دوام بیاورد؛ زیرا نهاجا همۀ پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایش را منهدم کرده بود. انهدام تجهیزات و زیرساخت‌های عراق به‌خصوص زیرساخت‌های نفتی و پالایشی، حفظ صنعت نفت خودی و حفظ تمامیت ارضی کشور، مهم‌ترین اقدامات راهبردی نهاجا در جنگ تحمیلی بودند که باعث شدند ایران سربلند از جنگ بیرون بیاید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 853.16 K

واکاوی نقش روحانیون در تقویت ساختار نیروهای مسلح با تاکید بر اندیشه امام خامنه ای(مدظله العالی)

عبدالله عراقی؛ محمد بیدگلی؛ اصغر رجبی ده برزوئی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 67-84

چکیده

  نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران امروز در نگاه مردم یک نیروی مسلح توانمند، ولایی و مردمی است. روحانیون به عنوان یکی از اساسی‌ترین تکالیف خود در تقویت از انقلاب و نظام اسلامی نقش محوری داشته‌اند. صرف ...  بیشتر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران امروز در نگاه مردم یک نیروی مسلح توانمند، ولایی و مردمی است. روحانیون به عنوان یکی از اساسی‌ترین تکالیف خود در تقویت از انقلاب و نظام اسلامی نقش محوری داشته‌اند. صرف داشتن قدرت نظامی نیروهای مسلح نمی‌تواند سبب موفقیت و پیروزی باشد، اقتدار و موفقیت در کنار تجهیزات و نیروهای نظامی با سلاح ایمان و از خودگذشتگی که توسط روحانیون ایجاد شد باعث تقویت ساختار نیروهای مسلح گردید. پرسش این است که نقش روحانیون در تقویت ساختار نیروهای مسلح با تاکید بر اندیشه امام خامنه‌ای چیست؟ پژوهشگران با استفاده از روش تحلیل مضمون، با نرم افزار MAXQDA داده‌های حاصل از سخنان امام خامنه‌ای(مدظله العالی) را مفهوم‌سازی کرده و بر اساس این مفاهیم، مضامین اولیه شامل راه درست را شناختن، تیزبین بودن، تعالی فرهنگ، شناخت واقعی، عدم بی‌انضباطی، پرکاری، پیگیری، همت جهادی، حرکت رو به جلو، درایت و قضاوت سیاسی احصاء گردید. سپس مضامین سازمان‌دهنده شامل آگاهی، زیرکی، معرفت، بینش، خستگی‌ناپذیری، علوهمت، روحیه امید، عزم، اراده، فراست و تدبیر به دست آمد. در نهایت، با ترکیب و ادغام مضامین فراگیر نزدیک به هم پنج عامل روحیه بصیرت، ترویج ارزش‌های اخلاقی، حفظ روحیه جهادی، حضور در صحنه و شناسائی خطوط فتنه و توطئه استخراج گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 666.02 K

ویژگیهای آماد و پشتیبانی جنگ های آینده برگرفته از تجربیات آماد و پشتیبانی هشت سال دفاع مقدس و جنگ های معاصر

عباس نیلفروشان؛ سهیل امامیان

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 85-119

چکیده

  جنگ آینده و ترسیم تصویر روشنی از آن همواره مشکلاتی رابرای راهبرد نویسان و تحلیل گران مسائل نظامی بوجود آورده است. موفقیت در ترسیم تصویر نزدیک به آنچه رخ خواهد داد و آمادگی برای آن، مزیت فوق العاده ای به ...  بیشتر جنگ آینده و ترسیم تصویر روشنی از آن همواره مشکلاتی رابرای راهبرد نویسان و تحلیل گران مسائل نظامی بوجود آورده است. موفقیت در ترسیم تصویر نزدیک به آنچه رخ خواهد داد و آمادگی برای آن، مزیت فوق العاده ای به هر کشور خواهد بخشید و درطول تاریخ نیز عدم موفقیت در ترسیم صحیح جنگ آینده باعث بروز شکست های سنگینی برای کشورها گردیده است. نگاه به جنگ آینده از منظرآماد و پشتیبانی دارای اهمیت خاصی است. آماد و پشتیبانی دردفاع مقدس به‌عنوان یک تجربه شگرف، ترکیبی از نسل‌های مختلف جنگ‌هابشمار میرود که مبانی شناختی خاص خود را دارد و لازم است از تجربیات این نبرد و سایر جنگ‌های معاصری که بوقوع پیوسته، بهره‌برداری کاملی جهت ارایه ویژگیهای آماد و پشتیبانی آینده صورت گیرد. از طرفی جهت پاسخگویی به صحنه‌های متنوع یک نبرد آتی که تعیین حدود آن قابل پیش‌بینی نیست، نیاز به آماد و پشتیبانی متفاوتی وجود دارد تا قدرت مقابله و هدایت انواع درگیری‌ها و جنگ‌ها در بعد داخلی و فرامرزی فراهم شود. در این مقاله، مطابق تجربیات و آموخته‌های علمی کسب شده آماد و پشتیبانی دردفاع مقدس وهمچنین تحلیل نبردهای معاصر، ویژگیهای پیشنهادی آماد و پشتیبانی جنگ های آینده بیان گردیده است. این تحقیق ازنظرنوع، کاربردی وازنظر روش، توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد و به صورت ترکیبی )کیفی-کمی( انجام میشود. در این پژوهش، ازروش تحلیل محتوای کیفی و همچنین ازروش مقایسات زوجی جهت اولویت بندی ویژگیهای آمادوپشتیبانی برای جنگ های آینده استفاده گردیده و درانتهابا استفاده ازمقایسات زوجی تعداد ده ویژگی ارایه گردیده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1013.41 K

شناسایی و طبقه بندی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای در آموزه‌های مکتب سلیمانی

نرجس رستگاری؛ حکیمه دانشور؛ محیا پوریزدانپناه

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 121-143

چکیده

  این مقاله با هدف بازشناسی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای از منظر شهید سلیمانی انجام‌گرفته و از روش تحلیلی- توصیفی استفاده شده است. حوزه پژوهش، کیفی از لحاظ هدف، کاربردی و از نوع تحلیل، اسنادی است. به منظور ...  بیشتر این مقاله با هدف بازشناسی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای از منظر شهید سلیمانی انجام‌گرفته و از روش تحلیلی- توصیفی استفاده شده است. حوزه پژوهش، کیفی از لحاظ هدف، کاربردی و از نوع تحلیل، اسنادی است. به منظور گردآوری داده‌های لازم برای پاسخگویی به سوال‌های پژوهش، کلیه اسناد و مدارک موجود و مرتبط با موضوع حاضر با استفاده از فرم گردآوری داده‌ها، جمع‌آوری و با شیوۀ کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. از ۴ منبع مورد ارزیابی، ۲۱۸ مفهوم شناسایی و اخذ شده است که با تفکیک و دسته‌بندی این مفاهیم و شناسایی وجه مشترک و افتراق آنها تعداد ۱۰ خرده مفهوم و سپس در طی کدگذاری انتخابی، ۴ مؤلفۀ اصلی شناسایی شد که عبارتند از:. اخلاق فردی (انعطاف پذیری، همدلی، جاذبۀ عمیق)، اخلاق وظیفه‌گرایانه (تعهد، الهام بخشی، شفافیت ارتباطی)، اخلاق حقوقی (پردازش متوازان، چشم‌انداز اخلاقی)، اخلاق عدالتی (چشم‌انداز مشارکت، برون‌گرایی) و نتیجتا با ارائۀ الگوی عملی شناسایی ابعاد شخصیتی شهید حاج قاسم سلیمانی با هدف حفظ و آموزش چنین ویژگی‌های ارزشمندی به نسل های آینده سرزمینمان، ایران، این پژوهش انجام گرفت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 676.96 K

پویش قدرت نرم در سیاست دفاعی امام‌خمینی(ره) طی دوران دفاع مقدس

حسین خانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 145-169

چکیده

  با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت ...  بیشتر با آغاز تهاجم نظامی عراق علیه ایران، همان‌گونه که انقلاب ‌اسلامی با رهبری امام‌خمینی(ره) به پیروزی رسیده بود در دفاع مقدس نیز مدیریت آن با رهنمودهای ایشان ادامه یافت. وی اصل دفاع در برابر تجاوز را تـبعیت از حـکم خدا عنوان نموده و دفاع در برابر این جنگ تحمیلـی را نه یک جنگ تـهاجمی بـلکه دفاع از کشور و بالاتر از آن، دفاع از اسـلام تـلقـی و دفـاع از اسـلام را یک اصـل واجـب و یک تکلیف شرعی دانستند. سئوال اصلی مقاله این است که «پویش قدرت‌نرم بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس چگونه بوده است؟» فرضیه مقاله مدعی است که ایشان ضمن تشریح علل جنگ و ضرورت دفاع به طرح شعارهای اصولی در جنگ پرداخته و مؤلفه‌های راهبرد سیاست دفاعی را مبتنی بر قدرت‌نرم شکل داده است. خطوط اصلی سیاست‌های امام(ره)، متأثر از محورهایی شامل؛ «اندیشه فقهی امام(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار درکشورهای اسلامی و ایران» ، «شناخت ایشان از صدام حسین و نظام بعث عراق» و «اظهارات و اقدامات عراقی‌ها علیه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی» است. این پژوهش با روش کیفی و تکنیک کتابخانه‌ای، تفکر سیاسی ـ دفاعی امام(ره) در برابر تهدیدات را بررسی نموده و دفاع در برابر مهاجم با هدف بازدارندگی در مقابل حمله دشمن را در سه مؤلفه «اندیشه فقهی امام‌خمینی(ره) در باب جهاد در اسلام»، «تجربه تاریخی امام‌خمینی(ره) از رفتار نظام سلطه و استکبار در کشورهای اسلامی و ایران» و «برجسته‌سازی«دفاع‌مقدس» جهت «صدور ارزش‌های انقلاب»» بازشناسی کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 484.03 K

علل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس

رضا وثوقی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 171-192

چکیده

  ایالات‌متحده آمریکا با نظر داشتن‌ منافع‌ چندگانه‌ سیاسی‌، امنیتی‌ و اقتصادی خود در منطقه‌ خلیج‌فارس‌، اغلب‌ درصدد اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه در قبال‌ مناسبات‌ موجود میان‌ کشورهای منطقه‌ ...  بیشتر ایالات‌متحده آمریکا با نظر داشتن‌ منافع‌ چندگانه‌ سیاسی‌، امنیتی‌ و اقتصادی خود در منطقه‌ خلیج‌فارس‌، اغلب‌ درصدد اتخاذ رویکردی مداخله‌گرایانه در قبال‌ مناسبات‌ موجود میان‌ کشورهای منطقه‌ بوده‌ است‌؛ لذا این تحقیق باهدف بررسی علل ورود نیروهای آمریکا به خلیج‌فارس در برهه مهم دفاع مقدس انجام‌شده است. با توجه ‌به ماهیت موضوع نوع پژوهش کاربردی، روش پژوهش توصیفی با رویکرد آمیخته و روش گردآوری اطلاعات میدانی و کتابخانه‌ای می‌باشد. پس از مطالعه‌ی ادبیات و پیشینه‌ی پژوهش، علل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس استخراج و با استفاده از پنل خبرگی احصاء و در دو بعد علل راهبردی و تاکتیکی (بهانه‌ها) دسته‌بندی گردیدند. در ادامه برای رتبه‌بندی دلایل ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس پرسش‌نامه‌ای با طیف لیکرت در پنج سطح تنظیم گردید که روایی و پایایی آن به‌وسیله‌ی تعداد ۱۰ نفر از خبرگان بررسی و درنهایت پرسشنامه نهایی تنظیم و سپس با روش نمونه‌گیری هدفمند بین ۱۰۰ نفر از کارکنان متخصص در این زمینه توزیع گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سه عامل (به ترتیب رتبه) تقابل با انقلاب اسلامی، رقابت با شوروی در چارچوب جنگ سرد و حمایت از عراق در جنگ با ایران به‌عنوان دلایل راهبردی و چهار عامل(به ترتیب رتبه) وادار نمودن ایران به پذیرش قطعنامه ۵۹۸، حمایت از آزادی دریانوردی، ایجاد امنیت برای کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و حمایت نظامی از آن‌ها و انهدام ناو استارک توسط عراق به‌عنوان دلایل تاکتیکی (بهانه‌ها) ورود نیروهای نظامی آمریکا به خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس احصاء و رتبه‌بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 628.71 K

تبیین مفهومی موزه‌ و یادمان‌های دفاع مقدس

بهزاد وثیق

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 193-208

چکیده

  معماری و بالاخص معماری یادمانی در علل فاعلی، صوری و غایی خویش با هدف تاثیرگذاری بر جامعه هدف و انتقال مفاهیم دارد. از این‌رو، شناخت مبانی و مبادی طراحی بناها در فهم و نقد آن امری ضروری است. تاریخ معماری ...  بیشتر معماری و بالاخص معماری یادمانی در علل فاعلی، صوری و غایی خویش با هدف تاثیرگذاری بر جامعه هدف و انتقال مفاهیم دارد. از این‌رو، شناخت مبانی و مبادی طراحی بناها در فهم و نقد آن امری ضروری است. تاریخ معماری نیز در ارتباطی تنگاتنگ با وقایع اجتماعی، شکل و ساختارهایی را ارائه نموده است که از طریق آن بتواند به مثابه رسانه‌ای پایدار، مفاهیم و ارزش‌های سازندگان را بیان نماید. یکی از وقایع مهم و اصلی معاصر، انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس است. انقلاب اسلامی حاوی لحن و مبانی به‌خصوصی در تمامی سطوح اجتماعی، اقتصادی و هنری است. پس از پایان جنگ، به دلایلی مانند نیاز انتقال ارزش‌های انسانی آن روزگار به نسل‌های حاضر و آینده و نیز پاسداشت شهیدان، جانبازان و ایثارگران، بناهایی تحت نام یادمان، یادبود و موزه طراحی گردید. هدف از انجام این پژوهش مقایسه تطبیقی موزه‌های جنگ و دفاع مقدس است. به منظور بررسی این موضوع ضروری است که با استفاده از نمونه‌های موردی ساخته شده و استفاده از روش‌های تحقیق توصیفی-تحلیلی به بررسی کالبد، سامانه حرکت فضایی و ریزفضاها پرداخته شود. با توجه به اهمیت موضوع و با هدف شناسایی الگوهای طراحی موزه‌های جنگ و دفاع مقدس، این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی تطبیقی، به پرسش زیر پاسخ دهد: ویژگی‌های کالبدی-مفهومی شکل‌دهنده به موزه‌های جنگ و دفاع مقدس کدامند؟ نتایج نشان می دهد؛ موزه‌های جنگ و دفاع مقدس از لحاظ محتوا و متن کاملا متفاوت بوده به‌گونه‌ای که نمادها، فضاسازی و بیان کالبدی غیرمنطبق برهم دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 920.58 K

شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تاب‌آوری امنیت داخلی در دوران دفاع مقدس با بهره‌گیری از روش FAHP

هادی مراد پیری؛ مهدی حشمتی جدید؛ پوریا فرح گل

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 209-226

چکیده

  یکی از ابعاد امنیت ملی، امنیت داخلی است. امنیت داخلی به خودی خود و ناخودآگاه استقرار نمی‌یابد، لذا عواملی سبب تاب‌آوری این نوع از امنیت می‌شوند. از دوره‌های تاریخی و زمانی که امنیت داخلی ایران دچار ...  بیشتر یکی از ابعاد امنیت ملی، امنیت داخلی است. امنیت داخلی به خودی خود و ناخودآگاه استقرار نمی‌یابد، لذا عواملی سبب تاب‌آوری این نوع از امنیت می‌شوند. از دوره‌های تاریخی و زمانی که امنیت داخلی ایران دچار نوسان و تهدید می‌شد، دوران دفاع مقدس می‌بود. تجزیه و تحلیل دفاع مقدس با رویکرد نتیجه‌گرا، حاکی از آن است که امنیت داخلی در آن دورانِ پرتنش با وجود عواملی استقرار یافته است. بنابراین هدف در این پژوهش، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تاب‌آوری امنیت داخلی دوران دفاع مقدس با روش تحلیل سلسله مراتبی تصمیم فازی (FAHP) می‌باشد. شناسایی و روایی داده‌های جمع‌آوری شده با نظرخواهی خبرگان (فرماندهان وقت و یا مسئولان حاضر با تجربه دوران دفاع مقدس) همراه بود. پس از پالایش بیش از ١٠٠ عامل و محاسبه نرخ سازگاری آن‌ها، نهایتاً ٢٨ عامل جهت پژوهش حاضر از پایایی لازم برخوردار بودند. پس از فازی‌زدایی عوامل و تعیین وزن اولیه هریک، وزن نهایی و رتبه هر معیار مشخص شد. یافته‌ها حاکی از آن بود که قدرت بالای بسیج‌گری امام خمینی (ره) و رهبری ایشان، رتبه ابتدایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود به صورت بهینه، رتبه انتهایی را به خود اختصاص داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 688.37 K

نقش ایالات متحده آمریکا در شروع، تداوم و پایان جنگ رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران

عبدالعلی پورشاسب؛ ابراهیم متقی؛ توحید اسدی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 9-34

چکیده

  ایالات متحده آمریکا با نظرداشت منافع چندگانه سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود در منطقه خلیج فارس، همواره رویکردی مداخله‌‌گرایانه در قبال مناسبات موجود میان کشورهای منطقه اتخاذ کرده است. این رویکرد در عمل ...  بیشتر ایالات متحده آمریکا با نظرداشت منافع چندگانه سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود در منطقه خلیج فارس، همواره رویکردی مداخله‌‌گرایانه در قبال مناسبات موجود میان کشورهای منطقه اتخاذ کرده است. این رویکرد در عمل در قالب اشکال متنوعی از جمله پیمان‌های امنیتی، کمک‌های مالی، فروش تسلیحات، فشارهای اقتصادی، مداخلات نظامی جلوه‌گر شده است. در چنین بستری، توجه ویژه به نقش متغیر ایالات متحده در تحولات منطقه خلیج فارس ضرورتی مضاعف می‌یابد و این امر در رابطه با جنگ تحمیلی رژیم بعث علیه جمهوری اسلامی ایران نیز قابل توجه است. بر این اساس، در این مقاله نویسندگان می‌کوشند با کاربست رویکردی کیفی به این پرسش پاسخ دهند که نقش ایالات متحده آمریکا در شروع، تداوم و پایان این جنگ چه بوده است. مدعای این پژوهش پس از بازخوانی تحلیلی اقدامات متعدد ایالات متحده طی سال‌های جنگ آن است که الگوی رفتاری این کشور در این سال‌ها از حالتی آونگی برخوردار بوده است که مبتنی بر آن از یک‌سو دست به ایجاد کمربند منطقه‌ای حمایت از رژیم بعثی عراق زده و از سویی دیگر در صدد محدودسازی توان نظامی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران برآمده است. عملکرد منحصربفرد ایالات متحده طی جنگ تحمیلی متأثر از یک راهبرد کلان منفعت‌محور با هدف غایی تأمین منافع چندگانه این کشور در منطقه خلیج فارس دنبال شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 604.27 K

بررسی و تحلیل نقش کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی در نگهداری اسرای عراقی در دوران دفاع مقدس

غلامرضا علاماتی؛ امین محمدی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 35-60

چکیده

  یکی از ابعاد مهم تبلیغاتی که عراق تمرکز زیادی بر آن گذاشته بود، تبلیغات همه‌جانبه علیه اسیرداری ایران بود؛ به ویژه زمانی که نیروهای متجاوز بعثی در نبرد رودررو با ایران در جبهه‌ها شکست می‌خوردند یا ...  بیشتر یکی از ابعاد مهم تبلیغاتی که عراق تمرکز زیادی بر آن گذاشته بود، تبلیغات همه‌جانبه علیه اسیرداری ایران بود؛ به ویژه زمانی که نیروهای متجاوز بعثی در نبرد رودررو با ایران در جبهه‌ها شکست می‌خوردند یا ایران با عملیات‌های پی‌درپی ضربات مهلکی بر آن‌ها وارد می‌کردند، و نیز زمانی که اخباری مبنی بر پناهندگی نیروها و اسرای عراقی در ایران انتشار می‌یافت، فعالیت‌های تبلیغاتی عراق علیه اسیرداری ایران دو چندان می‌شد. در سراسر تاریخ دفاع مقدس، عراق با استفاده از دستگاه پرنفوذ تبلیغاتی‌شان به صورت مداوم ایران را به دروغ متهم به کشتار و شکنجۀ اسرای عراقی می‌کردند. واکنش ایران نسبت به تبلیغات سوء عراق، تشکیل کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی به عنوان زیرمجموعۀ کمیسیون ادارۀ اسرای عراقی بود که هدفش مقابله با تبلیغات دشمن دربارۀ اسیرداری ایران بود. در پژوهش پیش رو تلاش داریم با روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اسناد و مدارک آرشیوی ضمن بررسی ضرورت تشکیل کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی در دوران دفاع مقدس، به بررسی عملکرد این کمیته در مواجهه با تبلیغات عراق علیه اسیرداری جمهوری اسلامی ایران بپردازیم.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تبلیغات رژیم عراق، کمیتۀ تبلیغات و روابط عمومی را تشکیل داد که وظیفۀ اصلی آن انعکاس رفتار واقعی اسیرداری ایران بود. در این راستا، این کمیته با برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی اسرا، همچنین با دعوت از خبرنگاران داخلی و خارجی به اردوگاه‌ها، وضعیت اسرای عراقی از نظر اسکان، خوراک و پوشاک، بهداشت و آموزش و کار را به جهانیان منعکس می‌کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 350.06 K